Theo ghi nhận của PV Thanh Niên, nhiều khu đất công trên địa bàn TP.HCM do doanh nghiệp nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập quản lý đang bỏ trống, dẫn đến lãng phí. Đáng chú ý, nhiều quận đề xuất thu hồi các khu đất công không sử dụng hiệu quả để giao về đầu tư trường học.
Khu đất số 780A Nguyễn Kiệm (P.3, Q.Gò Vấp, TP.HCM) rộng hơn 21.200 m² bỏ trống nhiều năm qua
ẢNH: NGUYÊN VŨ
Đất bỏ hoang, con em thiếu chỗ học
Là quận ngoại thành tách ra từ H.Hóc Môn năm 1997, Q.12 có tốc độ đô thị hóa cao, dân số tăng liên tục, hiện gần 800.000 người, tạo áp lực lớn về trường lớp. Hiện toàn quận có 413 cơ sở giáo dục từ mầm non đến trung học cơ sở với 2.687 phòng học. Đối với cấp tiểu học, quận có 30 trường, dạy gần 47.300 học sinh nhưng tỷ lệ học 2 buổi/ngày khá thấp, đạt 30,7%. Tương tự, cấp trung học cơ sở có 27 trường, với gần 34.700 học sinh, tỷ lệ học 2 buổi ngày đạt 30%.
Thực trạng nhà đất công bỏ trống dẫn đến lãng phí nguồn lực, trong khi nhu cầu xây dựng trường học rất cấp bách
ẢNH: NGUYÊN VŨ
Ông Hồ Minh Hoàng, Chánh văn phòng UBND Q.12, cho biết dự báo đến năm 2030, quận có hơn 129.000 học sinh. Để đảm bảo tỷ lệ học sinh học 2 buổi/ngày và thực hiện chương trình giáo dục phổ thông theo quy định, đến năm 2030 địa phương cần 3.761 phòng học. Trước mắt, quận cần xây mới 705 phòng học, và đến năm 2030 xây thêm 468 phòng học.
Nhu cầu xây dựng trường học rất cấp bách nhưng vấn đề nan giải nhất với địa phương là tìm được quỹ đất phù hợp. Trước tình trạng nhiều khu đất công không sử dụng hiệu quả, Q.12 kiến nghị UBND TP.HCM thu hồi, điển hình như khu đất rộng gần 11.000 m2 trên đường Phan Văn Hớn (P.Tân Thới Nhất) của Trung tâm sâm và dược liệu (thuộc Viện Dược liệu, Bộ Y tế). Từ tháng 3.2002, UBND TP.HCM ban hành quyết định thu hồi khu đất này để xây dựng trường học nhưng đến nay, Trung tâm sâm và dược liệu TP.HCM vẫn chưa đồng ý bàn giao mặt bằng.
Cuối năm 2024, Phó chủ tịch UBND TP.HCM Bùi Xuân Cường giao UBND Q.12 tổ chức cưỡng chế thu hồi đất theo luật Đất đai năm 2024. Bên cạnh đó, Sở TN-MT tiếp tục làm việc với Trung tâm sâm và dược liệu để giới thiệu vị trí đất phù hợp tại các huyện ngoại thành để đầu tư dự án duy trì phát triển vườn dược liệu. Ông Hoàng cho biết Q.12 đang tiếp tục công tác bồi thường, hỗ trợ, thu hồi đất và bàn giao mặt bằng để thực hiện dự án. Hồi cuối tháng 10.2024, UBND Q.12 cũng làm việc và đề nghị Trung tâm sâm và dược liệu phối hợp thống kê, kiểm đếm các loại cây dược liệu, vật kiến trúc trên đất.
Ngoài ra, UBND Q.12 còn kiến nghị thu hồi 11 khu đất khác rộng hàng chục ngàn mét vuông của các doanh nghiệp nhà nước, đơn vị sự nghiệp đang bỏ trống, không sử dụng, hết thời hạn thuê đất để xây dựng trường học.
