Chơi sách đặc biệt

Nghệ nhân sách Nguyễn Đức Khuynh vẫn còn nhớ lần đầu tiên ông Trần Đại Thắng tìm và đặt vấn đề về bản sách đặc biệt Anh em nhà Karamazov cho nhà sách Đông A. Thời điểm ấy, vào đầu năm 2019, như thường lệ, ông đang bận rộn với việc phục chế sách xưa quý hiếm. Tuy nhiên, ông vẫn nhận lời và thu xếp làm sách đặc biệt. “Làm sách mới để đặt nền móng nghề cho bạn trẻ sau có hướng theo. Và để khẳng định Việt Nam mình cũng làm được những sản phẩm không thua kém nước ngoài quá xa. Xưa nay nhiều người cứ bảo sao sách Tây đẹp thế mà sách mình xấu thế”, ông Khuynh nhớ lại.

Làm sách mới để đặt nền móng nghề cho bạn trẻ sau có hướng theo. Và để khẳng định Việt Nam mình cũng làm được những sản phẩm không thua kém nước ngoài quá xa. Xưa nay nhiều người cứ bảo sao sách Tây đẹp thế mà sách mình xấu thế Nghệ nhân sách Nguyễn Đức Khuynh

Sau Anh em nhà Karamazov, Đông A còn làm nhiều ấn bản sách đặc biệt (100 cuốn-S100, 500 cuốn-S500) khác như: Kiêu hãnh và định kiến, Hán Sở diễn nghĩa, Những ngôi sao Eger, Khát vọng sống, Một chiến dịch ở Bắc Kỳ. Trong đó, bản “đỉnh cao” là Bố già, nhân 50 năm tiểu thuyết ra đời. Đặc biệt, sách được làm với 12 bức tranh vẽ Bố già của các họa sĩ Việt. “Tôi tạo hình mắt bố già là những ô ca rô. Nó dựa trên một câu nói của nhân vật là không bao giờ được căm ghét kẻ thù của mình, vì nó sẽ ảnh hưởng tới phán đoán của bạn”, họa sĩ Lê Thiết Cương nói.

Tác phẩm Một chiến dịch ở Bắc Kỳ

Nhã Nam có những ấn bản đặc biệt là tác phẩm văn học Việt Nam như: Chân trời cũ, Nắng trong vườn, Bốn mươi năm nói láo, Gió đầu mùa, Bỉ vỏ, Tố Tâm, Món lạ miền Nam... Họ cũng có Nghệ thuật Huế, L’Art à Huế phiên bản đặc biệt. Thái Hà Books có phiên bản đặc biệt Phúc lành và Trường thọ của Nghệ thuật và nghệ nhân vùng kinh thành Huế. Hai bản sách này được họa sĩ Phan Hải Bằng tạo hình bằng giấy trúc chỉ. Nhà sách Omega có bản đặc biệt mạ vàng Leonardo da Vinci…

Nhà sưu tập sách Nguyễn Ngọc Hoài Nam cho biết kể từ sau năm 1975, ngoại trừ một vài ấn bản sách đặc biệt hiếm hoi vào được một số nhà xuất bản thực hiện để tham dự triển lãm sách quốc tế vào cuối thập niên 1970, thì phải đến năm 2005 mới có sự xuất hiện trở lại của ấn bản sách đặc biệt.

Cuốn Nghệ thuật Huế phiên bản đặc biệt của Nhã Nam Ảnh: Nhã Nam cung cấp

Đó là tuyển tập Văn mới 5 năm đầu thế kỷ của Đông A, gồm 100 bản bìa cứng in trên giấy conqueror (là loại giấy thượng hạng chuyên dùng in các ấn phẩm mỹ thuật). “Kỳ công nhất, là việc người làm sách đã phải di chuyển bằng xe khách từ Việt Trì đến tận mũi Cà Mau, lên Tây nguyên để gặp từng tác giả xin chữ ký lưu bút trực tiếp vào sách. Cách làm bản đặc biệt này chưa từng có trong lịch sử xuất bản trước đây. Từ đó, mở đầu trào lưu cho các nhà sách, từ tư nhân đến nhà xuất bản, học theo và làm ấn bản đặc biệt”, ông Nam cho biết.

Tác phẩm Những ngôi sao Eger

Mặc dù vậy, cũng theo ông Nam, bên cạnh các ấn bản được thực hiện nghiêm túc, kỳ công, còn có cả những ấn bản tuy được dán nhãn “đặc biệt”, nhưng lại không hề đặc biệt. “Một ví dụ cho loại ấn bản được phong lên thành “đặc biệt” kiểu này, chỉ là bản thường được giữ nguyên ruột sách, thay bìa mềm bằng bìa cứng và đánh số, có thêm chữ ký của những người làm sách, đóng bìa sách... với số lượng nhất định. Có trường hợp chỉ thay giấy vàng nâu so với giấy trắng bản thường cho có vẻ mang phong vị”, ông Nam cho biết. Cũng có trường hợp, sách chỉ phát hành 1.500 - 2.000 cuốn, nhưng có đến 500 cuốn “đặc biệt” với bìa cứng, giấy dày hơn, đánh số thứ tự.

Về mặt bằng chung, ông Nam cho rằng, so với một số ấn bản đặc biệt xưa, mức độ “chơi” của ấn bản đặc biệt ngày nay có lẽ vẫn chưa sánh được. “Chẳng hạn, bản siêu đặc biệt duy nhất của tập thơ Hàn Mặc Tử in năm 1942, có bản gốc tranh minh họa của họa sĩ Phạm Tú. Hy vọng sắp tới sẽ có ấn bản đặc biệt tương tự được thực hiện, và khó có thể diễn tả được cảm xúc của người chơi sách được sở hữu khi đó”, ông Nam nói.

Theo ông Nam, nhiều đợt mở bán online các bản đặc biệt S100 của Đông A suốt 1 năm qua, các bản đều hết sạch trong vòng 90 giây. Hàng trăm người không mua được, đã đẩy giá giao dịch sang tay ngay sau khi đặt hàng thành công lên đến gấp 3 - 5 lần. Nhiều nhà sách khác cũng làm bản đặc biệt, điều này cho thấy tiềm năng lớn của thị trường. “Tuy nhiên, vẫn có những ấn bản không đúng nghĩa đặc biệt. Nếu người chơi sách không tỉnh táo sẽ khiến thú chơi sách đặc biệt này trở nên méo mó, lệch lạc trong tương lai”, ông Nam nhận định.