Chánh thanh tra TP.HCM đề xuất hình sự hóa hành vi làm giàu bất chính

Đề xuất trên được ông Trần Văn Bảy, Chánh thanh tra TP.HCM nêu ra tại tọa đàm giải pháp thu hồi tài sản tham nhũng trên địa bàn TP.HCM do Ban Nội chính Thành ủy TP.HCM phối hợp Báo Sài Gòn Giải Phóng tổ chức sáng 11.10.

Ông Bảy cho biết từ năm 2021 đến nay, các sai phạm phát hiện qua thanh tra chủ yếu ở lĩnh vực quản lý sử dụng tài chính công, tài sản công, quy hoạch, đấu thầu, đấu giá, cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước.

Về thu hồi tài sản, năm 2021 thu hồi hơn 10,6 tỉ đồng (đạt tỷ lệ 48%), năm 2022 thu hồi 37,2 tỉ đồng (đạt tỷ lệ 88%), năm 2023 thu hồi 20,4 tỉ đồng (đạt tỷ lệ 78%), còn 6 tháng đầu năm 2024 thu hồi 28 tỉ đồng (đạt tỷ lệ 100%). "Điều đó cho thấy công tác thu hồi tài sản qua thanh tra chuyển biến tích cực", ông Bảy đánh giá.

Nêu khó khăn, Chánh thanh tra TP.HCM cho biết các quy định về thu hồi tài sản trong các vụ việc tham nhũng, kinh tế còn mang tính nguyên tắc, chưa cụ thể, thiếu quy định về các biện pháp cưỡng chế, chế tài xử lý đối với trường hợp các đối tượng thanh tra chây ì, cố tình né tránh, trốn tránh trách nhiệm.

ẢNH: NGUYỄN ANH

Cơ chế chính sách về đất đai, bất động sản, trái phiếu, chứng khoán chưa đồng bộ và còn lỏng lẻo, gây khó khăn cho việc xử lý, thu hồi khi thi hành án và xử lý sau thanh tra. Trong quá trình thanh tra phát hiện sai phạm, chỉ có đối với tài sản là tiền được chuyển vào tài khoản tạm giữ của cơ quan thanh tra, còn lại đối với các tài sản khác như bất động sản, động sản và giấy tờ có giá trị thì cơ quan thanh tra chỉ có thể đề nghị cơ quan khác xử lý.

Ngoài ra, cơ quan thanh tra cũng không có thẩm quyền yêu cầu phong tỏa, kê biên tài sản ngay trong giai đoạn thanh tra đối với cá nhân, tổ chức có liên quan đến việc tài sản bị chiếm đoạt, chiếm giữ, sử dụng trái phép hoặc bị thất thoát do hành vi trái pháp luật. Do đó, tiềm ẩn nguy cơ cao việc tẩu tán tài sản của bản thân người có hành vi sai phạm và những người thân thích của họ.

Việc kiểm soát tài sản của cán bộ, công chức trong hệ thống chính trị cũng chưa thực sự chặt chẽ, chưa có hướng dẫn cụ thể cách thức kiểm soát, chưa có cơ sở dữ liệu quốc gia về kiểm soát tài sản, thu nhập.

Kiến nghị giải pháp hạn chế tẩu tán tài sản

Trước tình trạng trên, Chánh thanh tra TP.HCM đề xuất cần quy định cụ thể các biện pháp cưỡng chế, chế tài xử lý đối với trường hợp các đối tượng thanh tra chây ì, cố tình né tránh, trốn tránh trách nhiệm, kéo dài thời gian.

Đồng thời, cần phải có quy định cụ thể, để chỉ rõ thẩm quyền, trách nhiệm, trình tự, thủ tục thu hồi tài sản ngay từ khi thanh tra, kiểm toán; thẩm quyền yêu cầu phong tỏa, kê biên tài sản ngay trong giai đoạn thanh tra nhằm hạn chế việc tẩu tán tài sản của bản thân người phạm tội và những người thân thích của họ.

Ông Bảy cũng đề xuất nghiên cứu hoàn thiện quy định pháp luật về cơ chế tịch thu, thu hồi tài sản bằng hình thức hình sự hóa hành vi làm giàu bất hợp pháp để tăng hiệu quả chế tài xử lý tham nhũng.

Chánh thanh tra TP.HCM cho rằng cần sớm xây dựng hoàn thiện các hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia về kiểm soát tài sản, thu nhập, đất đai và các lĩnh vực khác; theo dõi biến động của mọi tài sản, thu nhập của người có chức vụ, quyền hạn trong quá trình thanh tra...

ẢNH: NGUYỄN ANH

Với vai trò cơ quan công tố, Phó viện trưởng Viện KSND TP.HCM Ngô Phạm Việt cho biết ngay từ khi thụ lý, kiểm sát viên tiến hành xác minh, kiểm soát, ngăn chặn tài sản liên quan đến dấu hiệu tội phạm, xác minh quan hệ nhân thân đối tượng nhằm truy vết tài sản cần xác minh; vận động, thuyết phục đối tượng tự nguyện nộp khắc phục hậu quả. Trong quá trình giải quyết vụ án,nếu tội phạm tham nhũng tẩu tán tài sản, không có ý chí khắc phục thì sẽ đề xuất khởi tố tội rửa tiền.

Ông Việt cũng cho rằng, quá trình xét xử vụ án hình sự cần chú trọng việc xét hỏi, tranh luận làm rõ hành vi phạm tội của bị cáo và tài sản thiệt hại, chiếm đoạt đã được sử dụng, chuyển hóa nhằm áp dụng các biện pháp thu hồi chính xác, triệt để.

Luật sư Hà Hải, Phó chủ nhiệm Đoàn luật sư TP.HCM cũng đề xuất bổ sung quy định việc kê biên tài sản được thực hiện ngay từ giai đoạn giải quyết nguồn tin về tội phạm; bổ sung quy định về "tạm dừng việc chuyển quyền sở hữu, sử dụng, thay đổi hiện trạng tài sản" là biện pháp cưỡng chế trong tố tụng hình sự, được thực hiện trong giai đoạn giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, điều tra, truy tố, xét xử.

Tiếp tục nghiên cứu hoàn thiện vấn đề "xử lý hình sự về hành vi làm giàu bất hợp pháp" và "thu hồi tài sản tham nhũng không qua thủ tục kết tội"; thiết lập hệ thống cơ sở dữ liệu kiểm soát biến động tài sản; có cơ chế xử lý tài sản, thu nhập.