Chuyển giá có phải hành vi bất hợp pháp?

Có thể kể đến 2 thương vụ chuyển nhượng vốn đình đám của 2 "đại gia" bán lẻ FDI là Công ty Metro Cash & Carry Việt Nam (Metro Việt Nam) và hệ thống siêu thị Big C.

Hai tập đoàn này bị ngành thuế phát hiện hành vi lợi dụng chuyển giá để trốn thuế siêu thị Big C từ Tập đoàn Casino (Pháp) cho đại gia bán lẻ Thái Lan Central Group vào tháng 4.2016 với trị giá hơn 1 tỉ euro, nhưng không chủ động nộp thuế. Chỉ đến khi Tổng cục Thuế có tối hậu thư như nếu không nộp thuế, sẽ không cho đổi chủ, bên bán đã phải ủy quyền cho bên mua nộp thuế thay với hơn 2.000 tỉ đồng.

Metro Việt Nam cũng bị truy thu hơn 4.000 tỉ đồng.

Theo ông Wayne Barford, Cố vấn cấp cao của Trung tâm Thuế và đầu tư quốc tế, cựu trợ lý Ủy viên Sở Thuế vụ Úc, chuyển giá được định nghĩa là các quy tắc và phương pháp định giá cho các giao dịch nội bộ và giữa các doanh nghiệp thuộc cùng một hệ thống sở hữu hoặc kiểm soát. Do những giao dịch liên kết xuyên biên giới có thể làm thay đổi thu nhập chịu thuế, các cơ quan thuế ở nhiều quốc gia có thể áp dụng những phương pháp xác định giá khác với những phương pháp thông thường dựa trên giá thị trường giữa những doanh nghiệp độc lập.

Ông Wayne khẳng định: “Chuyển giá về bản chất không phải là một hoạt động bất hợp pháp. Chỉ có gian lận về giá hay lạm dụng chuyển giá nhằm mục đích trốn thuế mới là bất hợp pháp”.

Ông Takahisa Onose, đại diện Nhóm Công tác Thuế và Hải quan đề xuất, Việt Nam có thể giải quyết vấn đề thiếu rõ ràng trong cách thức xử lý giao dịch của bên liên quan bằng cách cung cấp hướng dẫn liên quan đến Thỏa thuận trước về phương pháp xác định giá tính thuế (APA).

Theo đó, doanh nghiệp có thể cung cấp cơ sở định giá của bên liên quan cho cơ quan thuế phê duyệt trước khi thực hiện giao dịch. Các thỏa thuận này giúp đảm bảo chắc chắn cho doanh nghiệp đồng thời mang lại hiệu quả cao cho chính phủ.

“Bên cạnh đó, cũng cần tạo niềm tin cho các nhà đầu tư rằng khi phải đối mặt với những thách thức và cơ hội từ các mô hình kinh doanh và giao dịch mang tính đổi mới và phức tạp, cơ quan thuế Việt Nam sẽ có cơ chế, chính sách công bằng và hợp lý trên cơ sở tôn trọng các nguyên tắc cốt lõi. Áp dụng các nguyên tắc thuế cốt lõi cho những vấn đề như khấu trừ chi phí hợp lý, ghi nhận doanh thu, định giá mua bán ngoài cho những giao dịch liên quan đến các khu vực tài phán có thuế suất khác… sẽ giúp củng cố niềm tin rằng cơ quan thuế đã và đang tích cực tiếp thu và hoàn thiện”, ông Takahisa Onose nói.

Các doanh nghiệp FDI mong muốn môi trường đầu tư minh bạch, bình đẳng Ảnh Ngọc Thắng

Không chỉ các chuyên gia nước ngoài, nhiều chuyên gia trong nước cũng đưa ra nhìn nhận khách quan về vấn đề chuyển giá - vốn đương nhiên bị coi là hoạt động bất hợp pháp tại Việt Nam.

Bà Nguyễn Vân Chi, Uỷ viên thường trực Uỷ ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội, cũng cho rằng chuyển giá là hiện tượng tự nhiên, xảy ra ở cả các công ty đa quốc gia khi vào Việt Nam cũng như cả các tổng công ty trong nước. Tuy nhiên, theo bà Chi, cần làm rõ những hoạt động chuyển giá như thế nào là đúng quy định, như nào là chuyển giá nhằm chuyển lợi nhuận về nơi có chế độ thuế thấp hơn để lợi dụng tránh thuế.

Ông Nguyễn Văn Toàn, Phó chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp Đầu tư nước ngoài, chia sẻ thêm: "Chính phủ và cộng đồng cần có một cái nhìn toàn diện và khách quan hơn về hoạt động kinh doanh của những doanh nghiệp có giao dịch liên kết, đặc biệt là về những giao dịch nội bộ hợp pháp giữa các doanh nghiệp trong những tập đoàn đa quốc gia, để tránh tạo ra những ảnh hưởng tiêu cực đối với môi trường đầu tư tại Việt Nam".

Hiện nay, pháp luật Việt Nam mới chỉ có Nghị định 20/2017-NĐ-CP quy định về quản lý thuế đối với doanh nghiệp có giao dịch liên kết, trong đó vẫn còn nhiều bất cập và đang được xem xét để sửa đổi, điều chỉnh với điều kiện thực tế.

Vì vậy, vẫn còn rất khó khăn cho các cơ quan chức năng và doanh nghiệp để xác định các trường hợp như thế nào là chuyển giá, đặc biệt tại những thị trường đang phát triển như Việt Nam. Việc hoàn thiện hệ thống pháp luật để quản lý thuế đối với các doanh nghiệp có giao dịch liên kết phù hợp với các thông lệ quốc tế là vô cùng quan trọng để đảm bảo tính minh bạch và ổn định của môi trường đầu tư, giúp các nhà đầu tư nước ngoài yên tâm khi đầu tư vào thị trường Việt Nam.

Muốn 'hút' FDI, cần môi trường đầu tư minh bạch Trong thời gian qua, Việt Nam và các bộ ngành liên quan đã ban hành mới, sửa đổi rất nhiều quy định liên quan nhằm tháo gỡ khó khăn, hỗ trợ doanh nghiệp hoạt động có hiệu quả hơn cũng như cải thiện mội trường đầu tư, tăng chỉ số cạnh tranh. Qua đó, thu hút các nhà đầu tư nước ngoài. Tuy nhiên, trên thực tế, việc vận dụng các quy định, chính sách ở các địa phương vẫn còn tồn tại một số khó khăn, bất cập, chưa thực sự tạo điều kiện thuận lợi, sự bình đẳng cho các nhà đầu tư trong và ngoài nước, trong đó nổi bật là vấn đề về nghĩa vụ thuế và bài toán quản lý các hoạt động chuyển giá. Từ lý do trên, tại diễn đàn Diễn đàn Doanh nghiệp Việt Nam (VBF) vừa diễn ra, bà Amanda Rasmussen, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp Mỹ tại Việt Nam (AmCham), gửi kiến nghị lên Chính phủ, mong được kiến tạo môi trường kinh doanh bình đẳng với khung pháp lý công bằng, minh bạch và vận hành chính sách ổn định.