Chính sách hình sự chưa rõ ràng

Với việc sửa đổi bổ sung toàn diện so với bộ luật hiện hành cho thấy nhiều nội dung sẽ có những tác động sâu rộng trong xã hội. Trong đó, dự luật bỏ quy định về tội Kinh doanh trái phép sẽ mở rộng quyền tự do kinh doanh của người dân, đồng thời loại bỏ nhiều phiền phức tốn kém mà người dân phải gánh chịu. Hay việc bổ sung quy định trách nhiệm hình sự pháp nhân sẽ giúp khai thông thế bế tắc trong việc giải quyết các vụ án tương tự như đối với Công ty Vedan (Đồng Nai), Nicotex (Thanh Hóa)... Ngoài ra, dự luật cũng bổ sung hàng loạt trách nhiệm hình sự mới chưa từng được quy định trong các lĩnh vực liên quan đến đấu thầu, xây dựng cơ bản, môi trường.

Tuy vậy, qua theo dõi nhiều cuộc hội thảo, các phiên thảo luận cho ý kiến về dự luật tại Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho thấy vẫn nhiều nội dung còn có các ý kiến khác nhau, một số nội dung chưa đáp ứng được yêu cầu đổi mới, đáp ứng kỳ vọng của người dân.

Nổi cộm trong đó là quy định hình sự hóa các hành vi tham nhũng chưa rõ ràng, hình phạt tiền, tịch thu tài sản không có sự thay đổi so với trước. Dự thảo lần này đã bổ sung thêm khái niệm tham nhũng không chỉ là tiền bạc vật chất mà gồm cả phi vật chất nhưng không thể hiện rõ tham nhũng phi vật chất là như thế nào.

Đại biểu Trần Văn Độ, nguyên Phó chánh án TAND tối cao, nói có khá nhiều điều ông cảm thấy nuối tiếc vì dự luật sửa đổi đã không thực sự mở như dự thảo ban đầu khi được đưa ra lấy ý kiến. Trong đó, nếu pháp luật hình sự về hành vi tham nhũng không quy định rõ ràng thì sau này nếu sửa đổi toàn diện luật Phòng chống tham nhũng cũng sẽ gặp nhiều bế tắc trong việc xử lý. Ngoài ra, hậu quả tội phạm gây ra gồm cả thiệt hại vật chất, phi vật chất nhưng dự thảo mới định lượng hóa hậu quả vật chất theo một công thức chung là bao nhiêu người chết, bao nhiều người bị thương, giá trị tài sản bao nhiêu mà không tính đến hậu quả phi vật chất.

Điều băn khoăn lớn nhất của ông Độ và có lẽ cũng là của nhiều đại biểu khác là các chính sách hình sự trong dự thảo luật chưa rõ ràng cởi mở. “Dự thảo hiện nay thay đổi rất nhiều so với luật cũ, điều nào cũng có bổ sung nhưng các chính sách hình sự lại làm chưa tốt, trong đó về tính hướng thiện, giảm các loại tội tử hình chưa được thể hiện rõ. Tội phạm là vấn đề xã hội chứ không đơn thuần chỉ là hình phạt, nếu chúng ta không quan tâm cũng đồng nghĩa với việc một số loại tội phạm sẽ không giảm được”, ông Độ nhận xét.