Vì sao Trung Quốc phát triển nhân dân tệ kỹ thuật số?

Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBOC) đang phát triển nhân dân tệ kỹ thuật số, hay còn gọi là tiền kỹ thuật số ngân hàng trung ương (CBDC), nhằm mục đích thay thế các loại tiền mặt đang lưu thông.

Dưới đây là một số tổng hợp về nhân dân tệ kỹ thuật số, có tên chính thức là Thanh toán điện tử bằng tiền kỹ thuật số (DCEP), do CNBC tổng hợp.

Đó là một cách hiệu quả để ngân hàng trung ương Trung Quốc số hóa tiền giấy và tiền xu trong lưu thông. Trung Quốc đã rất tiên tiến trong việc thanh toán không dùng tiền mặt trong những năm gần đây và nhân dân tệ kỹ thuật số sẽ tiếp tục đẩy nhanh quá trình này. Nhân dân tệ kỹ thuật số sẽ được đấu thầu hợp pháp ở Trung Quốc và không có lãi suất sẽ được trả cho nó.

“Sử dụng tiền mặt ngày càng giảm. Tiền mặt cuối cùng sẽ được thay thế bằng một thứ gì đó ở định dạng kỹ thuật số. Đó là một trong những động lực lớn đằng sau việc phát triển tiền kỹ thuật số”, Yan Xiao, trưởng dự án thương mại kỹ thuật số tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF), nói với CNBC.

Fan Yifei, Phó thống đốc PBOC, năm ngoái nói đây là “nhu cầu cấp bách về số hóa tiền mặt và tiền xu” vì việc sản xuất, lưu trữ các loại tiền vật lý này hiện rất tốn kém. Trong một bài báo trên ấn phẩm nhà nước Yicai Global, ông Fan cho biết tiền mặt, tiền xu dễ bị làm giả và có thể được dùng cho các mục đích bất hợp pháp vì tính ẩn danh của chúng.

PBOC nhận thấy một số lợi ích khác biệt từ nhân dân tệ kỹ thuật số. Trong một bài báo riêng biệt, ông Fan phác thảo cách CBDC có thể thanh toán hiệu quả hơn và cải thiện việc truyền tải chính sách tiền tệ. Ông Fan cũng lập luận nhân dân tệ kỹ thuật số có khả năng giúp ổn định tài chính nhờ vào một hệ thống “ẩn danh có thể kiểm soát”.

Một lý do khác đằng sau nỗ lực số hóa tiền tệ của PBOC là tăng cường cạnh tranh trong lĩnh vực thanh toán và giảm rủi ro hệ thống. Lĩnh vực thanh toán kỹ thuật số hiện nay của Trung Quốc đang do Alipay và WeChat Pay chi phối. “Hệ thống thanh toán số hiện tại đều thuộc sở hữu của các công ty tư nhân. Nếu Alipay hoặc WeChat Pay phá sản, nó sẽ tạo ra rủi ro có hệ thống. Nguyên nhân lớn nhất để PBOC số hóa nhân dân tệ là san bằng sân chơi, tạo ra một hệ thống thanh toán nền tảng mới để tăng tính hiệu quả”, Linghao Bao, chuyên gia phân tích tại Trivium China, nói.

Có hai khía cạnh cho câu hỏi này: thứ nhất là việc phân phối và thứ hai là nó sẽ được chi tiêu như thế nào. Việc phân phối sẽ được thực hiện thông qua hệ thống hai cấp (two-tier system). Điều này có nghĩa là PBOC sẽ phân phối nhân dân tệ kỹ thuật số cho các ngân hàng thương mại. Các ngân hàng thương mại sau đó sẽ có trách nhiệm đưa loại tiền này đến người dùng, bao gồm các dịch vụ cho phép người dùng đổi tiền mặt và tiền xu để lấy nhân dân tệ kỹ thuật số.

Trung Quốc đã thử nghiệm lưu hành nhân dân tệ kỹ thuật số ở một số thành phố trong nước như Thâm Quyến, Thành Đô và Tô Châu. Chính quyền địa phương sẽ phân phát một lượng nhân dân tệ nhất định qua xổ số (lottery). Người dùng thường phải tải về một ứng dụng riêng để nhận tiền tệ. JD.com, một trong những công ty thương mại điện tử lớn nhất Trung Quốc, đã tham gia vào quá trình thử nghiệm và cho phép khách mua hàng bằng nhân dân tệ kỹ thuật số.

Theo ông Yan Xiao của WEF, các ngân hàng thương mại có khả năng sẽ tích hợp chức năng tương tự vào ứng dụng của họ. Alipay và WeChat Pay có thể sẽ có một phần ứng dụng dành riêng cho nhân dân tệ kỹ thuật số. Mặt khác, các nhà sản xuất điện thoại thông minh cũng có thể tạo ví nhân dân tệ kỹ thuật số cho thiết bị của họ. “Sẽ rất thú vị khi các hãng điện thoại nắm bắt cơ hội trở thành công ty thanh toán trên thị trường”.

Câu trả lời ở đây là không. Bitcoin là loại tiền điện tử phi tập trung, có nghĩa là nó không bị kiểm soát bởi bất kỳ cơ quan nhà nước trung ương nào như ngân hàng trung ương, còn nhân dân tệ kỹ thuật số là do PBOC phát hành. Bitcoin được xây dựng trên công nghệ gọi là blockchain. Trong khi đó, tại thời điểm này vẫn chưa rõ công nghệ nào tạo nên nhân dân tệ kỹ thuật số. Người ủng hộ Bitcoin đề cao tính ẩn danh của đồng tiền này. Nhân dân tệ kỹ thuật số cũng có tính ẩn danh nhưng nó lại là “tính ẩn danh có thể kiểm soát”. Điều đó liên quan đến việc những ví nhân dân tệ kỹ thuật số đang hoạt động có thể sẽ tiết lộ thông tin giao dịch cho PBOC với tư cách là “bên thứ ba duy nhất”.

PBOC nói các cơ quan điều hành dịch vụ nhân dân tệ kỹ thuật số nên “gửi dữ liệu giao dịch cho ngân hàng trung ương qua đường truyền không đồng bộ”. Việc này sẽ cho phép PBOC “theo dõi các dữ liệu cần thiết” để truy quét tội phạm rửa tiền và hình sự. Tuy nhiên, một số nhà bình luận lo ngại rằng nhân dân tệ kỹ thuật số sẽ là công cụ để nhà nước tăng cường giám sát đối với công dân.

Mặc dù hiện tại nhân dân tệ kỹ thuật số được tập trung phát triển ở thị trường trong nước và việc sử dụng quốc tế “không phải là ưu tiên trước mắt”, nhưng trên thực tế, PBOC đã bắt đầu đặt nền móng cho các giao dịch xuyên biên giới bằng tiền kỹ thuật số quốc gia. Tháng trước, PBOC cùng với các ngân hàng trung ương Thái Lan, Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất và Hồng Kông xây dựng một dự án thanh toán xuyên biên giới bằng tiền kỹ thuật số, với tham vọng đạt được quyền kiểm soát các tiêu chuẩn quốc tế và cuối cùng là quốc tế hóa nhân dân tệ.