Đây không chỉ là sáng kiến tham vọng nhất trong số các kế hoạch phát triển du lịch của Thái Lan mà còn mở ra cơ hội "vàng" cho du lịch VN bứt phá.

Theo Bloomberg, trong những tháng gần đây, Thủ tướng Thái Lan Srettha Thavisin đã thúc đẩy sáng kiến phát triển loại thị thực tăng cường với các quốc gia Đông Nam Á như Campuchia, Lào, Malaysia, Myanmar và VN nhằm hướng đến một loại thị thực chung ở khu vực giống như thị thực Schengen của Liên minh châu Âu (EU). Cơ sở này sẽ đảm bảo khả năng di chuyển liền mạch cho khách du lịch giữa 6 quốc gia láng giềng, tạo đòn bẩy phát triển du lịch trong khu vực.

Thị thực nhập cảnh một lần là sáng kiến tham vọng nhất trong số các kế hoạch phát triển du lịch của Thái Lan và hướng đến mục tiêu lâu dài. Đáng chú ý, Thái Lan muốn tận dụng chính sách thị thực chung này để mang đi đàm phán với các nước trong EU, tiến tới đạt thỏa thuận miễn visa giữa Schengen và nhóm nước ASEAN này.

Nếu nhìn vào vị thế và lượng khách mà xứ sở chùa vàng đang sở hữu, có lẽ visa chưa phải vấn đề cấp bách mà đất nước này cần tiếp tục đẩy mạnh để tăng trưởng du lịch. Bởi theo dữ liệu chính thức, Thái Lan, Campuchia, Lào, Malaysia, Myanmar và VN ghi nhận tổng cộng 70 triệu lượt khách du lịch quốc tế vào năm 2023, trong đó Thái Lan và Malaysia đã chiếm hơn một nửa cả về số lượng và doanh thu. Tính đến tháng 3 năm nay, Thái Lan đón nhận hơn 80% du khách quốc tế nhập cảnh mà không phải xin thị thực.

Nhật Thịnh

Với độ mở mạnh như vậy, cùng vị trí "anh cả" của ngành du lịch khu vực Đông Nam Á khá vững chắc, tại sao Thái Lan vẫn muốn hình thành một loại "visa Schengen kiểu châu Á"?

Ông Nguyễn Quý Phương, Trưởng phòng Quản lý xúc tiến du lịch, Cục Du lịch quốc gia VN, lý giải: Đúng là hiện nay, khi nhắc tới du lịch quốc tế và đón khách quốc tế ở các thị trường thì Thái Lan là điểm đến được nhắc tới nhiều. Thế nhưng qua quá trình hợp tác với Tổng cục Du lịch cùng các doanh nghiệp (DN) Thái Lan, ông Phương nhận ra rằng họ đang rất muốn thay đổi hình ảnh điểm đến, thông qua việc mở rộng liên kết, nhất là với VN và các nước trong khu vực. Cụ thể, từ trước đến nay, lợi thế lớn nhất của Thái Lan là hình thành các tour giá rẻ, hút số lượng khách rất lớn. Hiện nay, họ xác định hiệu quả của du lịch thể hiện ở doanh thu, số khách và lượng khách quay trở lại. Vì thế, ngành du lịch Thái Lan muốn liên kết để đổi mới đường bay, sản phẩm du lịch, để khách tới Thái Lan sẽ đi tiếp sang các nước lân cận như VN, Campuchia…

"Các bạn Thái Lan đang rất quan tâm tới VN với việc chúng ta có những sản phẩm du lịch cao cấp. Nếu người Việt nghĩ nơi đi chơi, lựa chọn đầu tiên sẽ là Thái Lan nhưng thường định vị Thái Lan là điểm đến giá rẻ. Do đó, ngành du lịch Thái Lan cũng mong muốn có thêm sản phẩm cao cấp và chúng ta đang sở hữu lợi thế này", ông Nguyễn Quý Phương chỉ rõ.

Ông Võ Việt Hòa, Giám đốc khối du lịch quốc tế, Công ty Dịch vụ lữ hành Saigontourist, cũng nhìn nhận nếu phải đặt lên bàn cân thì có lẽ VN sẽ được hưởng lợi hơn Thái Lan rất nhiều khi ý tưởng thị thực 6 quốc gia thành hiện thực.

