Bứt phá vào kỷ nguyên mới

Tiến sĩ lê đăng doanh, nguyên viện trưởng viện Nghiên cứu quản lý kinh tế trung ương:

Động lực cho công cuộc đổi mới bứt phá

ẢNH: Tiêu Phong

Có thể nói, sự đi lên của đất nước, vượt qua bao thử thách khắc nghiệt những năm đầu đổi mới đều bắt nguồn từ việc lãnh đạo Đảng, Nhà nước đã lắng nghe, tổng kết những sáng tạo của quần chúng để cải cách. Đó là khi chúng ta thực hiện khoán trong nông nghiệp, phong trào "xé rào" trong doanh nghiệp nhà nước; mạnh dạn mở chủ trương phát triển mạnh mẽ khu vực kinh tế tư nhân. Cuộc đổi mới lần 1 thành công nhờ những nhà lãnh đạo đất nước ngày ấy đã thực hiện phương châm "nhìn thẳng vào sự thật, làm rõ sự thật, nói đúng sự thật", phát huy tiềm năng của đất nước. Lần này cũng vậy, để đưa Việt Nam tiến sang kỷ nguyên mới, Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhiều lần nhấn mạnh vấn đề cải cách thể chế, vận dụng kinh tế số và đổi mới sáng tạo. Ở đây tôi muốn phân tích rõ hai ý: kinh tế số và cải cách thể chế. Thứ nhất, chuyển đổi số trong mọi ngành, mọi lĩnh vực, doanh nghiệp cần được xem là động lực, vừa là việc bắt buộc để tăng hiệu quả đồng vốn, giúp gia tăng lợi nhuận cho doanh nghiệp, nền kinh tế. Chính phủ điện tử, thành lập các doanh nghiệp số, công dân số đòi hỏi sự chuyển biến toàn diện, đổi mới sâu sắc. Định hướng rõ ràng sẽ giúp nền kinh tế thuận lợi phát triển đúng xu thế. Thứ hai, cũng là yếu tố quan trọng nhất - cải cách thể chế. "Chiến dịch đốt lò" thời gian qua chúng ta thực hiện rất tốt, những vụ án tham nhũng lớn đã bị phanh phui và thu hồi lại tiền cho nhà nước. Tuy nhiên, tham nhũng vặt vẫn còn rất nhiều. Nhũng nhiễu của cán bộ, công chức, viên chức khi giải quyết các thủ tục khiến doanh nghiệp phải mất nhiều chi phí "bôi trơn", chi phí "không chính thức". Đây chính là những sự lãng phí lớn nhất ăn mòn nền kinh tế. Để bước sang kỷ nguyên mới, Tổng Bí thư đã công bố cải tổ bộ máy của Đảng, Nhà nước, nhìn thẳng vào sự thật, nêu lên được những tồn tại, yếu kém và tìm biện pháp khắc phục. Đây là tín hiệu quan trọng để người dân, doanh nghiệp tin tưởng và kỳ vọng, trên cơ sở đó, hiệu quả của bộ máy sẽ tốt hơn, minh bạch hơn, không còn cơ chế xin - cho hành doanh nghiệp, hành dân. Tôi mong rằng cách đặt vấn đề đồng bộ sẽ được thực hiện hóa thông qua các chính sách và những hành động thiết thực, khuyến khích được toàn dân cùng tham gia để Việt Nam có động lực tiến lên một cuộc bứt phá mới, tiến vào kỷ nguyên mới.

Giáo sư Augustine Hà Tôn Vinh:

