Mối quan hệ giữa Ấn Độ và Nga, được xây dựng trong nhiều thập niên qua kể từ thời kỳ Chiến tranh lạnh, đang có những bước thay đổi lớn theo hướng New Delhi ngày càng giảm bớt sự phụ thuộc vào Moscow.
 |
Tổng thống Nga Vladimir Putin và Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi |
ANI |
Sự dịch chuyển trong quan hệ giữa Ấn Độ và Nga đã bắt đầu từ trước cuộc xung đột Ukraine nhưng cuộc chiến này có vai trò như chất xúc tác đẩy nhanh quá dịch chuyển trong quan hệ song phương. Hơn nữa, tâm lý chống Mỹ sâu sắc trong giới tinh hoa cũ của Ấn Độ cũng dần biết mất và quan hệ Mỹ - Ấn thời gian trở lại đây đang gần gũi hơn bao giờ hết.
Sự dịch chuyển trong mối quan hệ Ấn Độ - Nga
Trong nhiều thập niên qua, Ấn Độ đã tìm kiếm sự ủng hộ và tăng cường quan hệ với Liên Xô trước đây và nước Nga ngày nay để cân bằng với Trung Quốc. Tuy nhiên, cuộc chiến Nga - Ukraine đã đẩy Ấn Độ xa Nga trên mọi phương diện, cụ thể:
Thứ nhất, về việc mua bán vũ khí: Từ lâu, Nga là nhà cung cấp vũ khí lớn cho Quân đội Ấn Độ, tuy nhiên, thập niên qua, Ấn Độ đã cố gắng nội địa hóa trang thiết bị quân sự bằng cách hỗ trợ ngành công nghiệp quốc phòng bản địa, đồng thời đa dạng hóa nguồn mua vũ khí và trang thiết bị quân sự khi chuyển sang các nhà cung cấp thay thế như Mỹ, Israel và Pháp. Dù vũ khí của Mỹ thường đi kèm các điều kiện nhưng mức độ tín nhiệm ngoại giao ngày càng tăng giữa hai nước có khả năng dẫn tới quan hệ quốc phòng ngày càng chặt chẽ và các thỏa thuận mua bán cũng ngày một nhiều.
Theo Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm, từ năm 2012 - 2021, tỷ lệ vũ khí Nga trong biên chế Quân đội Ấn Độ đã giảm một nửa. Hơn nữa, vừa qua New Delhi cũng đã hoãn kế hoạch mua thêm vũ khí từ Moscow, trong đó có thỏa thuận mua 21 tiêm kích MiG mới.
Các nhà quan sát đánh giá, xung đột Nga - Ukraine kéo dài khiến Ấn Độ lo ngại về năng lực sản xuất vũ khí của Nga và họ cho rằng Nga sẽ khó đảm bảo thời gian giao hàng, đặc biệt trong các tình huống khẩn cấp, nhất là trong bối cảnh xung đột biên giới giữa Ấn Độ với Trung Quốc và Ấn Độ với Pakistan chưa khi nào hạ nhiệt.
Thứ hai, về thương mại: Bất chấp việc một số nhà lãnh đạo và ngoại giao phương Tây chỉ trích và mất kiên nhẫn vì Ấn Độ không tham gia các lệnh trừng phạt của họ áp đặt lên Nga, New Delhi vẫn đang mua dầu giá rẻ của Moscow với số lượng ngày càng lớn. Trước khi Nga phát động “chiến dịch quân sự đặc biệt” ở Ukraine hồi tháng 2, số lượng dầu Ấn Độ mua từ Nga không đáng kể, tuy nhiên, tới tháng 4, nước này đã tăng nhập khẩu dầu Nga lên 389.000 thùng/ngày và đạt mốc 1 triệu thùng vào tháng 6.
Tuy nhiên, xét trên bình diện chung, quan hệ thương mại Ấn - Nga không phải là yếu tố chính trong quan hệ song phương. Việc Ấn Độ mua dầu giá rẻ của Nga chủ yếu nhằm giảm bớt sự suy thoái kinh tế, nhất là sau tác động lớn từ đại dịch Covid-19. Kim ngạch thương mại giữa hai nước là không đáng kể nếu so với Mỹ. Năm 2021, kim ngạch thương mại Ấn - Nga vào khoảng 13 tỉ USD, bằng 8,2% kim ngạch thương mại Ấn - Mỹ (157 tỉ USD).
Thứ ba, về vấn đề địa chính trị: Đây được coi là trụ cột quan trọng trong quan hệ Ấn - Nga, tuy nhiên, mối quan hệ địa chính trị giữa hai nước đang đứng trước nguy cơ suy yếu do ảnh hưởng của các yếu tố nằm ngoài tầm kiểm soát của Moscow. Hơn nữa, sự đổ vỡ trong quan hệ với phương Tây đã thúc đẩy Nga tìm kiếm mối quan hệ bền chặt hơn với Trung Quốc. Trong khi đó, sự cạnh tranh giữa Ấn Độ và Trung Quốc ngày càng gia tăng, cộng với vấn đề xung đột biên giới đầy nan giải đã khiến Nga gặp thách thức khá lớn trong việc làm thế nào để bảo đảm được sự cân bằng trong quan hệ với cả Ấn Độ và Trung Quốc. Trong trường hợp các vấn đề biên giới Trung - Ấn ngày càng xấu đi thì việc quản lý mối quan hệ này ngày càng khó khăn hơn bao giờ hết.
