Bill Gates: Các nước thu nhập thấp nên được tiếp cận trước với vắc xin Covid-19

Tại bài viết mới đăng trên trang cá nhân, cập nhật về vắc xin Covid-19, tỉ phú Bill Gates nhận định: “Loài người chưa bao giờ có một nhiệm vụ khẩn cấp hơn là tạo ra miễn dịch với virus Corona”.

“Một trong những câu hỏi tôi nhận được nhiều nhất gần đây là bao giờ thế giới có thể quay trở lại như hồi tháng 12 năm ngoái, khi đại dịch Covid-19 chưa bùng phát? Câu trả lời của tôi vẫn vậy - khi chúng ta có một loại thuốc gần như hoàn hảo để chữa trị Covid-19, hoặc khi hầu hết mọi người trên trái đất này được tiêm vắc xin chống lại virus Corona”, Bill Gates viết.

Tuy nhiên, theo ông, còn lâu loài người mới có một loại “thần dược” hiệu quả chữa trị lên tới 95%, nên chỉ còn trông đợi vào vắc xin.

“Để quay lại bình thường, chúng ta cần một loại vắc xin an toàn và hiệu quả. Chúng ta cần hàng tỉ liều, được phân phối đến mọi ngóc ngách của thế giới, và chúng ta cần nó càng sớm càng tốt. Việc này nghe ra rất khó. Và nó khó thực sự”, theo Bill Gates.

Là nhà tài trợ nghiên cứu vắc xin lớn nhất thế giới, Bill Gates cho rằng “việc này đòi hỏi nỗ lực hợp tác toàn cầu ở mức chúng ta chưa từng thấy trước đó”, “nhưng tôi biết nó sẽ được hoàn thành, đơn giản bởi vì không có cách nào khác”.

Thế giới đang tạo ra loại vắc xin này với khoảng thời gian ngắn lịch sử, dự đoán của nhiều chuyên gia là 18 tháng, trong khi quá trình thông thường mất 5 năm.

Theo Bill Gates, an toàn và hiệu quả là 2 mục tiêu quan trọng nhất cho mọi loại vắc xin. Mặc dù loài người kỳ vọng loại vắc xin hiệu quả đến 100%, nhưng rất nhiều loại vắc xin không được như vậy, ví dụ, vắc xin cúm mùa chỉ hiệu quả khoảng 45%.

Do đó, một loại vắc xin hiệu quả 70% đã có thể giúp loài người ngăn chặn đại dịch này. Hiệu quả ở mức 60% là có thể sử dụng, nhưng dịch vẫn sẽ xuất hiện ở cấp độ địa phương. Hiệu quả dưới 60% là vô dụng - không đủ để có miễn dịch cộng đồng.

“Có thể sẽ chưa có một vắc xin hoàn hảo, nhưng cũng không sao. Vắc xin đậu mùa là thứ duy nhất đã tẩy sạch loại bệnh này khỏi trái đất, nhưng nó để lại sẹo trên tay của bất cứ ai tiêm nó. Cứ mỗi 3 người lại có 1 người có tác dụng phụ tệ đến mức họ không để đi học hay đi làm được. Một số ít người, còn có phản ứng nghiêm trọng hơn. Vắc xin đậu mùa còn lâu mới hoàn hảo, nhưng đã hoàn thành nhiệm vụ. Vắc xin Covid-19 có thể tương tự”.

Theo Bill Gates, quá trình thử nghiệm 3 giai đoạn thông thường (giai đoạn 1 thử nghiệm an toàn, giai đoạn 2 thử nghiệm hiệu quả, giai đoạn 3 thử nghiệm diện rộng) là quá chậm với tình thế hiện nay, vì có vắc xin Covid-19 sớm ngày nào sẽ cứu được nhiều mạng người và hàng nghìn tỉ đô la.

Vì vậy, các nhà phát triển vắc xin đang đẩy nhanh quá trình. Thay vì tiến hành từng bước để giảm rủi ro chi phí (vì tạo ra vắc xin mới rất tốn kém), họ sẽ tiến hành nhiều bước cùng lúc. “Với Covid-19, chi phí phát triển vắc xin không phải là vấn đề. Các chính phủ và tổ chức (bao gồm cả tổ chức của chúng tôi và một liên minh tuyệt vời gọi là Liên minh Đổi mới đối phó với dịch bệnh) đã tuyên bố họ sẽ ủng hộ tất cả những gì cần thiết để tìm ra vắc xin”, theo Bill Gates. Ví dụ, hiện nay, một số chính phủ, khu vực tư nhân và cả tổ chức của Bill Gates đã chuẩn bị hạ tầng để sản xuất một số loại vắc xin tiềm năng, dù chưa biết mình sẽ sản xuất cái gi.

“Nếu một số hạ tầng không dùng đến cũng không sao cả. Đó là cái giá nhỏ phải trả cho việc chuẩn bị sản xuất”, theo Bill Gates.

Tuy nhiên, cũng theo ông, chuẩn bị mọi thứ cùng lúc không phải cách duy nhất. Các nhà nghiên cứu đang thử nhiều cách. Đến ngày 9.4, đã có 115 ứng viên vắc xin Covid-19 khác nhau, có những loại tiếp cận theo cách truyền thống, và có những cách đột phá hơn - vắc xin RNA và vắc xin DNA.