Ông Hòa phân tích: Khách quốc tế chặng xa từ Mỹ, Châu Âu… trước giờ bay nối tuyến vào VN nhiều nhất là đi qua cửa ngõ từ Thái Lan và Malaysia. Thái Lan có mạng lưới đường bay đi châu Âu, Mỹ và các nước khác lớn hơn so với VN. Hiện nay, Thái Lan và Malaysia đã mở visa rất rộng rồi, chỉ VN là còn khá khắt khe. Người Mỹ đến VN rồi muốn sang Thái Lan, sang Malaysia chơi thì dễ, thậm chí quá cảnh rồi tiện thể nhập cảnh ở lại du lịch luôn cũng được. Còn khách Mỹ đến Thái Lan, đến Malaysia muốn sang VN, sang Lào lại phải xin visa, khó hơn nhiều. Giờ nếu chính sách visa liên thông, mở thoáng hẳn ra thì lượng khách xa đến Thái Lan, Malaysia sau đó qua VN chắc chắn sẽ tăng đột biến hơn nhiều so với chiều ngược lại. Chưa kể, cũng vì thực tế đó nên hiện nay các hãng hàng không trên thế giới xác định bán chặng xa từ châu Âu, Mỹ, Úc… đến Thái Lan là chính nên giá khá cao, còn đoạn tiếp nối từ Thái Lan - VN lại thường khuyến mãi rất rẻ. Nếu có thêm thuận lợi về visa thì khách đi thêm chặng đến VN sẽ có lợi hơn rất nhiều. VN sẽ thu hút được lượng khách rất lớn từ châu Âu, khách Mỹ.

Nhật Thịnh

"Chúng tôi vừa tham gia Hội chợ Du lịch tàu biển quốc tế (SEATRADE). Đối tác Mỹ quan tâm tour tàu biển tới VN lắm, nhưng cản trở lớn nhất khiến họ còn lưỡng lự chưa mở tuyến tàu là vì visa. Mỗi tàu biển mang theo hàng ngàn khách, thủ tục visa là "ớn" nhất. Khách Mỹ, châu Âu thường đi du lịch dài ngày, 2 - 3 tuần, thậm chí kéo dài nhiều tháng. Họ đã mất công bay xa thì thường muốn trải nghiệm nhiều nước, đi liên tuyến. Thế nhưng tàu cập bến VN phải xin visa, đến Myanmar xin visa tiếp, rồi sang Lào cũng vậy..., vừa khó, vừa tốn thêm tiền. Trong khi đó, năm vừa rồi Saigontourist đón tới 2 - 3 tàu đưa gần chục ngàn khách Đức tới VN, đơn giản là vì họ không cần visa. Nói vậy để thấy, thủ tục visa là chìa khóa vô cùng quan trọng. Mở được khóa này thì lượng khách Tây tới VN sẽ tăng rất nhiều, cả bằng đường không lẫn đường biển", ông Võ Việt Hòa nhìn nhận.

Những số liệu khảo sát mới từ Outbox Consulting cho thấy rằng thị trường và thói quen du lịch của du khách trên thế giới đã và đang thay đổi rất nhiều sau đại dịch.

Du khách sẽ ưu tiên các chuyến đi sử dụng đường bay ngắn (1 - 2 giờ, không quá 8 giờ) tới các điểm đến nằm trong khu vực. Đơn cử, 40% khách quốc tế đến khu vực Đông Nam Á năm 2023 là từ thị trường châu Á - Thái Bình Dương (chưa tính Trung Quốc); hơn 50% khách du lịch của thị trường châu Âu đến từ các nước thuộc châu lục này. Với riêng VN, thị trường nội khối hiện chiếm tới 81% tổng lượng khách quốc tế. Thời gian tới, nguồn khách từ thị trường châu Á sẽ lên ngôi. Dự báo tới năm 2027, châu Á sẽ là thị trường có quy mô và mức chi tiêu lớn nhất trên thế giới, nhất là trong bối cảnh bùng nổ của thị trường Ấn Độ cùng sự quay trở lại của khách Trung Quốc. Chưa kể, sự tăng trưởng của tầng lớp trung lưu mới ở châu Á đang rất mạnh mẽ.

