Ăn tết trên bờ

Có điện trước tết Ông Chế Hồng Quyền, Chủ tịch UBND xã Ia Tơi, cho biết: "Tỉnh Kon Tum đã chỉ đạo đầu tư điện lưới tới điểm dân cư mới của làng chài với nguồn vốn hơn 3 tỉ đồng. Tới 25 tháng chạp thì người dân làng chài sẽ có điện khu ở mới". Cũng theo ông Quyền, trước Tết Kỷ Hợi 2019, UBND xã Ia Tơi có chương trình hỗ trợ về giống cá cho dân chài, với 16/29 hộ được nhận giống cá. Còn với chương trình lo tết cho người nghèo, 29 hộ dân đều nằm trong hộ gia đình nghèo được nhận mức hỗ trợ là 500.000 đồng/hộ.

Làng chài Sê San 4, xã Ia Tơi những ngày cuối năm, gió xuân đã về sớm hơn, mơn trớn từng cây cỏ, ngọn sóng đất này.

Những gương mặt dân chài rạng rỡ, cười tươi hơn, xóa đi rồi những ánh mắt tự ti, cười ngượng ngùng mỗi khi gặp khách. Anh Hai Triều (45 tuổi), trưởng xóm chài, chỉ ngần ấy tuổi đời nhưng nắng gió mưu sinh lênh đênh sông hồ, đã làm anh già đi, trông như ngoài tuổi 50.

Mời chúng tôi vào căn nhà mới xây thơm mùi vôi vữa, Hai Triều cười muốn rơi nước mắt. Anh khoe rằng năm nay anh và gia đình được ăn tết trên bờ. Căn nhà được xây dựng khi chính quyền xã Ia Tơi cấp cho 400 m2 đất ở và 50 triệu đồng. Anh gom tiền tích lũy lâu nay, vay mượn thêm để xây nhà với tổng kinh phí gần 300 triệu đồng. Trước Tết Kỷ Hợi 2019, căn nhà kịp hoàn thành, chỉ cần dọn dẹp vệ sinh xung quanh là về ở ngon lành.

Sau nén hương thắp trên bàn thờ khấn vái ông bà, Hai Triều rót nước mời khách, lòng vô cùng xúc động. "Gần 10 năm lang thang sông này, hồ kia, bây giờ mới được cái tết trên bờ kiểu này", Hai Triều nói. Trải lòng với khách, anh kể, từ năm 2010 xa quê, lang thang đến các vùng sông hồ tỉnh Tây Ninh, Đắk Lắk, Bình Phước... sống bằng nghề đánh bắt cá, hầu như năm nào gia đình anh cũng ăn tết dưới bè.

Quê Hai Triều ở xã Vĩnh Phước, H.Tri Tôn (An Giang), thuộc hộ nghèo nhất nhì trong xóm. Từ đời cha ông đã gắn bó với con thuyền, dòng sông và những lòng hồ mênh mông đó đây kiếm sống. Năm 2012 anh về vùng hồ thủy điện Sê San 4, vùng đất được trời phú cho cái rốn của nhiều loài cá tự nhiên. Theo tiếng lành đồn xa, anh cùng hàng chục hộ về đây cắm bè sinh nhai, nhưng nỗi buồn của những thân phận du ngư lang bạt thì cứ đeo bám trong lòng, nhất là mỗi khi tết về. "Cận ngày tết, bọn tui gửi thương lái mua thức ăn gửi vào đây nào rượu, thịt, bánh... Làng chài hùn lại rồi ăn uống 4 - 5 ngày. Nay ăn nhà này, mai ăn nhà kia. Ai không có phụ nữ thì đàn ông xúm lại để đón xuân. Cứ mở mắt ra nhậu say nằm, tỉnh dậy uống tiếp vì không biết làm gì ở dưới hồ mênh mông này".

Nhà ở của dân làng chài Sê San trên bờ

Dân làng chài này nhớ lại, tết năm nào cũng chơi đến khuya, bắt ông Sáu Doi mang đờn ra ca tài tử. Ai không hát được cũng hát, không uống bia, rượu được cũng uống. Say mèm thì nằm ngắc ngoải trên bè. Cốt là cho vơi đi nỗi buồn lữ thứ, quên đi cái tết nhớ quê. Nhưng trong cơn say, nỗi nhớ tết quê lại tràn về. Nước mắt lại tràn ra, hòa lẫn với sông hồ. Cứ thế, gần 10 năm, ai cũng bảo lòng mình sắt lại. Vậy mà cứ đến ngày tết, cái đêm trừ tịch uống rượu vào, lòng lại cứ mềm ra...

