Đi tìm vùng đất hạnh phúc

Nhưng không vì thế mà các nhà nghiên cứu xã hội lại bỏ cuộc và chúng ta thôi không đi tìm chốn hạnh phúc. Năm 2015 với hàng loạt bảng xếp hạng các quốc gia ở nhiều tiêu chí và góc độ, nhìn vào đó có thể chọn được đất nước hạnh phúc nhất thế giới ?

Báo cáo hạnh phúc thế giới (World Happiness Report) do Mạng lưới giải pháp phát triển bền vững của Liên Hiệp Quốc (LHQ) phát hành lần đầu tiên vào năm 2012, lần thứ 2 vào 2013 và mới nhất là năm 2015. Theo nhóm thực hiện, hạnh phúc ngày càng được nhìn nhận là thước đo đích thực về sự tiến bộ xã hội và là một mục tiêu của chính sách công. Top 5 nước đứng đầu là Thụy Sĩ, Iceland, Đan Mạch, Na Uy và Canada nằm trong danh sách những nước giàu nhất thế giới, trong khi nhóm đội sổ là Togo, Burundi, Syria, Benin và Rwanda cũng chính là những “vùng nóng” do bất ổn và nghèo khó. Bởi thế, ý tưởng mà LHQ cổ vũ là “đánh giá dân số thế giới qua sự mãn nguyện hơn là của cải” trong báo cáo dài 172 trang này nghe hơi… mâu thuẫn!

Đây là năm chứng kiến đất nước Trung Âu - Thụy Sĩ lật đổ ngôi vương 2 nhiệm kỳ của Đan Mạch nhưng cả 3 bảng xếp hạng đều cho thấy “thiên đường” không đâu khác chính là các nước Bắc Âu gồm: Đan Mạch, Phần Lan, Iceland, Na Uy và Thụy Điển. Để chấm điểm hạnh phúc, các chuyên gia đầu ngành của thế giới cân nhắc các yếu tố như: GDP bình quân đầu người, tuổi thọ, sự hỗ trợ, sự tự do lựa chọn trong cuộc sống, tham nhũng, sự rộng rãi trong lối sống… Top 5 của năm 2012 là Đan Mạch, Phần Lan, Na Uy, Hà Lan, Canada còn thứ tự của năm 2013 là Đan Mạch, Na Uy, Thụy Sĩ, Hà Lan và Thụy Điển. Nhưng rồi người ta có ùn ùn đổ đến các nước này để tạo dựng cuộc sống hay không? Liệu đó có phải là những đất nước đáng sống?

Cuốn sách The almost nearly perfect people: the truth about the Nordic miracle (tạm dịch: Những người gần như hoàn hảo: sự thật phía sau điều kỳ diệu Bắc Âu) xuất bản năm 2014 của nhà báo Anh Michael Booth là một hành trình tạm gọi là kiểm chứng. Và tất nhiên, một khi sự thật, theo cách nhìn chủ quan của một người, được đưa ra thì sẽ nhận lại vô số lời chỉ trích. Với 4 năm sống ở Đan Mạch và lang thang ở những đất nước trong vùng, Booth cho biết: “Trong thời gian đó, tôi hỏi nhiều người Đan Mạch về các khảo sát hạnh phúc rằng liệu họ có tin rằng họ là những nhà vô địch thế giới về hạnh phúc không. Và tôi chưa gặp được một ai nghiêm túc nghĩ rằng đó là sự thật”.

Trong bài viết có tựa “Xin lỗi, những người theo chủ nghĩa tự do, Bắc Âu không phải là xã hội không tưởng” trên báo New York Post, một loạt những “mảng tối” ở vùng đất hạnh phúc này được đề cập đến. Chẳng hạn, người dân Đan Mạch phải trả thuế cao và ngay cả sách cũng được cho là món xa xỉ. Còn Iceland đi vào lịch sử thế giới với một nền kinh tế bong bóng bất động sản hay Phần Lan là một đất nước “dẫn đầu” ở các hạng mục như tình trạng nghiện rượu, tội phạm (cao nhất khu vực Tây Âu), tự tử và sử dụng thuốc an thần.