UBND Q.Bình Tân đề xuất thu hồi khu đất 507 An Dương Vương để đầu tư trường học
ẢNH: SỸ ĐÔNG
"Đất vàng" cửa đóng then cài
Kế bên Q.12, Q.Gò Vấp cũng đứng trước áp lực lớn về xây dựng trường học do số lượng trường học và phòng học chưa đáp ứng đủ nhu cầu, chưa kể dự báo đến năm 2030, số lượng học sinh tiếp tục gia tăng. Mới đây, Q.Gò Vấp đề xuất thu hồi khu đất số 780A Nguyễn Kiệm (P.3) rộng hơn 21.200 m². Khu đất này trước đây do Công ty TNHH Sangor VN sử dụng làm nhà xưởng, đến năm 2012 thì UBND TP.HCM thu hồi rồi giao Trung tâm Quản lý nhà và giám định xây dựng (thuộc Sở Xây dựng) tạm quản lý.
Theo ghi nhận, hiện trạng khu đất có một chốt bảo vệ, tường rào bao xung quanh, bên trong cỏ mọc um tùm, nhà xưởng hoang phế. Một số người dân sinh sống cạnh khu đất cho biết tình trạng bỏ trống đã kéo dài cả chục năm qua và họ rất đồng tình với chủ trương xây dựng trường học tại đây.
Ông Nguyễn Ngọc Anh, Phó chủ tịch UBND Q.Gò Vấp, cho biết theo đồ án quy hoạch 1/2.000, vị trí khu đất 780A Nguyễn Kiệm có một phần diện tích thuộc đất giao thông, phần còn lại thuộc quy hoạch đất hỗn hợp, đất cây xanh - thể dục thể thao và đất giáo dục xây dựng mới khoảng 6.800 m2. Do vậy, địa phương kiến nghị UBND TP.HCM giao phần đất quy hoạch trường học, công viên cây xanh - thể dục thể thao và đường giao thông để đầu tư xây dựng trường học và các hạng mục khác.
Trong buổi làm việc với địa phương hồi đầu năm 2025, Phó chủ tịch UBND TP.HCM Võ Văn Hoan cho biết rất đồng tình với đề xuất của quận về việc thu hồi các khu đất bỏ trống để làm trường học đạt chuẩn quốc gia. Việc xây dựng trường học phải dựa theo quy hoạch. Lãnh đạo TP.HCM khuyến khích quận và phường trong quản lý địa bàn nếu phát hiện nhà đất công bỏ trống, cho thuê thì báo cáo, kiến nghị UBND TP.HCM thu hồi để đầu tư công trình phục vụ cộng đồng.
Thực trạng nhà đất công bỏ trống không chỉ diễn ra tại Q.Gò Vấp hay Q.12 mà còn ở nhiều địa phương khác như Q.Bình Tân, Q.6… Tại kỳ họp cuối năm 2024, đại biểu HĐND TP.HCM từng đặt vấn đề cần sớm có giải pháp xử lý tài sản công hoang phế. Vào thời điểm đó, lãnh đạo Sở Tài chính cho biết toàn TP.HCM có khoảng 13.000 địa chỉ nhà đất công, bao gồm hơn 2.000 địa chỉ do T.Ư quản lý và gần 11.000 địa chỉ do cơ quan thuộc thành phố quản lý. Đáng chú ý, có hơn 1.000 địa chỉ đang bị bỏ trống, sử dụng không hiệu quả do nhiều nguyên nhân khác nhau.
Phải thu hồi nếu không sử dụng
Tại buổi làm việc với Sở Tài chính ngày 18.3, Chủ tịch UBND TP.HCM Nguyễn Văn Được yêu cầu Sở Tài chính đẩy nhanh tiến độ rà soát toàn bộ nhà đất công trên toàn thành phố, xây dựng phương án xử lý công sản. Theo đó, nhà đất nào còn phục vụ cho nhu cầu quản lý nhà nước thì giữ lại sử dụng, còn không thì phải thu hồi bán đấu giá lấy nguồn lực đầu tư phát triển.
Đặc biệt, ông Được cũng đề nghị rà soát thêm nhà đất của cơ quan T.Ư trên địa bàn hiện không sử dụng hoặc sử dụng không hiệu quả thì kiến nghị bàn giao về cho thành phố, có thể làm nhà tái định cư, đấu giá hoặc phục vụ cộng đồng.
