Chăn nuôi, nông nghiệp gặp khó vì quy định hợp quy

Quản thức ăn chăn nuôi như... quản lý chất nổ

Đó là phản ánh của 9 hiệp hội ngành nghề về các quy định quản lý nhiều mặt hàng, trong đó có thức ăn chăn nuôi nghiêm ngặt như... Mỹ quản lý chất nổ. Điều này khiến cộng đồng doanh nghiệp (DN) phát sinh chi phí, mất thời gian và cơ hội; còn người tiêu dùng phải tốn nhiều tiền hơn.

ẢNH: CHÍ NHÂN

Hiện nay, trung bình mỗi năm VN nhập khẩu khoảng 20 triệu tấn các loại nguyên liệu như bắp, đậu nành, lúa mì... về làm thức ăn chăn nuôi, tương đương khoảng 80.000 lô hàng. Những hàng hóa rất bình thường này được quản lý vô cùng nghiêm ngặt. Ông Nguyễn Xuân Dương, Chủ tịch Hội Chăn nuôi VN, cho biết: Thức ăn chăn nuôi là mặt hàng thuộc danh mục nhóm 2 là những hàng hóa có nguy cơ gây mất an toàn. Theo định nghĩa thì nhóm hàng này "Là sản phẩm, hàng hóa trong điều kiện vận chuyển, lưu giữ, bảo quản, sử dụng hợp lý và đúng mục đích, vẫn tiềm ẩn khả năng gây hại cho người, động vật, thực vật, tài sản, môi trường, an ninh, trật tự, an toàn, bảo mật thông tin". 

Vì thế, các bộ chuyên ngành quản lý rất chặt bằng các quy chuẩn kỹ thuật. Đơn cử, một lô hàng nhập về VN khi làm thủ tục thông quan phải thực hiện việc công bố hợp quy sản phẩm thì bắt buộc phải lấy mẫu thử nghiệm 100%. Thời gian chờ kết quả công bố hợp quy sản phẩm, DN phải có kho chứa hàng từ 10 - 15 ngày. Trên thực tế, các DN nhập khẩu phải tự tìm cách "thỏa hiệp" với các cơ quan kiểm tra và tổ chức chứng nhận hợp quy nên gây ra rất nhiều tiêu cực...

"Các nước không quy định mặt hàng nhóm 2 và quản lý như VN, mà quy định rõ là hàng hóa gây nguy hiểm (dangerous goods) và được giới hạn cụ thể trong 9 loại: chất nổ, khí nén, chất lỏng dễ cháy, chất rắn dễ cháy, các chất oxy hóa và peroxid hữu cơ, các chất độc và chất nhiễm khuẩn, các chất phóng xạ, các chất ăn mòn, và các chất có thể gây nguy hiểm khác về cháy nổ hoặc nguy hiểm cho sức khỏe khi phơi nhiễm trong môi trường. Nhìn từ các nước, VN không nên để các bộ tự ban hành danh mục hàng hóa nhóm 2 như hiện nay mà nên quy định cụ thể những loại hàng hóa nguy hiểm cần quản lý bằng quy chuẩn kỹ thuật. Tiêu chí của các quy chuẩn kỹ thuật cũng rất cần được quy định, giới hạn rõ ràng để tránh bị lạm dụng. Chỉ nên giới hạn ở các tiêu chí có ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe, môi trường, an ninh quốc gia và với số lượng chỉ tiêu (chỉ số) tối thiểu nhất có thể", ông Nguyễn Xuân Dương phân tích và kiến nghị.

Với quy định hiện hành, chỉ tính riêng liên quan đến nguyên liệu làm thức ăn chăn nuôi, đã có hàng trăm sản phẩm bị quản chặt theo mặt hàng nhóm 2 như: các loại sản phẩm thực vật, động vật, vi sinh vật, nấm men, nấm mốc, hóa chất vô cơ, hữu cơ, axit amin... Mở rộng ra, trong lĩnh vực nông nghiệp hiện nay, tất cả các loại vật tư dùng trong sản xuất, chế biến nông sản, thực phẩm đều thuộc mặt hàng nhóm 2.

