Ai về miệt thứ gởi tình về theo

Tập thơ mới Tiếng vọng hồn sông núi (NXB Thông tin và Truyền thông) của anh cũng ăm ắp cái tình ấy.

Người sao, thơ vậy. Trương Hòa Bình thật thà đôn hậu bao nhiêu, thì thơ anh mộc mạc hồn nhiên mà sinh động bấy nhiêu. Đây là một đoạn thơ anh viết về... cá ở Láng Sen, đọc thấy mê luôn:

Chỉ một vùng đất nhỏ ở Nam bộ đã có bao nhiêu loài cá như vậy, làm sao mà người đọc không thèm được tới với miền hạ, rồi miệt thứ, những cái tên không thể khiêm nhường hơn, mà day dứt bao nhiêu là cảm xúc.

Tôi biết, nghề nghiệp chính của Trương Hòa Bình không phải làm thơ. Anh làm nhiều công to việc lớn khác nhau, cứ nghĩ, với người làm những công việc ấy, thì thiệt tình không có thời giờ làm thơ, quấn quýt với thơ. Nhớ có lần, Sáu Bình nói với tôi: “Đúng là công việc choán hết thì giờ của em. Nhưng vẫn còn hé một cửa hẹp: Cứ lên máy bay, người ta thì ngủ, còn em thì… làm thơ”. Rất nhiều bài thơ của Trương Hòa Bình được anh viết, hoặc là trên máy bay, hoặc vào canh khuya thanh vắng. Những lúc ấy, thơ chiếm lĩnh hoàn toàn tâm hồn anh.

Gần như các địa danh của đất nước mình đều có mặt trong tập thơ này của Trương Hòa Bình. Đó là kết quả những chuyến đi liên tục vì công vụ của anh tới các tỉnh thành, tới những vùng sâu vùng xa nhất của Tổ quốc. Sức đi, sức cảm, sức nghĩ, sức viết của anh thật kỳ lạ, dù anh khiêm nhường tự nhận mình yêu thơ, yêu nước mình mà làm thơ, vậy thôi. Thơ ấy, có lúc như nhật ký, có lúc như hồi ký, lại có lúc trải ra bát ngát như một bản trường thiên. Tâm hồn ấy thật đẹp, thật đáng yêu, chỉ cần đọc những bài thơ của nhà thơ này là thấy rõ. Từ cực Bắc Lũng Cú tới cực Nam đất Mũi Cà Mau đều in dấu chân Trương Hòa Bình, và những vùng đất yêu thương ấy đều có mặt trong thơ anh.

Người ta không thể làm thơ vì trách nhiệm, mà chỉ có thể làm thơ vì tình yêu. Tôi đã tới Cần Giuộc - quê Trương Hòa Bình, nơi con sông Vàm Cỏ Đông hợp lưu sông Vàm Cỏ Tây thành sông Soài Rạp, và tôi đắm đuối với cảnh đồng quê sông quê thế này:

Nhưng dù đi cùng trời cuối đất, rồi lòng anh cũng cứ nhớ về miệt thứ. Cái tên “miệt thứ” này, lần đầu nghe tôi không hiểu. Tìm hỏi mới biết, đó chính là miền Tây Nam bộ, “nơi quê hương tôi xa xôi Cà Mau” như câu ca từ trong bài hát Gửi Cà Mau của nhạc sĩ Lâm Quang Măng, tức Thanh Trúc, một nhạc sĩ quê Cà Mau nổi tiếng. Tôi và nhiều bạn bè quê Nam bộ của mình rất thích bài thơ Sông Trẹm của Trương Hòa Bình. Vẫn một điệu thơ mộc mạc mà chan chứa yêu thương, khiến người đọc chỉ muốn được tới ngay dòng sông có cái tên thương yêu đặc biệt miền Tây này:

Nước biếc rừng xanh tràm thay lá
Bình minh ríu rít tiếng chim ca
Nhà sàn mấy cội miền quê vắng
Thuyền ai nhẹ lướt sóng bờ xa

Cô thôn nữ áo bà ba trắng
Nụ môi xinh má lúm đồng tiền
Cho qua hỏi đường về miệt thứ
Bậu thiệt thà nở nụ cười duyên

Ơi câu hát chạnh lòng xa xứ
Bài hát buồn dạ cổ hoài lang
Nỗi buồn chia cách đôi phương
Phu thê đôi ngả đêm trường lệ chan

Tôi về xứ Năm Căn Ngọc Hiển
Tình yêu em chắp cánh đầu đời
Em hôn tôi vị mặn bồi hồi
Hương biển quyện mùi hương
con gái
Chiều thưa thớt nắng vàng
miền hạ
Hương Cà Mau nhè nhẹ
mênh mông
Đầm Dơi nghe rừng chim ríu rít

Sáo sổ lồng sáo đậu bờ sông
Sông Gành Hào chảy qua
Cái Nước
Về “Bãi Bùng”² sóng vỗ ngàn sao
Bình minh lên mặt trời đỏ rực
Mũi Cà Mau như mũi con tàu

Vâng, kéo dài Lũng Cú đến Cà Mau, đó là đường đi của tập thơ Trương Hòa Bình.

---

1 Cá heo: Loài cá nhỏ có tiếng kêu eng éc, nước lũ về theo cá linh.

2 Tên gọi khác của mũi Cà Mau, thuộc xã Đất Mũi, huyện Ngọc Hiển, tỉnh Cà Mau.