Chính khách và bóng đá: 'Món đồ chơi' của Mobutu

Đến nay, lịch sử bóng đá thế giới vẫn chưa thể xóa được vết nhơ “bàn tay quyền lực” của cố Tổng thống Joseph Mobutu để lại cho đất nước Zaire (nay là CHDC Congo) ở World Cup 1974. 

Nhà độc tài Mobutu Sésé Seko (phải) xem bóng đá là món đồ chơi - Ảnh: Cultfootball.com

Năm 1974, Zaire bỗng nổi như cồn khi vị tổng thống độc tài Mobutu dùng tiền để lôi kéo cuộc đấu quyền anh lịch sử mang cái tên “The Rumble in the Jungle” (tạm dịch: “Cuộc thư hùng trong rừng”) giữa 2 huyền thoại vĩ đại Mohammad Ali và George Foreman từ Mỹ về tổ chức tại quốc gia mình, diễn ra ở thủ đô Kinshasa vào tháng 10. Mobutu đã cám dỗ 2 tay đấm vĩ đại nhất lịch sử quyền anh thế giới bằng việc chi cho mỗi võ sĩ 5 triệu USD. Thành tích “bất hảo và bất hủ” thứ hai của ông Mobutu là biến thành tựu của tuyển quốc gia thành nỗi khiếp sợ cho chính những người hùng lịch sử đã đưa tuyển Zaire tham dự World Cup 1974.

Ở thời điểm đó, mặc dù sở hữu một đội hình toàn cầu thủ nghiệp dư và bị cấm thi đấu ở nước ngoài, nhưng để tạo động lực cho các tuyển thủ, ông Mobutu đưa ra những lời hứa hào nhoáng về việc sẽ tặng món quà như xe hơi, nhà ở và kỳ nghỉ xa hoa ở nước ngoài nếu tuyển Zaire giành quyền đến ngày hội bóng đá thế giới tại Tây Đức vào năm 1974. Đứng trước ngưỡng cửa có thể thay đổi cuộc sống nghèo đói, những đôi chân các tuyển thủ Zaire được tiếp thêm sức mạnh kỳ lạ trước khi làm điều kỳ diệu đưa tuyển quốc gia giành vé đến World Cup 1974. Thế nhưng, kể từ đó, Mobutu bắt đầu biến những người hùng bóng đá quốc gia thành những “món đồ chơi” tội nghiệp dưới bàn tay độc tài của ông. Sau thành công trên, chỉ một số ít cầu thủ nhận được ô tô rẻ tiền, ngôi nhà nhỏ, còn kỳ nghỉ chỉ là “lời hứa gió bay”.

Dưới sự dẫn dắt của HLV người Nam Tư Zoran Vidinic, tuyển Zaire đến Tây Đức đối đầu với Scotland, Nam Tư và Brazil trong cùng một bảng đấu, thua liên tiếp 2 trận trước Scotland 0-2 và Nam Tư 0-9. Sau thất bại nhục nhã, Tổng thống Mobutu nổi giận và gửi lời đe dọa sẽ xử nặng tay đối với các tuyển thủ nếu thua đậm Brazil, trận đấu mà Zaire gần như biết trước sẽ nhận thất bại bởi đương kim vô địch thế giới đang sở hữu những huyền thoại Rivelino và Jairzinho.

Chính vì thế, Zaire đã muốn bỏ cuộc không đá trận gặp Brazil. Nhưng theo luật lúc đó, nếu bỏ cuộc, Zaire chỉ bị xử thua Brazil 0-2, kết quả này sẽ khiến Brazil bị loại vì thua chỉ số phụ so với Scotland. Không biết Brazil đã tác động thế nào để các cầu thủ Zaire đồng ý ra sân và Brazil cũng chỉ thắng với đúng tỷ số 3-0, giúp Brazil đi tiếp và các cầu thủ Zaire cũng an toàn khi về nước.

Trong một cuộc phỏng vấn với BBC, cựu tuyển thủ Ilunga Mwepu của Zaire kể lại: “Sau trận đấu (thua Nam Tư), ông ấy (Joseph Mobutu) đã gửi nhân viên đến đe dọa chúng tôi. Họ cấm cửa ở khách sạn và báo chí rồi người đàn ông mặc áo đen nói chúng tôi sẽ yên lành nếu thua với tỷ số 1-0, 2-0 hoặc thậm chí 3-0 trước Brazil. Nhưng nếu thua hơn 3 bàn, chúng tôi không được về nhà và hãy quên sự tồn tại của gia đình”. Chính hậu vệ này là người tạo nên cảnh tượng lạ lùng nhất trong lịch sử bóng đá.

Ở thời điểm bị dẫn 3-0 phút 85 trong trận gặp Brazil, hàng thủ Zaire đứng trước một quả phạt trực tiếp trước vòng cấm với nỗi sợ hãi có thể sẽ nhận hậu quả thảm khốc từ nhà lãnh đạo độc tài Mobutu nếu Brazil ghi bàn. Trong khoảnh khắc sợ hãi ấy, Mwepu bất ngờ rời bỏ hàng rào đá trái bóng lên không trung trước sự sững sờ của nhiều người.

Hậu vệ này sau đó bị phạt thẻ vàng từ tình huống hớ hênh trên nhưng có lẽ đó là chiếc “thẻ vàng của hạnh phúc” bởi nhờ giảm hưng phấn đối thủ và kéo dài thời gian nên Zaire vẫn chỉ thất bại 0-3. Khoảnh khắc được cho là hài hước trong lịch sử bóng đá của Mwepu là một ví dụ về những gì có thể xảy ra đối với các cầu thủ bóng đá khi trở thành món đồ chơi của một nhà cai trị chuyên chế.