Nhật Thịnh

Mạnh Cường

Thực tế, dù đã có những bước tiến rất mạnh về vị thế, song trong khu vực châu Á - Thái Bình Dương, VN vẫn chưa phải là cái tên được lựa chọn hàng đầu của du khách nội vùng. Một số DN lữ hành nhìn nhận có nhiều thị trường trước đây luôn ưu ái VN nhưng hiện nay cũng đã bắt đầu chuyển hướng, đặc biệt là Trung Quốc. Sau thời gian dài bị hạn chế, họ cũng không còn ưa thích việc đi tới 1 điểm đến mà chuyển sang đi theo tuyến. Chẳng hạn, họ bay tới Đà Nẵng rồi từ đó sẽ bay vào TP.HCM để tiếp tục đi Siem Reap (Campuchia); hoặc từ đầu Hà Nội sẽ bay vào TP.HCM để sang Siem Reap. Thế nhưng vào VN đã phải xin visa, sang tới Campuchia lại phải xin tiếp visa lần nữa, nên khách Trung không mấy mặn mà. Trong khi đó, Thái Lan vừa "mở toang" chính sách visa để đón dòng khách khổng lồ này. Nếu chính sách thị thực 6 nước có thể triển khai, các công ty du lịch liên kết tour xuyên biên giới sẽ rất đơn giản, không phải đắn đo, suy nghĩ.

Liên kết để đột phá tiềm năng du lịch cửa khẩu đường bộ cũng là vấn đề mà ông Cao Trí Dũng, Chủ tịch Hiệp hội du lịch Đà Nẵng, đau đáu suốt nhiều năm qua. Nhớ lại việc hình thành hành lang kinh tế Đông - Tây, đặc biệt là khai trương cầu Hữu Nghị 2 (ngày 19.12.2006) nối Mukdahan (Thái Lan) với Savannakhet (Lào) đã tạo điều kiện cho các địa phương trên tuyến từ Savannakhet đến Đà Nẵng có sự tăng trưởng mạnh mẽ về khách du lịch, ông Dũng vẫn không khỏi tiếc nuối. Nguyên nhân, VN nằm trên tuyến Xuyên Á, nằm trên tuyến Đông - Tây, đều là các tuyến huyết mạch nên tiềm năng du lịch đường bộ rất lớn. Sau khi kích hoạt được thị trường tuyến Đông - Tây, VN từng đề xuất phương án "5 quốc gia, 1 thị thực" cho cả Lào, Campuchia, Thái Lan, Myanmar và VN, nghĩa là khách chỉ dùng một thị thực là có thể đi đến tất cả 5 nước kể trên. Cho đến bây giờ, vẫn rất nhiều chuyên gia trong ngành kiên trì đề xuất cần tiếp tục theo đuổi để hiện thực hóa ý tưởng "một visa - nhiều điểm đến" trong Tiểu vùng CLMV (Campuchia - Lào - Myanmar - VN) mà nước ta có vai trò quan trọng, song ngành du lịch ít ai còn nhắc tới. Ngược lại, ngay khi ý tưởng được VN đề xuất, lập tức Lào, Campuchia và Thái Lan chính thức hợp tác trao đổi du khách với nhau thông qua hình thức "2 quốc gia, 1 điểm đến", cho phép khách có thị thực vào Thái Lan là có thể vào Lào/Campuchia và ngược lại. Trước đây, khách đi theo đoàn nhiều, các công ty lữ hành là đầu mối đứng ra lo "từ A đến Z", nhưng giờ xu hướng du lịch đi lẻ, đi theo nhóm nhỏ gia đình, bạn bè ngày càng gia tăng. Nếu không còn ai "lo" tất cả những vấn đề thủ tục, bất cập thì họ sẽ chuyển đổi sang loại hình du lịch khác.

Chi Chi

Bởi vậy, cửa khẩu phía nam giữa Thái Lan và Malaysia, khách qua lại rất tấp nập. Cửa khẩu đường bộ giữa Thái Lan và Lào cũng vậy. Nhìn xa hơn, du khách đến châu Âu có thể thoải mái đi lại bằng đường bộ giữa các nước với nhau, cửa khẩu thậm chí không có cả barie. Trong khi VN gần như chỉ có hệ thống cửa khẩu với Trung Quốc là nhộn nhịp, còn lại hầu hết các cửa khẩu với Lào, Campuchia đều chưa quá sôi động.

Nếu thật sự làm được "visa Schengen kiểu châu Á" như sáng kiến của Thái Lan thì sẽ là cú hích cực lớn cho du lịch của khẩu đường bộ nói riêng, cũng như vị thế du lịch VN nói chung. Du khách có thể dễ dàng ghé thăm 6 quốc gia bằng đường bộ, thay thế cho đường hàng không đắt đỏ. Điều này cũng giúp cho chuyến đi của du khách đa trải nghiệm hơn, tăng tính cạnh tranh của 6 nước ASEAN với các thị trường lớn như Trung Quốc, Ấn Độ, Hàn Quốc và Nhật Bản.