Một số chuyên gia cũng cho rằng điều khiến Ấn Độ ngày một “xa rời” Nga là họ dần nhận thức rõ ràng rằng Nga không phải là nhân tố họ có thể dựa vào trong tranh chấp biên giới với Trung Quốc. Nga càng thắt chặt quan hệ với Trung Quốc bao nhiêu thì Ấn Độ càng “rời xa” họ bấy nhiêu.
Thứ tư, về chính kiến trên trường quốc tế: Ấn Độ đang có những thay đổi quan trọng về quan điểm đối với cuộc xung đột Nga - Ukraine. Mặc dù miễn cưỡng lên án “chiến dịch quân sự đặc biệt” của Nga ở Ukraine trong giai đoạn đầu, bỏ phiếu trắng trong các cuộc biểu quyết tại Liên Hiệp Quốc về xung đột Ukraine do có những quan ngại riêng và không muốn làm tổn hại quan hệ với Moscow hay Washington nhưng Ấn Độ đã kiên quyết lên án và chỉ trích các hành vi bạo lực nhắm vào dân thường và vi phạm chủ quyền quốc gia; đề nghị Tổng thống Nga Vladimir Putin tham gia hội đàm trực tiếp với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky để tìm kiếm giải pháp hòa bình.
Thời gian gần đây, quan điểm của Ấn Độ phê phán Nga ngày càng gia tăng. Trong 3 cuộc bỏ phiếu trước đây tại Liên Hiệp Quốc về Ukraine, Ấn Độ bỏ phiếu trắng, tuy nhiên, gần đây nhất vào ngày 16.9, Ấn Độ đã bỏ phiếu ủng hộ Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky phát biểu trực tuyến trước Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc, trái với nguyện vọng của Nga. Quyết định của Liên Hiệp Quốc được thông qua với 101 phiếu thuận, 19 phiếu trắng, 7 phiếu chống (Nga, Belarus, Triều Tiên, Syria, Cuba, Nicaragua và Eritrea). Tại Hội nghị Thượng đỉnh của Tổ chức Hợp tác Thượng Hải tổ chức tại Samarkand (Uzbekistan) trong hai ngày 15 và 16.9 vừa qua, Thủ tướng Modi đã bày tỏ sự phản đối Nga khi trực tiếp nói với Tổng thống Putin rằng “thời đại ngày nay không phải là thời của chiến tranh”.
Ấn Độ cũng chỉ trích Nga trong các tuyên bố chính thức vì đã đẩy an ninh lương thực và kinh tế của các nước đang phát triển vào tình thế nguy hiểm.
 |
Thủ tướng Modi gặp Tổng thống Putin tại Hội nghị Thượng đỉnh của Tổ chức Hợp tác Thượng Hải tổ chức tại Samarkand (Uzbekistan) |
Reuters |
Phó Giáo sư Happymon Jacob tại Đại học Jawaharlal Nehru, đồng thời là người sáng lập Hội đồng Nghiên cứu Chiến lược và Quốc phòng ở New Delhi, đánh giá dù New Delhi không đưa ra lập trường chính thức về cuộc chiến của Nga tại Ukraine nhưng các tuyên bố của họ dường như cho thấy sự phản đối ngày càng gia tăng.
Thứ năm, về vai trò tại Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc: Đây là lĩnh vực mà Nga có vai trò quan trọng với Ấn Độ vì họ thường xuyên hỗ trợ New Delhi chống lại việc thông qua các biện pháp trừng phạt hoặc nghị quyết mà hai bên đồng quan điểm. Tuy nhiên, ngày nay, nhiều nhà phân tích và hoạch định chính sách ở Ấn Độ cho rằng Pháp hoặc Mỹ có thể giúp Ấn Độ theo đuổi lợi ích mà họ mong muốn.
Bên cạnh đó, Ấn Độ còn lo ngại rằng mối quan hệ Trung - Nga phát triển có thể tác động đến lá phiếu của Nga ở Hội đồng Bảo an và sẽ ảnh hưởng đến Ấn Độ.
Chính những yếu tố trên đã tác động lớn đến sự dịch chuyển của Ấn Độ theo hướng “xa rời” Nga và xích lại gần hơn với Mỹ và phương Tây.
Các cuộc điện đàm và tiếp xúc cấp cao giữa Ấn Độ với phương Tây diễn ra thường xuyên, mang lại kết quả hơn và cho phép các bên có những cuộc thảo luận ý nghĩa về các vấn đề quan trọng. Hồi tháng 3, Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi đã tiếp đón Thủ tướng Anh Boris Johnson, Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen, Thủ tướng Nhật Kishida Fumio tại New Delhi. Ông Modi đã dự Hội nghị Bộ Tứ với Australia, Nhật Bản và Mỹ hồi tháng 5 và tham dự Hội nghị thượng đỉnh G7 tại Đức với các lãnh đạo Mỹ và châu Âu vào hồi tháng 6.
Phó Giáo sư Happymon Jacob nhận định những động thái trên của Ấn Độ cho thấy khi quan hệ của Ấn Độ và Nga dần nguội lạnh thì New Delhi tăng cường xích lại gần với Mỹ và phương Tây hơn.
Nói tóm lại, quá trình Ấn Độ “tách rời” Nga sẽ không xảy ra một sớm một chiều bởi giới chức hai nước sẽ tiếp tục tìm cách để duy trì quan hệ vốn được xây dựng trong nhiều thập kỷ từ thời Chiến tranh lạnh. Sự chuyển dịch quan hệ Ấn Độ - Nga hiện nay mới là bước đầu và có thể sẽ trải qua những biến động đáng kể trong những năm tới, nhất là trong bối cảnh những áp lực địa chính trị đầy biến động trên thế giới sẽ luôn đẩy hai nước ngày càng “xa rời” nhau hơn.
Bình luận (0)