“Quỹ của chúng tôi đã hỗ trợ việc phát triển vắc xin RNA gần 1 thập kỷ nay. Chúng tôi dự định sẽ dùng cách này để sản xuất các loại vắc xin cho dịch bệnh ảnh hưởng đến người nghèo, như sốt rét, nhưng hiện nó lại trở thành một trong những phương án hứa hẹn nhất cho Covid-19. Ứng viên đầu tiên được thử nghiệm trên người là một loại vắc xin RNA được phát triển bởi công ty tên là Moderna”, Bill Gates viết.

Với phương pháp này, thay vì tiêm một kháng nguyên của mầm bệnh vào cơ thể, mọi người sẽ được cấy một mã gien cần thiết để sản xuất kháng nguyên. Khi kháng nguyên xuất hiện ở vỏ ngoài tế bào, hệ thống miễn dịch của cơ thể sẽ tấn công nó và học được cách đánh bại những kẻ xâm nhập trong tương lại. Cách này biến cơ thể người thành nhà máy vắc xin.

“Vì vắc xin RNA để cơ thể người làm hầu hết mọi việc, nó không cần quá nhiều nguyên liệu liệu. Điều này giúp sản xuất vắc xin nhanh hơn rất nhiều… Do Covid-19 có thể là loại vắc xin RNA đầu tiên, chúng ta phải chứng minh cả việc nền tảng này hiệu quả và nó sẽ tạo ra miễn dịch. Nó giống như xây dựng phần cứng và phần mềm của hệ thống máy tính cùng lúc”, theo Bill Gates, nhưng ông cũng cho rằng, kể cả việc vắc xin RNA cho thấy triển vọng, loài người vẫn phải theo đuổi “tất cả các khả năng có thể”.

Theo Bill Gates, ngoài an toàn và hiệu quả, vẫn còn một số yếu tố phải tính đến. Đó là, chúng ta sẽ cần bao nhiêu liều? Hiệu quả kéo dài bao lâu? Bảo quản thế nào? Rất nhiều vắc xin thông thường được giữ ở 4 độ C, nên bảo quản và di chuyển dễ dàng. Nhưng vắc xin RNA cần bảo quản ở nhiệt độ thấp hơn nhiều, khoảng -80 độ C.

Để ngăn chặn dịch bệnh, điều kiện cần là gần như mọi người trên hành tinh này đều phải tiếp cận được với vắc xin, và theo Bill Gates, loài người chưa từng phải đưa thứ gì đến mọi ngóc ngách thế giới, nhất là một thứ khó sản xuất và bảo quản như vắc xin. Đó là một thách thức rất lớn.

Thêm vào đó, loài người cũng cần hàng tỉ đô la để chuẩn bị nhà máy sản xuất vắc xin, trong khi còn chưa biết là sẽ sản xuất loại vắc xin nào.

Nhưng câu hỏi còn khó trả lời hơn cả tiền, là ai sẽ được nhận vắc xin. Thực tế là không phải tất cả mọi người đều được nhận vắc xin cùng lúc. Sẽ cần vài tháng, thậm chí vài năm, để sản xuất 7 tỉ liều (hoặc có thể là 14 tỉ, nếu đó là vắc xin nhiều liều).

“Hầu hết mọi người đều đồng ý là nhân viên y tế nên được sử dụng vắc xin đầu tiên. Nhưng sau đó là ai? Người già, giáo viên, lao động trọng yếu? Tôi nghĩ rằng các quốc gia thu nhập thấp nên là một trong những nơi đầu tiên được nhận vắc xin, bởi khả năng tử vong ở đây là cao hơn.

Covid-10 sẽ lan truyền nhanh hơn ở các nước nghèo, bởi các biện pháp như giữ khoảng cách tiếp xúc sẽ khó thực hiện. Nhiều người có sức khỏe nền kém khiến họ dễ bị biến chứng và hệ thống y tế yếu kém sẽ khiến họ khó có thể nhận được sự chăm sóc cần thiết. Có vắc xin ở các nước thu nhập thấp sẽ cứu được hàng triệu mạng sống”, Bill Gates nêu quan điểm.

WHO và cơ quan y tế các nước sẽ cần một kế hoạch phân phối ngay khi loài người rõ hình hài của vắc xin, và Bill Gates kỳ vọng sẽ có một cơ chế phân phối công bằng trước khi có thể tăng quy mô để vắc xin có cho tất cả mọi người.

“Lúc đó, chúng ta sẽ có thể quay lại nếp sống bình thường, và hy vọng sẽ ra các quyết định giúp loài người không bao giờ phải rơi vào tình trạng này lần nữa”.

“Dù hiện vẫn khó để thấy được viễn cảnh đó, nhưng vẫn có ánh sáng cuối đường hầm. Chúng ta đang làm những điều đúng đắn để có vắc xin nhanh nhất có thể. Trong lúc đó, tôi khuyến khích mọi người tiếp tục tuân thủ các hướng dẫn của cơ quan chức năng địa phương. Khả năng vượt qua đại dịch của chúng ta phụ thuộc vào việc tất cả mọi người cùng đóng góp phần mình vào việc giữ cho nhau an toàn”, Bill Gates khuyến nghị.