Cựu trưởng thôn kêu oan tội tham nhũng: 'Bản án quá nghiệt ngã'

Trong phiên xử sơ thẩm mới đây, TAND TX.Quế Võ (Bắc Ninh) tuyên phạt ông Lê Văn Nhường (62 tuổi, cựu Trưởng thôn Vệ Xá, xã Đức Long, TX.Quế Võ) 7 năm 6 tháng tù về tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ. Đây là một trong những tội danh thuộc nhóm tội tham nhũng, theo quy định tại bộ luật Hình sự.

Ngoài ông Nhường, 3 bị cáo khác gồm cựu bí thư chi bộ, cựu phó chủ nhiệm hợp tác xã và cựu kế toán thôn, bị tuyên từ 3 năm 6 tháng đến 6 năm 6 tháng về cùng tội danh trên. Đến nay, cả 4 người đã có đơn kháng cáo vì cho rằng bị oan.

PHÚC BÌNH

"Không biết còn cơ hội trở về với gia đình không"

Hồ sơ vụ án cho thấy, giai đoạn 2014 - 2019, thôn Vệ Xá được UBND xã Đức Long giao nhiệm vụ tìm kiếm nguồn thu trong nhân dân để làm vốn đối ứng xây dựng đường giao thông nông thôn và nhà văn hóa thôn. Vì đời sống bà con trên địa bàn còn nhiều khó khăn, không thể huy động đóng góp, Chi bộ và Ban Thanh lý thôn Vệ Xá, trong đó có 4 bị cáo, thống nhất sẽ giao thầu lâu dài các diện tích đất ao, thùng (khu vực trũng, ngập nước…) cho người dân trong thôn, để lấy tiền nộp cho xã làm vốn đối ứng.

Sau 2 lần thực hiện chủ trương trên, Ban Thanh lý thôn Vệ Xá đã giao thầu tổng cộng 9 thửa đất ao, thùng cho 9 hộ dân, thu về hơn 1,1 tỉ đồng, rồi nộp toàn bộ tiền vào tài khoản của UBND xã Đức Long. Quá trình diễn ra việc giao thầu đất, thôn Vệ Xá có tổ chức hội nghị xã viên, lấy ý kiến đông đảo bà con. Đến nay, cả tuyến đường giao thông nông thôn và nhà văn hóa thôn đều đã hoàn thành xây dựng và đưa vào sử dụng, một phần nhờ nguồn vốn đối ứng thu được từ việc giao đất.

Tuy nhiên, TAND TX.Quế Võ xác định nhóm cựu cán bộ thôn Vệ Xá đã giao đất lâu dài trái thẩm quyền, về bản chất là bán đất. Việc này còn gây thiệt hại cho các hộ dân được giao đất, vì các thửa đất này đều không đủ điều kiện cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng.

Tháng 4.2023, sau 9 năm, Công an TX.Quế Võ khởi tố vụ án. Ông Lê Văn Nhường cùng 3 người bị bắt giam, 2 - 3 tháng sau được tại ngoại; đến tháng 3.2024 thì bị xét xử và tuyên án như đã nêu. "Nhận quyết định khởi tố, bắt giam, chúng tôi như chết đứng, không ngờ đi "vác tù và hàng tổng" bao nhiêu năm lại có kết cục này", ông Nhường kể.

Nói với Thanh Niên, nhóm cựu cán bộ thôn Vệ Xá một mực khẳng định làm vì lợi ích của thôn, của xã; suốt quá trình lấy ý kiến người dân trong thôn rồi ký hợp đồng giao đất, họ "chưa bao giờ có ý nghĩ vun vén lợi ích cho bản thân", và thực tế không được hưởng bất cứ đồng nào, vì toàn bộ tiền thu được đã nộp hết vào tài khoản của xã để làm đường và xây nhà văn hóa thôn.

Theo ông Nhường, thời điểm trên, đời sống bà con thôn Vệ Xá rất khó khăn, để có tiền làm vốn đối ứng xây dựng nông thôn mới thì không cách nào khác ngoài giao đất ao, thùng. Đây là những khu vực trũng, ngập nước, hiệu quả sản xuất không cao, không có lối ra vào, hoặc sắp đến hạn thanh lý (đã được giao thuê từ nhiều năm trước).

"Ký hợp đồng xong, không phải nhà nào cũng đủ tiền nộp ngay, chúng tôi phải ứng tiền gia đình, thậm chí đi vay, để có tiền nộp cho xã. Nói vậy để thấy chúng tôi làm rất vô tư, hoàn toàn vì lợi ích cộng đồng", cựu Trưởng thôn Vệ Xá trình bày.

Tin tưởng với động cơ trong sáng, chưa kể việc giao đất đã từng thực hiện từ các thế hệ cán bộ thôn trước đây mà "không có vấn đề gì", nhóm lãnh đạo thôn Vệ Xá cứ thế triển khai với mong muốn sớm có tiền xây dựng các công trình nông thôn. Họ chưa bao giờ nghĩ sẽ vướng vào vòng lao lý. "Năm nay đã 62 tuổi, phải nhận bản án gần 8 năm tù, như thế không khác gì bản án tử với cuộc đời tôi, không biết có cơ hội trở về với gia đình nữa không", ông Nhường ngậm ngùi.

PHÚC BÌNH

Làm đường, xây nhà văn hóa là "lợi ích cục bộ địa phương"?

