Cá rô thóc trộn xoài xanh

Cá rô thóc, rất thân thuộc với tôi từ nhỏ, không chỉ là vị quê dân dã mà còn gắn liền một thời tuổi thơ.

Cá rô thóc chỉ nhỉnh hơn ngón tay cái người lớn, thịt tuy ít nhưng béo và đặc biệt xương cá mềm, chế biến món nào cũng có thể nhai nuốt cả con mà không sợ hóc xương.

Để săn cá rô thóc, người dân Quảng Nam quê tôi có nhiều cách. Ở những đám ruộng nước cạn, thường dùng “lờ” để bắt cá (lờ được đan bằng tre, chiều dài khoảng gần 1 m, hình tròn, đường kính rộng một gang tay hay gang rưỡi, có một cái hom, dưới lờ có một lỗ để dụ cá rô vào ăn thức ăn). Lờ được đặt ở nơi có dòng nước chảy qua, khoét một cái hố sâu chừng hai hoặc ba gang tay, mỗi lần đi bắt cá, người ta đặt lờ từ sáng đến chiều đổ lờ, hoặc chiều đặt sáng sớm hôm sau đổ lờ, mỗi ngày cũng thu được vài cân cá rô tươi roi rói. Phổ biến nhất là đánh bắt cá rô bằng lưới ven sông. Ngày xưa, đến mùa nước lớn, mỗi đứa trong bọn thường được cha, chú, bác cho theo ghe để gỡ cá. Những hôm trúng đậm còn mang đi bỏ chợ, được đồng nào là mua sách vở, viết.

Cá rô thóc bắt về, má tôi thả vào cái lu, thay nước nhiều lần cho cá sạch bùn đất, để dành ăn dần. Khi nào chế biến, má mới bắt cá ra khỏi lu, rửa với nước muối nhiều lần cho cá hết nhớt và làm chúng nằm bất động, để thật ráo nước trước khi chế biến thành những món ăn ngon. Sơ chế cá xong thì tha hồ nướng, chiên giòn, nấu khế, nấu cháo... Và không thể không kể đến cá rô thóc trộn xoài xanh.

Thật ra, tuy ghiền món gỏi cá rô thóc nhưng cũng không mấy khi tự tay làm món này vì tôi chế biến không khéo được như má. Là món “ruột” của má, nên mùa này hầu như trong nhà lúc nào cũng có sẵn những phụ liệu để chế biến, đặc biệt không thể thiếu xoài xanh. Má để cá thật ráo, sau đó cho vào chảo dầu chiên xù. Xoài xanh thái sợi trộn với cá cùng nước mắm, muối, tiêu, đường và ít tỏi băm nhuyễn. Gắp cá ra đĩa, rắc thêm ít rau thơm. Vị mặn của mắm hòa tan cùng vị ngọt thơm từ thịt cá, vị cay dịu của tiêu xen lẫn hương thơm từ tỏi, rau thơm và xoài xanh. Thế là đã đủ cho một bữa tiệc hoành tráng thấm đẫm hương đồng gió nội.

Ngày nhỏ, cá rô thóc trộn xoài xanh khiến đứa trẻ con như tôi ngây ngất, cứ líu ríu xới thêm bát cơm nóng, vị béo của cá kết hợp với vị chua của xoài nên ăn không ngán. Bây giờ, rô thóc ở ngoài cánh đồng cũng đã ít đi, nhiều gia đình mở trang trại nuôi cá rô. Trẻ em nay cũng bận học tối ngày, ít có thời gian được đi săn bắt cá như trẻ con thời trước.

Đám trẻ xưa tóc giờ đã lưa thưa bạc, ngồi nghe tiếng sấm đất rền, nhìn cánh đồng lúa trắng một màu nước, trong câu chuyện rôm rả lòng vẫn bồi hồi nhớ về ngày thơ bé… Mùa săn bắt cá rô thóc, tay cầm những tờ giấy năm trăm hay một ngàn đồng kiếm được sau phiên chợ mà mừng rỡ cong chân đạp xe vào nội thị mua vài cây bút, quyển vở hay cuốn sách tham khảo.