(TNO) Quốc hội không cần thiết xác nhận, thông qua kết quả trưng cầu ý dân. Đây là quan điểm của Ủy ban Pháp luật của Quốc hội khi thẩm tra dự luật Trưng cầu dân ý, vừa trình tại phiên họp sáng nay 28.5.
 Đại diện cơ quan thẩm tra dự luật Trưng cầu dân ý cho rằng không nhất thiết Quốc hội phải ra nghị quyết xác nhận kết quả trưng cầu ý dân - Ảnh: Ngọc Thắng |
Tuy nhiên, theo Chủ tịch Hội luật gia Việt Nam, thực tiễn cho thấy, mặc dù đã được triển khai nhiều năm qua nhưng kết quả của các hoạt động lấy ý kiến nhân dân, để nhân dân quyết định trực tiếp đối với những vấn đề trọng đại về quốc kế dân sinh cũng còn rất nhiều hạn chế. Một trong những nguyên nhân là cho đến nay vẫn chưa có thể chế pháp lý rõ ràng về trưng cầu ý dân, mặc dù trưng cầu ý dân luôn là một quy định pháp lý hiến định.
Tờ trình của Hội luật gia Việt Nam cũng khẳng định trưng cầu ý dân đã được thừa nhận rộng rãi như là một trong những giá trị của dân chủ trực tiếp trong xã hội hiện đại và rất nhiều nước đã ban hành luật để điều chỉnh các mối quan hệ về trưng cầu ý dân. Cho đến nay đã có 167/214 (khoảng 78%) quốc gia và vùng lãnh thổ có luật hoặc các quy định pháp lý về trưng cầu ý dân.
Không luật hóa các nội dung cụ thể cần trưng cầu
Đại diện cơ quan thẩm tra dự luật, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội Phan Trung Lý cho rằng, nội dung đưa ra trưng cầu ý dân có ý nghĩa quan trọng, liên quan và ảnh hưởng trực tiếp đến quyền dân chủ trực tiếp của người dân khi tham gia vào các công việc của Nhà nước. Tuy nhiên, việc xác định cụ thể những vấn đề nào phải đưa ra trưng cầu ý dân phụ thuộc vào yêu cầu và điều kiện hoàn cảnh tại từng thời điểm nhất định.
Vì vậy, theo ông Lý, khó có thể quy định cụ thể trong luật về vấn đề này. Do đó cơ quan thẩm tra đề nghị quy định một cách khái quát, mang tính nguyên tắc những vấn đề có thể được đề nghị đưa ra trưng cầu ý dân.
Liên quan đến phạm vi trưng cầu, Ủy ban Pháp luật tán thành quy định các cuộc trưng cầu ý dân được thực hiện trên phạm vi cả nước, như dự thảo, vì điều này thống nhất với thẩm quyền quyết định trưng cầu ý dân là thuộc về Quốc hội vốn đã được hiến định và nêu rõ trong luật Tổ chức Quốc hội; các vấn đề được đưa ra trưng cầu ý dân phải là các vấn đề có tầm quan trọng lớn, ảnh hưởng đến lợi ích chung của quốc gia, quyền và lợi ích hợp pháp của đông đảo nhân dân trong xã hội.
Cũng theo Ủy ban Pháp luật, đối với các vấn đề liên quan đến đời sống của nhân dân ở một số địa phương hoặc vùng lãnh thổ nhất định, hiện nay đã quy định cơ chế bảo đảm có sự tham gia ý kiến của người dân trực tiếp chịu tác động (ví như việc cần lấy ý kiến của nhân dân địa phương trong trường hợp nhập, chia, điều chỉnh địa giới đơn vị hành chính; lấy ý kiến nhân dân về xây dựng nhà máy điện hạt nhân…).
Quốc hội không cần thiết xác nhận kết quả trưng cầu
Về kết quả trưng cầu ý dân, ông Nguyễn Văn Quyền cho biết, dự thảo luật trình hai phương án. Theo phương án 1, cuộc trưng cầu ý dân hợp lệ phải được quá nửa tổng số cử tri có tên trong danh sách cử tri đi bỏ phiếu. Phương án trưng cầu ý dân được quá nửa số phiếu hợp lệ tán thành được công bố để thi hành.
Với phương án 2, ngoài các điều kiện như phương án 1, bổ sung thêm quy định đối với trưng cầu ý dân về Hiến pháp thì cuộc trưng cầu ý dân hợp lệ phải được quá 2/3 tổng số cử tri có tên trong danh sách cử tri đi bỏ phiếu và phương án được quá 2/3 số phiếu hợp lệ tán thành được công bố để thi hành.
Theo Ủy ban Pháp luật, hoạt động trưng cầu dân ý một mặt là quá trình thu hút và tập dượt để nhân dân thực hành dân chủ nhưng mặt khác cũng đòi hỏi sự nhận thức và ý thức cao từ phía người dân và xã hội, tính tích cực chính trị của cử tri trong việc tham gia biểu quyết.
Vì lý do này, quy định tỷ lệ tham gia và tán thành của cử tri quá cao (quá 2/3) đối với một vấn đề đưa ra trưng cầu thì không khả thi; thậm chí, nếu tổ chức không tốt có thể dẫn đến tình trạng thúc ép cử tri đi bỏ phiếu hoặc cử tri đi bầu hộ, bầu thay và như vậy, sẽ làm giảm ý nghĩa của việc trưng cầu ý dân với tư cách là một hình thức để người dân thực hiện quyền dân chủ trực tiếp của mình. Do đó, ủy ban này tán thành phương án 1.
Liên quan đến ý kiến cho rằng để bảo đảm tính pháp lý của kết quả trưng cầu ý dân, Quốc hội phải ra nghị quyết xác nhận kết quả trưng cầu ý dân, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật cho rằng: “Một vấn đề đưa ra trưng cầu ý dân đã được người dân lựa chọn, quyết định theo ý chí của họ, nên cơ quan nhà nước phải tôn trọng và thực hiện. Do vậy, Quốc hội không cần thiết phải ra nghị quyết xác nhận kết quả trưng cầu ý dân, hay thông qua lại các nội dung đã được người dân biểu quyết tán thành”.
Liên quan đến chủ thể có quyền đề nghị trưng cầu ý dân, Chủ tịch Hội luật gia Việt Nam cho biết, dự luật đưa ra 2 phương án. Phương án 1 là Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chủ tịch nước, Chính phủ hoặc ít nhất 1/3 tổng số đại biểu Quốc hội có quyền đề nghị trưng cầu ý dân; Phương án 2 mở rộng thêm một số chủ thể khác có quyền sáng kiến pháp luật cũng có quyền đề nghị trưng cầu ý dân.
Qua phân tích, cơ quan thẩm tra đề nghị phương án 1, để bảo đảm tầm quan trọng của việc đề nghị trưng cầu ý dân và để thống nhất với luật Tổ chức Quốc hội.
Bình luận (0)