3 điểm nghẽn lớn cần giải quyết

ẢNH: NVCC

Năm nay, chúng ta kỷ niệm 80 năm thành lập nước, một chặng đường lịch sử non thế kỷ, không quá dài so với lịch sử phát triển một quốc gia nhưng đủ để chứng minh một quốc gia từng bước hùng cường thế nào. Năm 1986, Việt Nam bắt đầu công cuộc đổi mới. Khi ấy lạm phát đạt đỉnh ở ngưỡng gần 775%, quy mô nền kinh tế chỉ có 26,88 tỉ USD. Đời sống nhân dân hết sức khó khăn, thiếu thốn. Tuy nhiên, cuộc đổi mới đã đưa nền kinh tế Việt Nam sang một trang mới. Điều quan trọng nhất, đây là giai đoạn chuyển đổi cơ bản từ cơ chế quản lý cũ sang cơ chế quản lý mới, bước đầu giải phóng được lực lượng sản xuất, tạo ra động lực phát triển mới. Năm 2024, quy mô nền kinh tế của Việt Nam được dự báo ước đạt khoảng 469,67 tỉ USD. Đây là sự bứt phá ngoạn mục. Tuy nhiên, nhìn sang các nước phát triển thì quy mô nền kinh tế của Việt Nam vẫn còn khá khiêm tốn. GDP tính theo đầu người Việt xếp sau nhiều nước, từ Singapore đến Malaysia, Thái Lan, Indonesia… Nói thế để thấy, chúng ta đang đứng ở đâu, và tại sao cần bước sang một kỷ nguyên mới. Đây là cuộc đổi mới lần thứ 2, với tầm vóc cao hơn, quyết tâm lớn hơn, quyết liệt hơn, cần những người dám nghĩ mới, dám làm mới, thậm chí làm sai thì sửa. Với tinh thần đó, tôi tin chúng ta làm được.

Có 3 điểm nghẽn lớn của Việt Nam cần giải quyết để bước vào kỷ nguyên mới là thể chế, hạ tầng và nhân lực. Ở đây, tôi chỉ nói về vấn đề nhân lực, trọng dụng nhân tài. Tôi là người Mỹ gốc Việt. Tôi về Việt Nam bởi tôi yêu mảnh đất này, đấy là quê hương tôi. Tôi tự hào mình là người Việt Nam và muốn nhấn mạnh một điều, đã là người Việt Nam, hay có nguồn gốc là người Việt Nam thì ai cũng mong muốn làm cho đất nước mình giàu đẹp. Hiện Việt Nam đang phát triển chiến lược xây dựng ngành công nghiệp bán dẫn, đó là lĩnh vực có rất nhiều người Việt ở nước ngoài giỏi. Nếu nói tháo điểm nghẽn trong sử dụng nhân tài, liệu chúng ta có dám giao cho người Việt ở nước ngoài làm tổng công trình sư một dự án nào đó, ví dụ như xây dựng ngành chip bán dẫn không? Hoặc ở vai trò là cố vấn cho các bộ chuyên môn. Trong lịch sử, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng bổ nhiệm Giáo sư Nguyễn Văn Huyên, một người ngoài Đảng làm Bộ trưởng Bộ GD-ĐT trong gần 30 năm. Trong hầu hết các ngành, lĩnh vực mũi nhọn, khoa học hiện đại, từ lĩnh vực điện tử, sinh học, vật liệu mới, năng lượng mới, tin học đến hàng không, vũ trụ, hải dương học… đều có chuyên gia người Việt Nam tham gia nghiên cứu, làm việc tại các nước phát triển. Đó là nguồn lực mà trong quá trình xây dựng kỷ nguyên vươn mình của dân tộc cần chú ý.

Ông Nguyễn Hoàng Liên, Chủ tịch Hiệp hội Internet Việt Nam:

Cơ hội thật sự cho Việt Nam bước vào kỷ nguyên mới

ẢNH: NVCC

Kinh tế số hay nói đơn giản dễ hiểu là ứng dụng công nghệ thông tin trong mọi lĩnh vực ở mức độ sâu hơn so với trước đây, tạo ra giá trị gia tăng và mang lại đời sống cho người dân tốt hơn. Bên cạnh đó, kinh tế số còn tạo ra những sản phẩm mới, mang tính đột phá. Việt Nam chưa có nền kinh tế phát triển nhưng đó chính là cơ hội và động lực để tiến nhanh, tiến mạnh hơn vào kỷ nguyên mới. Giống như trước đây Việt Nam có internet sau nhưng tốc độ tăng nhanh và hiện đã lên ngang tầm thế giới. Quyết tâm phát triển kinh tế số, lấy đó làm động lực tăng trưởng mới cho Việt Nam trong kỷ nguyên tiếp theo - phát triển nền kinh tế dựa trên trụ cột của khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, phát triển khởi nghiệp và đóng góp của khu vực doanh nghiệp tư nhân. Bởi những động lực tạo ra tăng trưởng của nền kinh tế vừa qua không còn phù hợp trong thời gian tới. Chính vì vậy, từ chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm và thực tiễn đất nước hiện nay thì chúng ta hoàn toàn có thể tin rằng lĩnh vực này sẽ tiến nhanh hơn trong tương lai. Để bước nhanh, bước xa hơn chúng ta phải mạnh dạn nhìn ra cơ hội ở thị trường nước ngoài. Các chính sách phát triển, hành lang pháp lý cho lĩnh vực kinh tế số nói chung và các ngành như công nghiệp nội dung số, AI nói riêng cũng hướng đến thị trường toàn cầu.

Tiến sĩ Nguyễn Đức Độ, Phó viện trưởng Viện Kinh tế - Tài chính:

Bước chuyển mình mang nhiều kỳ vọng

ẢNH: NVCC

Có thể thấy, các định hướng để Việt Nam tiến vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc mà Tổng Bí thư Tô Lâm và Chính phủ đã đề ra đều đúng hướng. Từ việc tinh gọn bộ máy, cắt giảm biên chế tới số hóa nền kinh tế để tăng năng suất lao động, tăng thu nhập cho người dân, giảm chi phí thường xuyên, dành nguồn lực cho đầu tư… đều là hướng đi rất đúng đắn. Trong đó, những động thái đầu tiên trong việc cải cách thể chế, tinh gọn bộ máy đã được thực hiện rất nhanh, mạnh, thể hiện quyết tâm cao, mang lại những kỳ vọng lớn về một cuộc chuyển mình thiết thực. Tất nhiên kinh tế Việt Nam có thể bứt tốc ngay trong năm 2025 hay không thì còn phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố khách quan như kinh tế thế giới, nhu cầu thị trường quốc tế… Song, cải cách bộ máy hành chính là yếu tố bắt buộc để chúng ta có thể đi xa, đi bền vững. Trong suốt quá trình Việt Nam đổi mới, phát triển kinh tế, mỗi cuộc chuyển mình tiến bước đều gắn với một cuộc cách mạng về thể chế. Một thời gian dài vừa rồi kinh tế Việt Nam cứ ì ạch, dù vẫn bắt theo được những xu thế mới nhưng chưa thể mang về những kết quả rõ ràng, phần lớn là do những bất cập về thể chế, về bộ máy hành chính. Đầu tư công cũng vậy, có tiền không tiêu được là vì không ai dám quyết, đùn đẩy sợ trách nhiệm. Vì thế, việc bắt đầu công cuộc đổi mới bằng cuộc cách mạng thể chế là rất phù hợp. Từ bộ máy tinh gọn, minh bạch sẽ tạo môi trường kinh doanh thông thoáng, không chỉ hỗ trợ doanh nghiệp trong nước phát triển mà còn giúp thu hút dòng vốn FDI, dọn tổ cho đại bàng tới Việt Nam, tiếp tục giải quyết bài toán nguồn vốn. Song song, đẩy mạnh kinh tế số để nâng cao năng suất lao động. Tuy vậy, cần xác định quá trình cải cách còn nhiều khó khăn, rào cản. Bước đầu chuyển mình sẽ mất khoảng 1 - 2 năm, sau đó hiệu quả ra sao, nền kinh tế Việt Nam có thể bứt tốc được đến đâu còn đòi hỏi nhiều yếu tố và cần thời gian để các chính sách mới phát huy tác dụng.

Phó giáo sư - tiến sĩ Vũ Minh Khương, Trường Chính sách công Lý Quang Diệu - Singapore:

Chính sách đột phá sẽ tạo nên sức mạnh nội sinh

ẢNH: NVCC

Thường trong một giai đoạn khó khăn nào đó, đất nước Việt Nam luôn xuất hiện yếu tố đột phá, có thể gọi là sự trỗi dậy rất mãnh liệt, thúc đẩy thay đổi và tạo bước chuyển mình cho nền kinh tế. Sự trỗi dậy đó lớn mạnh nhờ 2 yếu tố, là khát vọng và nội sinh. Lịch sử đã chứng minh, sự thay đổi này xuất phát từ tầm nhìn của nhà lãnh đạo với khát vọng lớn lao, sự đồng lòng quyết tâm của cả hệ thống chính trị như Hội nghị Diên Hồng năm xưa, lan tỏa xuống toàn dân, khiến tinh thần phấn chấn, niềm tin mãnh liệt hơn, ắt sẽ thành công. Cả hai yếu tố trên, Việt Nam đang có. Nguồn lực của quốc gia có thể nhỏ nhưng cơ chế chính sách đột phá đi đúng hướng, đúng nguyện vọng nhân dân và hoàn cảnh đất nước, sẽ tạo nên sức mạnh nội sinh.

