Bước mới trong vụ điều tra luận tội tổng thống Mỹ

Phiên điều trần công khai do Ủy ban Tình báo Hạ viện Mỹ tổ chức theo quy trình điều tra luận tội đối với Tổng thống Donald Trump đã chính thức bắt đầu hôm 13.11. Hai nhà ngoại giao của đảng Dân chủ, ông William Taylor, quyền Đại sứ tại Ukraine; và George Kent, phó trợ lý Ngoại trưởng Mỹ phụ trách châu Âu và Á - Âu, đứng giơ tay tuyên thệ, trong lúc toàn bộ hình ảnh được truyền hình trực tiếp và qua các nền tảng internet.

Phát biểu khai mạc, Chủ tịch Ủy ban Tình báo Hạ viện Adam Schiff cho hay muốn tìm ra lời giải cho các câu hỏi, liệu Tổng thống Trump có lạm dụng quyền lực và bật đèn xanh cho Ukraine can thiệp vào cuộc bầu cử tổng thống Mỹ năm 2020 hay không.

“Câu trả lời của chúng ta không những sẽ ảnh hưởng đến tương lai của nhiệm kỳ tổng thống hiện tại, mà còn tác động đến nhiệm kỳ sắp tới”, theo ông Schiff. Nghị sĩ Dân chủ này nhấn mạnh: “Nếu đây không phải là hành vi cần phải bị luận tội thì là gì?”. Đáp lời ông Schiff, nghị sĩ Cộng hòa Devin Nunes, thành viên cấp cao nhất đại diện phe thiểu số trong ủy ban, cáo buộc đảng Dân chủ đang tổ chức “một chiến dịch bôi nhọ được dàn dựng công phu” nhằm vào Tổng thống Trump, và những cuộc điều trần vào ngày 13 lẫn 15.11 đều chỉ là “những màn diễn kịch trên sân khấu”.

Nội dung của phiên điều trần kéo dài 5 tiếng rưỡi xoáy vào cuộc điện đàm hôm 25.7 giữa Tổng thống Trump và người đồng cấp Ukraine Volodymyr Zelensky. Theo đó, chủ nhân Nhà Trắng được cho là đã đề nghị ông Zelensky mở cuộc điều tra đối với cựu Phó tổng thống Joe Biden, đối thủ đáng gờm trong cuộc chạy đua vào ghế tổng thống năm 2020, và con trai ông là Hunter Biden. Ông Hunter được trả 50.000 USD/tháng để giữ chức trong hội đồng quản trị một công ty khí đốt tại Ukraine. Phe Dân chủ cáo buộc Tổng thống Trump đã lạm dụng quyền lực khi trì hoãn khoản viện trợ quân sự trị giá gần 400 triệu USD cho Ukraine để buộc tổng thống nước này mở cuộc điều tra.

Trong một tiết lộ mới và cũng thu hút sự chú ý nhiều nhất, ông Taylor cho hay một trợ lý của mình tình cờ nghe được Đại sứ Mỹ tại EU Gordon Sondland vào ngày 26.7 đề cập đến “các cuộc điều tra” khi nói chuyện qua điện thoại với ông Trump. Khi người này hỏi ông Sondland nhà lãnh đạo nghĩ gì về Ukraine, ông đã trả lời rằng Tổng thống Trump quan tâm đến cuộc điều tra ông Biden hơn mối quan hệ với đồng minh, ông Taylor kể lại trước ban điều trần. Theo phân tích của ông Sondland, việc trì hoãn viện trợ cho Ukraine có thể khiến Nga lầm tưởng Ukraine đã mất đi phần nào sự ủng hộ của Mỹ, trong lúc tình hình miền đông Ukraine vẫn căng thẳng.

Đa số các tiết lộ trong phiên điều trần không mới vì được giới truyền thông Mỹ trước đó đưa tin rất kỹ. Không xảy ra tình trạng đốp chát giữa phe Cộng hòa và hai nhà ngoại giao tham gia điều trần khi cả ông Taylor lẫn đồng nghiệp Kent đều bình tĩnh nêu lên những gì mà họ biết trong quá trình bị chất vấn suốt nhiều giờ. Ông Taylor khẳng định: “Tôi không có mặt ở đây để theo phe này hay bỏ phe kia, hoặc tìm cách thúc đẩy bất kỳ kết quả nào thông qua các cuộc điều trần”.

Trong khi đó, tại cuộc họp báo ở Nhà Trắng với Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Tayyip Erdogan hôm 13.11, Tổng thống Trump cho hay ông chẳng biết gì về cuộc gọi với đại sứ Sondland như ông Taylor đã đề cập trong cuộc điều trần. “Đây là lần đầu tiên tôi nghe đến chuyện này”, nhà lãnh đạo Mỹ nói như đinh đóng cột. Tổng thống Trump cũng cho hay mình quá bận rộn để xem phiên điều trần. Tuy vậy, ông nhấn mạnh: “Đó toàn là điều dối trá và lẽ ra không nên được phép diễn ra”.

Người kế tiếp sẽ tham gia phiên thứ hai vào ngày 15.11 là cựu Đại sứ Mỹ tại Ukraine, bà Marie Yovanovitch. Tổng thống Trump đã ra lệnh rút bà về nước hồi tháng 5.2019. Một số nhân chứng khác sẽ có mặt trong các cuộc điều trần vào tuần sau, bao gồm trung tá lục quân Alexander Vindman, thành viên Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ.