'Cao cấp hóa' thiết kế dựa trên văn hóa truyền thống

Cá sơn mài, ghế nạm vàng…

Xưởng của nhà điêu khắc, nhà thiết kế Ðinh Công Ðạt gần như rất ít mặt hàng hoàn thiện. Ðơn giản vì tác phẩm của ông vừa hoàn thành đã có người mua ngay.

NVCC

"Nhiều tác phẩm tôi chụp ảnh đăng lên Facebook mọi người vào hỏi, nhưng thực ra lúc đó đã không còn ở xưởng rồi. Ðã có người đặt trước và mang về ngay từ khi tôi đang hoàn thiện rồi", ông Ðạt nói và cho biết nhiều tác phẩm là đồ gia dụng, đồ decor nhà cửa, được làm trên chất liệu truyền thống, thiết kế cũng dựa trên chất liệu truyền thống.

Mới nhất, ông Ðạt thiết kế một đàn cá từ giấy bồi, bên ngoài phủ sơn mài với nhiều họa tiết vẽ tay. Ðó vừa là một thiết kế decor, vừa là một tác phẩm điêu khắc giấy.

Nhà thiết kế Nguyễn Phương Chi của thương hiệu nội thất Bắc Âu Nordic lại làm ra chiếc ghế queen chair lấy cảm hứng từ ghế cung đình triều Nguyễn mà Nam Phương hoàng hậu sử dụng. Bà Chi cho biết chiếc ghế vừa mang phong cách tối giản, có ảnh hưởng phong cách cổ điển châu Âu, vừa có cảm hứng từ lịch sử, từ kiến trúc cổ khi sử dụng sơn mài. Tác phẩm còn sử dụng cả vàng lá để bọc tay ghế.

Một thiết kế khác cũng rất nổi tiếng thời gian gần đây là chiếc đồng hồ Hai Bà Trưng của Hãng Christophe Claret (Thụy Sĩ). Chiếc đồng hồ này có sử dụng tác phẩm của họa sĩ Nguyễn Xuân Lam. Ông Lam đã vẽ một bức tranh về Hai Bà Trưng. Bức tranh này được sử dụng trên thiết kế mặt trước của chiếc đồng hồ Hai Bà Trưng nhằm thể hiện sự tôn vinh hai vị nữ anh hùng dân tộc VN.

Chiếc đồng hồ nhận được sự yêu thích và quan tâm từ người VN trong và ngoài nước cũng như cộng đồng người nước ngoài quan tâm tới VN.

Họa sĩ Nguyễn Xuân Lam cũng có nhiều thiết kế đèn, được bày như một sắp đặt tại trung tâm văn hóa, cũng là Hội quán Quảng Ðông trên phố Hàng Buồm (Hà Nội). Những chiếc đèn này có hình vẽ lấy cảm hứng từ tranh dân gian Hàng Trống.

Chưa kể, ông Lam còn có tác phẩm Xích hổ (dựa trên cảm hứng tranh dân gian) bị sử dụng không xin phép để làm túi…

Văn hóa truyền thống "ngấm" trong nghệ sĩ

Những câu chuyện trên cho thấy các thiết kế dựa trên mỹ thuật truyền thống đang nở rộ nhiều hơn với nhiều thế hệ nhà thiết kế khác nhau. Các thiết kế dựa trên mỹ thuật truyền thống này khá thành công, thậm chí còn dẫn đến việc các thiết kế bị vi phạm bản quyền. Ðiều đó đặt ra câu hỏi, liệu thiết kế dựa trên truyền thống có phải là cách phát triển bền vững cho ngành thiết kế, mỹ thuật VN.

TS Nguyễn Thu Thủy, Khoa Các khoa học liên ngành, ÐH Quốc gia Hà Nội, nói: "Việc khai thác chất liệu dân gian là điều nhiều người muốn làm. Nhưng quan trọng là nghệ sĩ làm được đến đâu, làm như thế nào. Sẽ có những câu chuyện của việc sử dụng biến thể quá thì sẽ không được chấp nhận. Với cách tư duy của nhiều nước, nếu có biến thể nữa cũng không sao vì tư duy của họ cởi mở. Nhưng ở VN, đôi khi nghệ sĩ "biến" hơi quá một chút là bị nói là trái với thuần phong mỹ tục. Nghệ sĩ không phải ai cũng có thể chiến đấu với những định kiến như thế".

Ông Ðinh Công Ðạt cho rằng: "Hầu hết các nhà thiết kế VN có làm kiểu gì cũng không thể đi ra khỏi được truyền thống văn hóa, nó như kiểu quả táo không bao giờ rụng xa gốc. Âm hưởng, mùi vị của văn hóa truyền thống luôn ngấm trong họ, trong thiết kế của họ. Nó như ADN của nhà thiết kế VN vậy. Tôi không nói hay hay dở, nhưng phong vị văn hóa truyền thống luôn ở đó. Những người chủ định làm việc đó cũng rất nhiều. Như Phương Chi chẳng hạn, thiết kế đó dù mang tinh thần Bắc Âu nhưng cũng dựa trên thói quen sử dụng của người Việt, và quan trọng là các yếu tố văn hóa Việt".

Vấn đề quan trọng nhất, theo ông Ðạt là "làm sao đẩy được các thiết kế đó thành hàng cao cấp. Muốn được như thế, cũng phụ thuộc nhiều vào nhu cầu của người tiêu dùng. Rồi cũng phụ thuộc vào mong muốn của chính nhà thiết kế, nhà sản xuất. Chẳng hạn Công Trí luôn muốn làm những thiết kế rất tỉ mỉ, chất liệu tinh kỹ"…

"Rõ ràng nhiều người làm như thế thì lúc bấy giờ sản phẩm sẽ được "thánh hóa" thành hàng cao cấp. Mọi người hãy cởi mở hơn để nghệ sĩ có thể tự do nghĩ, tự do làm", ông Ðạt nói.