Năm 1986 được đánh giá là cuộc cải cách quan trọng lần đầu tiên sau Ngày thống nhất đất nước, tạo nên một Việt Nam trỗi dậy rất ấn tượng. Có những khó khăn tưởng tượng không thể vượt qua, nhưng chúng ta đã thành công. Đó là cuộc đổi mới về tư duy, phá rào, khát vọng muốn vươn xa, mạnh dạn hội nhập. Sự chuyển đổi đó rất đáng tự hào, trân trọng. Năm 2024, với quyết tâm cao của cả hệ thống chính trị mà đứng đầu là Tổng Bí thư Tô Lâm, tôi thấy cuộc đổi mới lần thứ 2 này khác nhiều, quyết tâm cởi trói tư duy, không phải trong tâm thế phá rào mà là xây dựng, thiết chế khoa học để có một quốc gia hùng cường mà thế hệ sau phải biết ơn và tự hào. Trong bối cảnh đó, chúng ta đang có tâm thế cho tương lai, mong muốn được cống hiến, sẵn sàng cho một kỷ nguyên cất cánh. Điều này tôi cảm nhận rất rõ nét khi tiếp xúc với các nhà lãnh đạo tâm huyết đã về hưu và đương chức, lãnh đạo các địa phương, cán bộ cao cấp, doanh nghiệp, nhà đầu tư nước ngoài…Thế nên, đây là thời cơ vô giá, đừng để mất cơ hội, lần này khó hơn lần thứ nhất rất nhiều nhưng chúng ta sẽ làm được.

Tiến sĩ Nguyễn Quốc Việt, Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu kinh tế và chính sách, Trường đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội:

Kinh tế số giúp nâng cao giá trị các lĩnh vực kinh tế

ẢNH: NVCC

Chúng ta đang nghe nói nhiều đến kinh tế số và đây là động lực chính để Việt Nam bước vào kỷ nguyên mới. Kinh tế số rất rộng, nó bao gồm Chính phủ số, chuyển đổi số, số hóa các ngành nghề kinh doanh… Ví dụ trước đây bắt đầu phần mềm ứng dụng để kết nối các tài xế ô tô hay xe hai bánh thì hình thành nền công nghệ gọi xe hay một phần kinh tế chia sẻ. Hay hoạt động thương mại điện tử nếu chỉ đơn thuần là bán hàng online thì chưa đủ mà phải ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI), bán hàng tự động, sàn ảo, phân tích hành vi người tiêu dùng dựa trên dữ liệu lớn (Big Data)…

Thế giới đang phát triển nhanh với các công nghệ mới trong mọi hoạt động gắn với AI, chip bán dẫn, Big Data và thật sự đây là thời cơ, là cơ hội để Việt Nam vươn mình nhanh hơn. Để nắm bắt được cơ hội này, chúng ta cần xác định ưu tiên. Chẳng hạn phát triển kinh tế nền tảng (Platform Economy) - là một phần của kinh tế số mà tại đó các hoạt động kinh tế và xã hội được diễn ra trên các nền tảng kỹ thuật số. Đây chính là cơ hội để có những đổi mới, sáng tạo mang tính dẫn dắt và kết nối, lan tỏa với nhiều ngành nghề khác nhau, đặc biệt trong các ngành dịch vụ. Ví dụ tại sao Việt Nam chưa phát triển được các ứng dụng đi xe buýt công cộng, đi tàu điện kết hợp với thanh toán mua hàng ở các điểm công cộng, máy bán hàng tự động… Bước tiếp theo, chúng ta cần có những chính sách thí điểm (Sandbox) mang tính đột phá, tạo ra cú hích mạnh hơn để cho các ngành nghề kinh tế chuyển đổi thực sự sang kinh tế số mà không chỉ đơn thuần là ứng dụng công nghệ như trước đây.