"Chúng ta vừa có cơ hội để vươn lên thể hiện sức hút điểm đến trong tổng thể chung nhóm nước, vừa hội nhập sâu vào du lịch thế giới. Thời gian qua VN đã bước đầu thành công trong việc nâng tầm điểm đến. Giờ nếu có thể tiếp tục đa dạng được thị trường, thâm nhập sâu vào nhóm các quốc gia du lịch dẫn đầu, phù hợp với xu hướng nhu cầu du lịch liên tuyến thì hoàn toàn có thể vươn tới vị trí hub du lịch nội khối", ông Cao Trí Dũng kỳ vọng.

Theo Giáo sư Thitinan Pongsudhirak, khoa Khoa học chính trị của Đại học Chulalongkorn (Thái Lan), đối với chương trình thị thực chung, việc phê duyệt phải được phối hợp giữa các quốc gia, tuy nhiên các nước Đông Nam Á hiện chưa có tiêu chí chung về nhập cảnh, khác với EU. Sáng kiến thành lập một khu vực tương tự Schengen của EU trong khu vực Đông Nam Á đã được cân nhắc trong nhiều năm. ASEAN đã công bố kế hoạch xây dựng cơ chế du lịch một thị thực từ năm 2011, nhưng nỗ lực này đã bị đình trệ do có sự khác biệt đáng kể trong quy chế thị thực của các quốc gia thành viên.

Ông Võ Việt Hòa cũng xác định để chờ cả 6 quốc gia đàm phán đi đến thống nhất về visa chung, chắc chắn sẽ mất nhiều thời gian và thách thức. Do đó, VN với xu thế đang thúc đẩy chính sách thị thực cởi mở hơn, nên có những bước hành động trước. "Đơn cử, VN có thể "bắt tay" với Thái Lan hình thành visa song phương trước. Thái Lan đã miễn thị thực cho những quốc gia, vùng lãnh thổ nào thì VN cũng mở visa với các quốc gia, vùng lãnh thổ đó. Để học hỏi thì cách Thái Lan đưa ra những chính sách "cực phẩm" để phát triển du lịch là đáng để VN phải học theo nhất. Vấn đề an ninh và kỹ thuật của họ cũng rất tốt. Đây là điều các DN và cả ngành du lịch VN mong mỏi lâu lắm rồi. Chúng tôi kỳ vọng Chính phủ sẽ có những bước xúc tiến càng sớm càng tốt để không bỏ lỡ cơ hội hút được dòng khách lớn từ thị trường du lịch hàng đầu khu vực", vị đại diện Lữ hành Saigontourist đề xuất.

Mạnh Cường

Đồng tình, ông Cao Trí Dũng cũng cho rằng VN nên chủ động thể hiện vai trò của mình trong liên minh hợp tác này. Tuy nhiên, cần xác định hợp tác luôn đi cùng với cạnh tranh. Việc liên minh 6 quốc gia chung 1 thị thực sẽ giúp miếng bánh thị phần của cả khối ASEAN to hơn, nhưng đồng thời cũng tăng cạnh tranh giành từng phần của chiếc bánh. VN muốn lấy 1 phần khách từ Thái Lan thì họ cũng muốn được chia 1 phần khách của VN. Trong "cuộc bắt tay" này, quốc gia nào có sản phẩm, điểm đến không đủ hấp dẫn thì sẽ bị kéo khách đi nhiều hơn. Vì vậy, song song với quá trình đàm phán sớm, ngành du lịch cũng cần lại rà soát từng điểm đến, chuẩn bị sẵn bộ sản phẩm đủ hấp dẫn, đủ chất lượng để khách tới VN sẽ ở lâu hơn, chi tiêu nhiều hơn.

"Họ mở ra cơ hội để chúng ta mở rộng nguồn khách, nhưng có nắm bắt được cơ hội hay không, phát huy được cơ hội đó hay không, thì chỉ có thể phụ thuộc vào năng lực của chính chúng ta. Tăng khách châu Âu, khách Mỹ, khách thị trường xa thì chúng ta có gì để phục vụ họ, để buộc họ phải ở lâu khám phá, phải quay lại nhiều lần; khách Trung Quốc, Hàn Quốc, Ấn Độ sang đông hơn thì chúng ta khai thác thế nào, quản lý ra sao, làm sao để họ không chỉ tới đông mà còn chi nhiều tiền, sử dụng nhiều dịch vụ đa cấp...? Tất cả những vấn đề đó cần phải đặt ra ngay từ bây giờ và nghiêm túc tìm câu trả lời", ông Cao Trí Dũng nhấn mạnh./.