Con người vẫn đang tiến hóa

Quá trình tiến hóa của con người chưa hề dừng lại bất chấp sự thay đổi về xã hội - Ảnh: Hulton Archive

Kể từ khi cuộc cách mạng công nghiệp khởi động từ 250 năm trước, lối sống thời hiện đại trải qua những thay đổi lớn lao. Từ vấn đề cải thiện tình trạng nhà ở, vệ sinh, đến những tiến bộ trong y tế cũng như chế độ ăn uống dồi dào và đa dạng, tất cả cho phép phần lớn dân số thế giới thoát khỏi cảnh đấu tranh sinh tồn theo quy luật chọn lọc tự nhiên. Kết quả là tỷ lệ tử vong giảm hẳn, nhưng không vì thế mà có thể kết luận rằng con người không còn tiến hóa nữa.

Một số nhà khoa học cho rằng sự tiến hóa của nhân loại phần lớn đã bị ngưng lại do nông nghiệp, y khoa và công nghệ hiện đại đã che chắn cho phần lớn dân số khỏi tình trạng “chật vật vì sinh tồn”, vốn đóng vai trò trung tâm trong quá trình chọn lọc tự nhiên. Ví dụ xét riêng Phần Lan, nếu chỉ có 2/3 số trẻ chào đời vào thập niên 1860 đủ sức xoay xở để sống sót đến lúc trưởng thành, thì tỷ lệ này đã tăng lên 94% trong giai đoạn 1940. Trong cùng thời điểm, con người từ chỗ có trung bình 5 con đã giảm xuống còn 1,6 con, do ảnh hưởng của các yếu tố văn hóa như các công cụ ngừa thai.

Tuy nhiên, tiến sĩ Elisabeth Bolund của đại học Uppsala (Thụy Điển) và đồng sự thuộc đại học Sheffield và Turku (Phần Lan) phát hiện rằng những yếu tố văn hóa không phải là tất cả, vì trên thực tế vẫn xuất hiện những ảnh hưởng nhỏ nhưng đáng kể từ gien di truyền. Để tìm câu trả lời, họ đã phân tích các ghi chép ở những nhà thờ về ngày sinh, ngày kết hôn và tử vong của 10.000 người tại 7 giáo xứ ở Phần Lan kể từ đầu thế kỷ 18. Kết luận ở đây là quá trình tiến hóa vẫn diễn ra bất chấp những thay đổi mạnh mẽ về văn hóa. Họ thống kê được có từ 4 đến 18% sự khác nhau giữa các cá nhân về mặt tuổi thọ, quy mô gia đình, tuổi của đứa con đầu lòng và con út, đều bị ảnh hưởng bởi gien. “Điều này thật sự phấn khích vì nếu gien gây ra những sự khác nhau giữa các cá nhân, cũng có nghĩa là chúng cũng thay đổi để phản ứng trước tác động của chọn lọc tự nhiên”, theo tiến sĩ Bolund.

Cuộc nghiên cứu, được công bố trên chuyên san Evolution, cũng chứng tỏ ảnh hưởng của gien di truyền đối với thời điểm mà một người nhiều khả năng sẽ lập gia đình và số nhân khẩu trong gia đình của họ, còn mạnh hơn gấp nhiều lần so với thế kỷ 18, 19. Điều này có nghĩa là con người hiện đại vẫn có thể tiến hóa vì họ đang phản ứng với quy luật chọn lọc tự nhiên theo học thuyết của Darwin dưới dạng khác biệt gien giữa các cá nhân trong một cộng đồng. “Chúng ta vẫn đang tiến hóa. Chừng nào mà một số cá nhân sinh nhiều con và những cá nhân có ít con, vẫn có cơ hội để tiến hóa được diễn ra”, theo tiến sĩ Bolund. Bà cho hay đến khi nào vẫn tồn tại những sự khác biệt trong dân số về khả năng sinh sản thì vẫn có không gian để quá trình chọn lọc tự nhiên được tiếp tục.

Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng rất khó để đưa ra các dự đoán cụ thể về tác động của tiến hóa đối với con người hiện đại. Và trước mắt họ chỉ dự đoán được sự thay đổi trong vài thế hệ. Chẳng hạn, nếu độ tuổi sinh con bị lùi lại, dần dần phản ứng của gien sẽ làm cho nữ giới cảm thấy sinh con khi lớn tuổi cũng vẫn dễ dàng, nhưng điều này có thể mất vài trăm năm mới có thể diễn ra.