Đầu xuân, con nước ở đây trong veo, gồng gánh trên lưng, cưu mang gần 100 mạng người xa xứ, kiếm ăn hằng ngày. Năm 2012 về đây ở, hàng chục hộ cắm bè nối tiếp nhau, ngày ra sông đánh lưới thả câu; đêm về bè ngủ dưới tiếng ru rì rầm của sông hồ. Bây giờ, mỗi hộ dựng bè riêng biệt, ban ngày thì làm cá, đến đêm, kéo nhau lên bờ về nhà ngủ. Lưng dân chài không còn lắc lư trên con nước Sê San đầy vơi.

Ông Chế Hồng Quyền, Chủ tịch UBND xã Ia Tơi, kể một buổi sáng vào khoảng đầu năm 2015, Hai Triều ngại ngùng bước chân vào UBND xã Ia Tơi xin tá túc, tạm trú trên bè để làm ăn. Bởi trước đó, cả trăm dân chài này đều bị xua lên đuổi xuống mỗi khi ngành chức năng đi kiểm tra. Nghe trình bày, ông Quyền báo cáo lên cấp trên. Vài ngày sau, đồn biên phòng ở đây mời cả làng chài lên hỏi nguyện vọng và cấp sổ tạm trú. Cuối năm 2017, đích thân Bí thư Tỉnh ủy Kon Tum Nguyễn Văn Hùng đi thuyền ra tận các bè nổi làng chài thăm hỏi và chỉ đạo cho ngành chức năng huyện cấp hộ khẩu, đất ở, tạo điều kiện cho dân làng bè lên bờ cho con cái học hành, gia đình sinh hoạt. Vậy là đến năm 2018, ngoài việc được nhập khẩu, tỉnh Kon Tum còn cấp cho 29 hộ dân ở đây 400 m² đất ở và 50 triệu đồng/hộ cất nhà ở.

"Tui còn nhớ năm đi bầu cử, chính quyền huyện đưa ô tô ra rước cả làng đi bỏ phiếu. Nói thật, lâu lắm dân bọn tui có biết bầu cử gì đâu. Cầm lá phiếu bỏ vào thùng mà run run. Bà con tui đây mới biết thì ra đã được chính quyền công nhận cho ở hợp pháp rồi", anh Nguyễn Tuấn Vũ (42 tuổi), cho biết.

Anh Vũ bảo, từ khi được ở hợp pháp, cuộc sống ổn định hơn. Làm ăn có phát triển vững chắc hơn ngày xưa. Bởi ngày trước chăm chăm đánh cá, sau còn nuôi cá bè trên hồ thủy điện này nữa. Cứ tháng hoặc vài tháng, ngành chức năng lại đến kiểm tra, người và bè phải dời đi. Những cuộc di dời bất đắc dĩ khiến lưới rách, cá bỏ ra hồ, nhiều hộ lỗ “sặc máu”. Còn vài năm nay, yên tâm mà sống, muốn đánh cá thì đánh, nuôi cá thì nuôi, thoải mái, cuộc sống phát triển nhiều.

Còn về sinh nhai, bây giờ đã thay đổi lớn ở làng chài Sê San 4 này. Ngày trước về đây chỉ thuần đánh bắt cá bống, cá chạch, cá mè dinh, cá lăng đuôi đỏ..., giờ họ chuyển sang nuôi thêm cá trắm, điêu hồng, thát lát... và đây lại là nguồn thu nhập chính của dân chài. Đó là chưa kể, dân làng chài bây giờ còn sáng tạo ra món "bánh tráng cá cơm Sê San" nổi tiếng. Điều đáng mừng nữa là, có 3 hộ trên lòng hồ còn làm dịch vụ đưa rước khách từ bờ ra lòng hồ, mỗi tháng kiếm 5 - 7 triệu đồng, cải thiện thêm cuộc sống.

Theo ông Bùi Văn Nhàn, Phó chủ tịch UBND H.Ia H’Drai, từ khi bà con được ổn định lập nghiệp đến nay, chính quyền đã tạo điều kiện cho các hộ vay vốn làm ăn; được hưởng các chế độ chính sách giống như hộ nghèo, cận nghèo theo quy định, giúp họ bắt đầu ổn định cuộc sống, mở ra trang đời mới tương lai ở vùng sông nước biên cương này.

Năm nay được lên ở nhà mới, phụ nữ làng chài bàn nhau người thì gói bánh chưng, người thì gói bánh tét, làm bánh bông lan theo truyền thống của quê nhà. Người thì lo sắm sửa vì nhà mới nên ngày nào cũng đi chợ tấp nập để chuẩn bị làm tiệc tại nhà mời bà con nội, ngoại ở quê lên chung vui.

Hai Triều bảo, làng chài hai mươi mấy hộ năm nào cũng tổ chức ăn tất niên chung, chia sẻ ngọt bùi cuộc sống, việc làm ăn trong năm. "Năm nay, UBND xã Ia Tơi cũng hứa cho làng chài tổ chức tất niên con heo 70 kg, tổng kết sau một năm làm ăn", Hai Triều hào hứng khoe.