Khu đất 127 An Dương Vương (Q.6, TP.HCM) một phần làm bãi đậu ô tô, phần lớn bỏ trống
ẢNH: SỸ ĐÔNG
"Vừa rồi, Bộ Ngoại giao bàn giao cho TP.HCM khu đất "kim cương", thành phố đã tiếp nhận rồi", ông Được cho biết thêm. Theo tìm hiểu, khu đất này rộng 3,7 ha ở địa chỉ số 1 Lý Thái Tổ, được giới hạn bởi 3 tuyến đường Lý Thái Tổ - Hùng Vương - Trần Bình Trọng, vốn bỏ hoang nhiều năm qua.
Mới đây, UBND TP.HCM ban hành văn bản yêu cầu tăng cường quản lý, nâng cao hiệu quả sử dụng, xử lý nhà, đất tại doanh nghiệp nhà nước. Theo đó, các doanh nghiệp phải chủ động kiểm tra, rà soát việc sử dụng nhà đất, đảm bảo quản lý, sử dụng đất tiết kiệm, chống thất thoát, tham nhũng, tiêu cực, lãng phí. TP.HCM yêu cầu chấm dứt việc sử dụng nhà, đất vào mục đích cho thuê, cho mượn, bố trí làm nhà ở, liên doanh, liên kết... không đúng quy định.
Đối với nhà, đất không còn nhu cầu sử dụng, doanh nghiệp nhà nước làm đơn tự nguyện trả lại đất gửi Sở TN-MT để trình UBND TP.HCM quyết định thu hồi đất. Nếu gặp khó khăn, vướng mắc trong quá trình quản lý, sử dụng nhà, đất thì tùy từng nội dung cụ thể, có văn bản đề nghị Thường trực Ban Chỉ đạo 167 - Sở Tài chính (quản lý, sử dụng tài sản công, đầu tư), Sở TN-MT (đất đai), Sở Xây dựng (quy hoạch, xây dựng) hướng dẫn thực hiện.
UBND TP.HCM giao Sở TN-MT thường xuyên thanh tra, kiểm tra, phối hợp địa phương và cơ quan thuế để phát hiện kịp thời, xử lý vi phạm hành chính về đất đai, đảm bảo việc sử dụng đất đúng quy định. Đồng thời, rà soát, tham mưu UBND TP.HCM thu hồi đất với doanh nghiệp nhà nước sử dụng sai mục đích, cho thuê, cho mượn trái phép, để bị lấn chiếm, chậm triển khai, không thực hiện nghĩa vụ tài chính hoặc không còn nhu cầu sử dụng.
Nếu phù hợp thì làm trường học ngay
Nhiều chuyên gia cho rằng không cần phải chờ đến khi rà soát tổng thể xong mà có thể thu hồi ngay những khu đất bỏ trống để làm trường học.
Không để tiếp tục lãng phí
TS Phạm Viết Thuận, Viện trưởng Viện Kinh tế tài nguyên và môi trường TP.HCM, ủng hộ chuyển đổi công năng những khu đất công đang bỏ trống, sử dụng không hiệu quả để xây dựng các công trình phúc lợi, phục vụ đời sống công cộng như trường học, công viên, nhà văn hóa, thư viện.
Theo ông Thuận, các địa phương cần thống kê những khu đất công, kể cả đất công nhưng chưa xác lập quyền sở hữu nhà nước. "Đầu tư trường học là hợp lý để phát triển nguồn nhân lực trong tương lai. Tùy theo vị trí, diện tích khu đất mà xây dựng trường học theo chuẩn quốc gia", chuyên gia này đề xuất.
Trước tình trạng nhà đất công ở TP.HCM còn lãng phí, TS Phạm Viết Thuận đề xuất thành lập ban chỉ đạo để giải quyết kịp thời, nhanh nhạy công tác quản lý đất công. Cơ quan này có bộ phận tổng hợp, đánh giá tiến độ tháo gỡ hằng tháng, hằng quý, dứt điểm từng khu đất, theo từng nhóm lấn chiếm hoặc sử dụng sai mục đích.
Ông Thuận cho rằng không thể chờ rà soát tổng thể rồi mới quyết định phương án xử lý, vì quá trình sử dụng đất công qua các thời kỳ có nhiều tố khách quan, chủ quan. Do đó, những khu đất nào có đủ cơ sở pháp lý thu hồi thì thu hồi ngay và chuyển giao về các cơ quan quản lý.
"Nếu chờ rà soát tổng thể xong thì sẽ rất lâu. Có những cái đã thấy lãng phí rành rành thì phải hành động ngay, càng chờ đợi càng lãng phí", TS Thuận nói thêm.
Đồng quan điểm, TS Trần Quang Thắng, Viện trưởng Viện Kinh tế và quản lý TP.HCM (đại biểu HĐND TP.HCM), đánh giá việc thu hồi đất công không sử dụng hiệu quả để xây trường học là hợp lý bởi ở nhiều khu vực, tình trạng thiếu trường lớp đang là vấn đề cấp bách. Việc xây trường học sẽ giải quyết được nhu cầu này, đặc biệt ở những nơi có mật độ dân số cao, giúp giảm tải cho các trường hiện tại, tạo điều kiện học tập tốt hơn cho học sinh. Mặt khác, đất công là tài sản của xã hội, tình trạng sử dụng không hiệu quả gây lãng phí tài nguyên. Do đó, việc thu hồi và tái sử dụng đất cho mục đích giáo dục là một cách tối ưu hóa nguồn lực.
TS Trần Quang Thắng khuyến nghị quá trình thu hồi đất cần tuân thủ đúng quy định pháp luật, đảm bảo quyền lợi của các bên liên quan, đặc biệt cần có tiêu chí rõ ràng để xác định khu đất "không sử dụng hiệu quả" nhằm tránh tranh cãi và bất đồng. Ngoài ra, do quy trình thu hồi và xây dựng trường học thường mất nhiều thời gian nên cần có kế hoạch cụ thể để tránh lãng phí nguồn lực.
Mạnh tay xử lý hành vi chiếm giữ
Theo đại biểu HĐND TP.HCM Trần Quang Thắng, thực trạng hơn 1.000 địa chỉ nhà đất công tại TP.HCM bị bỏ trống và sử dụng không hiệu quả là một vấn đề phức tạp, liên quan đến trách nhiệm của nhiều bên. Theo đó, các cơ quan như UBND TP.HCM, Sở Tài chính, các địa phương đều có trách nhiệm trong việc quản lý, giám sát và sử dụng tài sản công. Chưa kể, quy định pháp luật còn bất cập, quy trình thu hồi kéo dài, thiếu quy hoạch, chậm trễ trong xử lý hoặc không có biện pháp mạnh mẽ càng khiến cho thực trạng lãng phí kéo dài.
Đáng lo ngại hơn, một số doanh nghiệp hoặc tổ chức được giao quản lý đất nhưng không sử dụng hiệu quả, thậm chí có trường hợp trục lợi từ việc cho thuê lại đất. Đại biểu Thắng đánh giá việc các tổ chức, doanh nghiệp chiếm giữ đất công là vấn đề nghiêm trọng, cần được giải quyết triệt để. Trong bối cảnh lãnh đạo T.Ư, đặc biệt là Tổng Bí thư Tô Lâm, yêu cầu quyết liệt chống lãng phí thì chính quyền cần áp dụng các giải pháp cứng rắn và hiệu quả hơn.
Theo đó, chính quyền cần tiến hành thanh tra toàn diện, công khai danh sách các tổ chức, doanh nghiệp vi phạm và áp dụng biện pháp chế tài, xử phạt thật nghiêm khắc, bao gồm thu hồi đất. Ngoài ra, TP.HCM cần có cơ chế khuyến khích sự tham gia của người dân và các tổ chức xã hội trong việc giám sát và phản ánh các trường hợp lãng phí đất công. Đồng thời, các cơ quan quản lý đất công cần chịu trách nhiệm giải trình trước công chúng và lãnh đạo cấp trên về việc sử dụng tài sản công.
Mặt khác, theo TS Thắng, TP.HCM cần sớm xây dựng hệ thống quản lý tài sản công bằng công nghệ để theo dõi và đánh giá hiệu quả sử dụng. Các tài sản không sử dụng cần sớm đưa ra đấu giá công khai để thu ngân sách hoặc chuyển đổi mục đích sử dụng phù hợp, như xây dựng trường học, bệnh viện.
Bình luận (0)