Trong bản án đã tuyên, TAND TX.Quế Võ cho rằng, các bị cáo đã "vì lợi ích cục bộ của địa phương" thông qua việc bán đất trái phép để xây dựng đường nông thôn và nhà văn hóa. Theo hướng dẫn tại Nghị quyết 03/2020 của Hội đồng Thẩm phán TAND tối cao, đây chính là động cơ vụ lợi vật chất không chính đáng.

Ông Lê Văn Nhường cùng nhóm cựu cán bộ thôn Vệ Xá "rất tâm tư" với cáo buộc này. Họ khẳng định việc giao thầu đất để lấy tiền đối ứng đã mang lợi ích không phải của một vài người, mà cho cả thôn Vệ Xá, cho xã Đức Long, rộng hơn là huyện, tỉnh… Trước khi xây dựng, tuyến đường liên thôn bằng đất, nắng thì bụi, mưa thì lầy; nhà văn hóa không có nên bà con phải sinh hoạt nhờ ở đền, chùa rất bất tiện. Sau này, đường bê tông được đổ kiên cố, thuận lợi đi lại; nhà văn hóa khang trang, giúp người dân trên địa bàn có nơi sinh hoạt cộng đồng đúng nghĩa… Cũng nhờ vậy, xã Đức Long đã về đích nông thôn mới.

"Nếu bảo vun vén lợi ích gì đó cho một vài người thì đã đành, ở đây chúng tôi làm hoàn toàn vì cái chung cho bà con. Đường xây xong đâu phải mỗi dân thôn Vệ Xá được lưu thông, bất cứ ai cũng có thể đi qua, vậy mà tòa nhận định là lợi ích cục bộ, thấy tâm tư quá", ông Nhường nói. Lý lẽ này không chỉ từ ông Nhường và 3 cựu cán bộ thôn vướng lao lý, mà gần 300 người dân thôn Vệ Xá, trong đó có cả những hộ được giao đất (đồng thời là bị hại), cũng làm đơn xin giảm án hoặc xin miễn trách nhiệm cho các bị cáo.

Luật sư Phạm Huỳnh Công (Đoàn luật sư TP.Hà Nội) phân tích rằng, dấu hiệu chủ quan bắt buộc cấu thành tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn là "vụ lợi, hoặc động cơ cá nhân khác". Tuy nhiên, trong vụ án này, cả 4 bị cáo đều không có ý thức vụ lợi, lợi ích nhóm hoặc động cơ cá nhân nào khác. Họ thực hiện giao thầu đất với mục đích duy nhất để lấy nguồn kinh phí xây dựng nông thôn mới, vì cái chung, vì người dân chứ không tơ hào cho bản thân.

Theo luật sư, TAND TX.Quế Võ viện dẫn Nghị quyết 03/2020 của Hội đồng Thẩm phán TAND tối cao để kết luận hành vi của các bị cáo "vụ lợi vật chất không chính đáng" là trái với bản chất về ý thức của các bị cáo. Bởi lẽ, các bị cáo thực hiện theo chủ trương chung của địa phương, mang lại lợi ích cho cộng đồng. Lợi ích ở đây không bó hẹp trong thôn Vệ Xá của các bị cáo, mà của cả xã, huyện, tỉnh và quốc gia.

PHÚC BÌNH

Không đủ yếu tố cấu thành tội phạm?

Luật sư Phạm Huỳnh Công cũng cho rằng, việc thực hiện hành vi giao thầu đất ao, thùng được sự nhất trí của hàng trăm xã viên trong thôn. Khi ký hợp đồng giao đất, ngoài 4 bị cáo còn có nhiều người khác trong thôn, các bị cáo chỉ là người đại diện thực hiện chứ không có dấu hiệu lợi dụng chức vụ, quyền hạn nào cả.

Các bản hợp đồng giữa Ban Thanh lý thôn Vệ Xá với người dân được giao đất đều ghi là "hợp đồng giao thầu đất thùng, gồ, ao". Dù các bị cáo không có thẩm quyền làm việc này, nhưng rõ ràng đây không phải là bán đất như tòa án quy kết.

Chưa kể, toàn bộ số tiền thu được từ giao đất đã được thôn Vệ Xá giao cho UBND xã làm vốn đối ứng xây đường và nhà văn hóa. Đến nay, chưa có tài liệu nào chứng minh bị thất thoát, hoặc "tiền vào túi cá nhân". Thậm chí, các bị cáo tự nguyện nộp tiền để khắc phục hậu quả nhưng tòa đã phải tuyên trả lại vì 9 hộ dân (được xác định là bị hại) đều "chưa yêu cầu giải quyết".

Vẫn theo luật sư, việc ký hợp đồng giao thầu đất mà các bị cáo đã thực hiện với 9 hộ dân "chẳng rõ thể loại hợp đồng nào trong pháp luật dân sự", cũng không đúng quy định pháp luật về đất đai; hợp đồng không có dấu, công chứng…; vì thế đương nhiên vô hiệu - không có hiệu lực pháp luật.

Luật sư Công viện dẫn điều 8 bộ luật Hình sự năm 2015 quy định rằng, tội phạm là hành vi nguy hiểm cho xã hội được quy định trong bộ luật này, những hành vi tuy có dấu hiệu của tội phạm nhưng tính chất nguy hiểm cho xã hội không đáng kể thì không phải là tội phạm và được xử lý bằng các biện pháp khác.

Đối chiếu với vụ án, hành vi của các bị cáo không mang tính nguy hiểm đáng kể cho xã hội, không có ý thức chủ quan vụ lợi, do đó không hội đủ yếu tố cấu thành tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ.