Đề xuất Nhà nước độc quyền xây dựng nhà máy điện hạt nhân

Chiều 19.8, Ủy ban Thường vụ Quốc hội tiếp tục phiên họp thứ 36, cho ý kiến dự thảo luật Điện lực (sửa đổi), dự kiến sẽ trình ra Quốc hội lần đầu tại kỳ họp 8 vào tháng 10 tới. Một trong các điểm mới tại dự thảo luật Điện lực (sửa đổi) trình Quốc hội lần này đề cập tới phát triển điện hạt nhân.

Theo tờ trình dự án luật được Thứ trưởng Bộ Công thương Trương Thanh Hoài trình bày tại phiên họp, điện hạt nhân là một trong số loại điện năng lượng mới.

Dự thảo luật cũng quy định, Nhà nước độc quyền trong đầu tư xây dựng các dự án nhà máy điện hạt nhân bên cạnh độc quyền về đầu tư nhà máy thuỷ điện đa mục tiêu và các dự án nguồn, lưới điện khẩn cấp; điều độ hệ thống điện.

ẢNH: GIA HÂN

Thẩm tra nội dung này, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học - Công nghệ - Môi trường Lê Quang Huy cho biết, Thường trực Ủy ban cho rằng, Việt Nam có tiềm năng về phát triển điện hạt nhân và trong thời gian qua đã có những chuẩn bị bước đầu cơ bản. Trong bối cảnh thế giới đang quay trở lại đầu tư, phát triển mạnh mẽ điện hạt nhân thì việc phát triển nguồn năng lượng này trở nên rất quan trọng.

Mặt khác, điện hạt nhân được xem là một phương án quan trọng để đảm bảo an ninh năng lượng và đạt được mục tiêu net zero vào năm 2050, như cam kết của Chính phủ.

Tuy nhiên, cơ quan thẩm tra cho rằng, việc quy định về điện hạt nhân trong dự thảo luật cần được nghiên cứu kỹ lưỡng, làm rõ các quy định với điện hạt nhân, cũng như nghiên cứu, quy định nguyên tắc trong luật này dẫn chiếu luật Năng lượng nguyên tử.

"Bên cạnh đó, cần cung cấp căn cứ chính trị, cơ sở khoa học, công nghệ và kỹ thuật để hỗ trợ việc triển khai các dự án điện hạt nhân", ông Huy nói.

Ngoài ra, cơ quan thẩm tra đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo báo cáo cấp có thẩm quyền về mức độ quy định với phát triển điện hạt nhân, đồng thời bổ sung các quy định về hỗ trợ, quản lý rủi ro, quy định về an toàn và bảo vệ môi trường liên quan đến việc phát triển và vận hành các nhà máy điện hạt nhân.

Ngoài điện hạt nhân, cơ quan thẩm tra đề nghị Chính phủ nghiên cứu, bổ sung các cơ chế khuyến khích để phát triển các nguồn điện một cách linh hoạt, nguồn lưu trữ điện để tăng cường tích hợp năng lượng tái tạo vào hệ thống điện với tỷ lệ ngày càng cao phù hợp với phát triển điện lực trong Quy hoạch điện VIII.

Có lộ trình xóa bù chéo giá điện

Một nội dung khác tại dự thảo luật, theo Thứ trưởng Trương Thanh Hoài, Nghị quyết số 55 của Bộ Chính trị đưa ra định hướng không thực hiện bù chéo giá điện giữa các nhóm khách hàng, giữa các vùng miền.

Vì vậy, cần thiết bổ sung quy định chính sách về việc giảm dần tiến tới xóa bỏ bù chéo giá điện giữa các nhóm khách hàng không tham gia thị trường bán lẻ điện cạnh tranh (là khách hàng chưa đủ điều kiện tham gia hoặc không lựa chọn tham gia mua bán điện trên thị trường bán lẻ điện cạnh tranh), giữa các vùng miền phù hợp với cấp độ phát triển của thị trường điện. Việc này nhằm áp dụng cơ chế giá điện phù hợp với các nhóm khách hàng sử dụng điện có mức tiêu thụ năng lượng cao.

ẢNH: GIA HÂN

Cơ quan soạn thảo cho rằng, ngoài kế thừa những nguyên tắc tại luật Điện lực 2004, dự thảo lần này bổ sung quy định theo hướng giá điện phản ánh chi phí hoạt động sản xuất kinh doanh hợp lý, hợp lệ của đơn vị điện lực và được thực hiện minh bạch, không phân biệt đối xử giữa các đơn vị điện lực.

Thẩm tra nội dung này, Chủ nhiệm Ủy ban KH-CN-MT Lê Quang Huy nhận xét, hiện giá điện chậm được thay đổi, chưa phù hợp cơ chế thị trường. Giá bán lẻ điện chưa phản ánh đủ các chi phí từ sản xuất tới tiêu thụ điện và chưa đưa ra các tín hiệu thu hút đầu tư vào ngành này, cũng như các đối tượng tham gia thị trường điện. Mặt khác, nhiều dự án điện đầu tư chưa đúng, dẫn đến không đưa vào sử dụng, gây lãng phí lớn cho xã hội.

Tuy nhiên, theo cơ quan thẩm tra, nội dung về giảm bù chéo giá điện chưa thể hiện cụ thể tại dự thảo luật.

"Dự thảo luật cũng cần có quy định nguyên tắc, lộ trình rõ ràng về xóa bỏ bù giá chéo giữa các nhóm khách hàng, đảm bảo bình đẳng xã hội và đảm bảo nguyên tắc thị trường, khuyến khích tiết kiệm điện trong ngành sản xuất", ông Huy cho hay, đồng thời, cho rằng luật sửa đổi lần này cũng cần bổ sung quy định về giá điện hai thành phần, giá điện nhập khẩu và xuất khẩu.

Cạnh đó, dự thảo luật sửa đổi đề xuất Chính phủ sẽ là cơ quan có thẩm quyền trong ban hành cơ chế điều chỉnh giá bán lẻ điện thay vì Thủ tướng như hiện nay. Cụ thể, Chính phủ ban hành nghị định về cơ chế điều chỉnh giá bán lẻ điện, trong đó quy định cụ thể thẩm quyền theo từng mức điều chỉnh giá.

Thẩm tra các nội dung này, cơ quan thẩm tra nhận thấy các quy định về giá điện tại điều 76 - 78 hầu hết đều giao Bộ Công thương xây dựng, thẩm định. Nội dung này đã được quy định tại luật Điện lực năm 2004. Tuy nhiên, việc xây dựng, thực hiện giá điện chưa hiệu quả, chưa minh bạch hết các thành phần cấu thành giá. Trong khi đây là một trong những điều kiện tiên quyết để đảm bảo sự công bằng, minh bạch của thị trường điện cạnh tranh.

Do đó, cơ quan thẩm tra đề nghị cơ quan soạn thảo bổ sung quy định trách nhiệm công khai minh bạch các loại giá (truyền tải điện, phân phối điện, điều độ hệ thống điện và điều hành giao dịch thị trường điện, giá dịch vụ phụ trợ hệ thống điện).

Cơ quan soạn thảo cũng cần rà soát quy định về thẩm quyền, hình thức và phương pháp định giá với giá điện, dịch vụ về điện bảo đảm thống nhất với các quy định tại luật Giá. Đồng thời, nghiên cứu, xem xét bổ sung cơ chế để cân bằng, bình ổn giá điện (có thể là quỹ hoặc tài khoản cân bằng giá điện).