Đề minh họa tốt nghiệp THPT 2025 môn văn nên thế nào để tránh áp lực?

Tháng 12.2023, Bộ GD-ĐT cũng đã một lần công bố đề tham khảo cho kỳ thi này. Tuy nhiên lúc đó, học sinh chưa học chương trình mới của lớp 12 nên đề thi tham khảo chủ yếu định dạng cấu trúc và lấy kiến thức ở lớp 10 làm mẫu (ví dụ môn ngữ văn). Trong thời gian qua, cũng đã có nhiều ý kiến đóng góp cho đề thi minh họa. Vì vậy, việc Bộ GD-ĐT một lần nữa công bố đề minh họa cho kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2025 ngay từ đầu năm học này là rất cần thiết.

Với môn ngữ văn, Bộ GD-ĐT nên điều chỉnh đề thi minh họa đã công bố lần 1 như thế nào?

ĐÀO NGỌC THẠCH

Giữ lại tính hợp lý của đề thi

Đề thi minh họa môn văn công bố lần 1 có rất nhiều điểm hợp lý. Đó là việc chú trọng đánh giá năng lực, kỹ năng của người học; phù hợp với cách dạy và học của Chương trình giáo dục phổ thông 2018.

Về bố cục, đề thi có các yêu cầu cơ bản để đánh giá người học: kỹ năng đọc (đọc hiểu), kỹ năng viết (viết đoạn văn và bài văn); đánh giá tư duy xã hội và tư duy văn học của thí sinh. Văn bản lấy làm ngữ liệu cho đề ngoài sách giáo khoa là một hướng đi tích cực, đột phá và tất yếu. Nó cũng phù hợp với xu thế dạy học theo chương trình mới hiện nay ở nhà trường.

Các yêu cầu trong từng phần và thang điểm cũng hợp lý. Theo đó, phần đọc hiểu là 4 điểm (gồm 5 câu hỏi; trong đó có 2 câu nhận biết, 2 câu thông hiểu, và 1 câu vận dụng/liên hệ; gồm kiến thức liên quan đến tri thức ngữ văn và tiếng Việt). Phần viết đoạn văn (khoảng 200 chữ, 2 điểm) và phần viết bài văn (khoảng 600 chữ, 4 điểm) cũng vừa sức với thí sinh.

Câu nghị luận xã hội trong đề thi có thể yêu cầu thí sinh viết bài phát biểu trong lễ phát động phong trào hoặc một hoạt động xã hội, viết thư trao đổi về một vấn đề đáng quan tâm... là những dạng yêu cầu rất mới, mang tính nhật dụng, thực tiễn của việc dạy học văn theo chương trình mới. Các dạng yêu cầu này đều được dạy học ở lớp 12.

Ngoài ra, đáp án chấm và các tình huống đề có thể ra cũng rất thuyết phục. Nếu tinh ý sẽ thấy đáp án chấm của đề minh họa xây dựng theo hướng đánh giá năng lực, khá mở và thoáng. Sự linh hoạt của đề (câu viết đoạn văn và câu viết bài văn là nghị luận xã hội hay nghị luận văn học) tùy thuộc ở văn bản đọc hiểu (câu đọc hiểu) giúp cho đề thi biến hóa, đa dạng, không quá cứng nhắc như mẫu đề thi cũ (từ năm 2024 trở về trước).

Có thể điều chỉnh thời gian làm bài?

Mặc dù có rất nhiều điểm hợp lý trên, song nếu phân tích tổng thể, đề thi minh họa có thể sẽ gây áp lực cho thí sinh với các điểm sau.

Một, đề thi dài hơn, nhiều chữ hơn, gồm 2 mặt giấy A4 so với đề thi cũ (thường là 1 mặt giấy A4). Đề thi dài, buộc thí sinh phải đọc nhiều, gây mỏi mệt, tâm lý hoang mang, vì sợ không kịp thời gian.

Hai, phần đọc hiểu gồm 5 câu hỏi (so với đề thi cũ là 4 câu) thì cũng phù hợp vì thang điểm là 4 (so với thang điểm 3 của đề thi cũ). Nhưng phần nhận biết (1 điểm) thấp hơn 0,5 (tổng câu 1 và 2) so với đề thi cũ.

Ba, điểm quan trọng nhất, ngữ liệu là 2 văn bản (đọc hiểu và làm văn) mới hoàn toàn, so với 1 văn bản mới và 1 văn bản đã học (làm văn) của đề thi cũ. Điều này đòi hỏi thí sinh phải mất thời gian để đọc và nghiền ngẫm nhiều hơn. Trong khi đó thời gian làm bài của đề thi minh họa và đề thi cũ bằng nhau, cùng 120 phút.

Từ thực tế trên, có thể đề xuất tăng thời gian làm bài môn ngữ văn (chẳng hạn khoảng 140 - 150 phút). Trước mắt nên lấy các ngữ liệu là văn bản ngoài sách giáo khoa (cả 3 bộ sách) nhưng là tác phẩm của các tác giả bắt buộc học hoặc được học trong chương trình ngữ văn 12 để thí sinh không quá xa lạ, bỡ ngỡ.

Cần cân đối lại thang điểm của đáp án cho phù hợp, để "gỡ khó" cho thí sinh. Ngoài ra, cách yêu cầu và đáp án chấm phần viết (văn bản mới) cũng cần bám sát thể loại bài học sách giáo khoa ngữ văn 12, không nên kỳ vọng quá nhiều về kiến thức, mà chú trọng nhiều hơn đến kỹ năng, thao tác.