Lãng phí hàng nghìn tỉ đồng, thời gian và cơ hội

Không chỉ các hàng hóa và nguyên liệu nhập khẩu, mà ngay cả nước thải chăn nuôi sử dụng cho cây trồng và thuốc thú y cũng phải công bố hợp quy. Theo các DN, đây là quy định hình thức, gây tốn kém nhiều chi phí, thời gian và phát sinh tiêu cực trong thực tế quản lý. Bên cạnh đó là nhiều loại phí như phí kiểm tra đánh giá hiện trường, cơ sở sản xuất; phí thử nghiệm cho 1 sản phẩm thức ăn chăn nuôi, thuốc thú y tốn từ 2 - 4 triệu đồng/sản phẩm; nước thải chăn nuôi dùng cho cây trồng từ 20 - 30 triệu đồng/cơ sở chăn nuôi. Ngoài ra, cơ sở còn trả chi phí lấy mẫu thử nghiệm trong đánh giá duy trì từ 10 - 20 triệu đồng/sản phẩm.

Lãnh đạo các hiệp hội cho biết trung bình 1 cơ sở kinh doanh thức ăn chăn nuôi, thuốc thú y quy mô vừa có từ 200 - 300 sản phẩm, kinh phí chi cho công bố hợp quy sản phẩm tốn từ 1 - 1,5 tỉ đồng. Với số lượng hàng nghìn cơ sở hoạt động trong lĩnh vực này hiện nay, các DN đã mất đi nhiều nghìn tỉ đồng mỗi năm. Chưa kể theo quy định hiện hành, việc công bố hợp quy sản phẩm bao gồm thời gian đánh giá quy trình sản xuất, lấy mẫu thử nghiệm, nộp hồ sơ công bố hợp quy đến cơ quan chức năng và chờ cơ quan chức năng ra thông báo tiếp nhận hồ sơ công bố hợp quy... Nếu làm đầy đủ quy trình này phải mất từ 15 - 30 ngày/sản phẩm sản xuất trong nước và từ 7 - 10 ngày/sản phẩm nhập khẩu. Tính thời gian này cho cả quốc gia với hàng triệu sản phẩm, hàng hóa, thì không biết đã bỏ lỡ bao nhiêu thời gian và cơ hội để sản phẩm đi vào sản xuất, lưu thông.

Một trong những hệ quả của sự bất cập này có thể thấy rõ là giá heo hơi các nước quy đổi chỉ có 35.000 - 40.000 đồng/kg là người chăn nuôi đã có lãi. Còn ở VN, giá lên 50.000 - 55.000 đồng/kg, người chăn nuôi vẫn thua lỗ. Nguyên nhân là do người chăn nuôi phải gánh thêm nhiều chi phí liên quan việc công bố hợp quy từ thức ăn chăn nuôi đến thuốc thú y và cả nước thải chăn nuôi... Những thứ này đều đổ vào giá thành con gà, con heo nhưng cuối cùng thực chất là đánh vào túi tiền người tiêu dùng.

Đại diện các hiệp hội cho rằng Quốc hội đang cho phép sửa đổi 2 luật Tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật và luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa là cơ hội rất tốt để tháo gỡ những nút thắt, bất cập nêu trên, tạo động lực mới cho hoạt động sản xuất kinh doanh phát triển. Tuy nhiên, nội dung và cách thức tiếp cận về phương pháp quản lý và kiểm soát chất lượng, an toàn sản phẩm hàng hóa trong các dự thảo gần nhất của 2 luật trên không có sự đổi mới đáng kể so với các quy định cách đây gần 20 năm. Điều này chưa đáp ứng được chủ trương của Đảng, Nhà nước về việc đơn giản hóa, giảm thủ tục hành chính cũng như kỳ vọng của người dân; chưa theo kịp được với thực tiễn sản xuất trong nước và yêu cầu hội nhập, kinh nghiệm quốc tế.