Ngoài Báo cáo hạnh phúc thế giới, vẫn còn nhiều bảng xếp hạng để tham khảo dành cho những ai muốn đi tìm nơi chốn… phù hợp.

“Đan Mạch là vùng đất của 5,3 triệu người đồng nhất. Mọi người cùng nói một điều, cùng nhìn một thứ, cùng nghĩ một kiểu”, bài báo có đoạn viết. Trong khi đó, tờ Financial Times lại đẩy cái sự nhạt nhẽo lên ngay trong tiêu đề của bài báo “Tại sao những thành phố hạnh phúc nhất lại tẻ nhạt”. Có một từ, bên cạnh từ hạnh phúc, xuất hiện ngay khi những đất nước hạnh phúc này được gọi tên. Từ đó là nhạt nhẽo.

Khi danh sách 10 thành phố đáng sống nhất thế giới của The Economist’s Intelligence Unit được công bố, nó đã bị chỉ trích vì đồng nhất điều gọi là “đáng sống” với chuyện… sử dụng tiếng Anh: có đến 8 thành phố nằm ở Úc, Canada và New Zealand. Hạnh phúc và đáng sống là những khái niệm phức tạp. Cuộc sống ở những đất nước như Syria hay Zimbabwe chắc gì đã nhàm chán đối với nhiều người.

An ninh, vệ sinh, di chuyển - những yếu tố được đưa vào để đánh giá sự đáng sống là cần thiết cho một cuộc sống hoàn hảo nhưng vẫn là yếu tố cần chứ chưa đủ. Đó là lý do tại sao những người trẻ từ Melbourne hay Toronto tìm cách đến London hay New York trong hành trình đi tìm sự sôi động và sáng tạo của một thành phố thú vị, thay vì đáng sống.

Nhà tâm lý học nổi tiếng người Hungary Mihaly Csikszentmihalyi nổi tiếng với những nghiên cứu được cho là khá thú vị về hạnh phúc. Theo ông, những khoảnh khắc mà con người cảm thấy hạnh phúc nhất là khi họ đang trong một dòng chảy. Đó là khi họ đang làm một công việc đầy thách thức và làm tốt - chẳng hạn một bài giảng mà bạn thấy rằng khán giả đang nuốt từng lời của bạn hay một trận tennis mà mỗi cú đánh đều đúng vào vị trí bạn muốn. Đối với nhiều người, nuôi con là nguồn cơn của những mệt mỏi bất tận nhưng nói chung đó vẫn là trải nghiệm thỏa mãn nhất của cuộc đời họ. Vẫn có rất, rất nhiều thứ để tạo nên một cuộc sống đẹp chứ không riêng gì chuyện nước sạch và tàu chạy đúng giờ.

Trong bộ phim The third man do nhà văn Graham Greene viết kịch bản, lấy bối cảnh là thủ đô Vienna của nước Áo thời hậu thế chiến thứ 2, nhân vật Harry Lime từng thốt lên: “Nước Ý suốt 30 năm dưới thời cai trị của dòng họ Borgias đã trải qua chiến tranh, tội ác, giết chóc, máu đổ nhưng lại tạo ra được nào là Michelangelo, Leonardo da Vinci và thời Phục hưng. Đất nước Thụy Sĩ có tình cảm anh em, có 500 năm dân chủ và hòa bình và họ tạo được cái gì? Đồng hồ chim cúc cu”.

1. Những đất nước thịnh vượng nhất (Prosperity Index của Viện Legatum, Anh) Top 5 gồm Na Uy, Thụy Sĩ, Đan Mạch, New Zealand, Thụy Điển 2. Những đất nước danh tiếng nhất thế giới (Country RepTrak của Viện Reputation có trụ sở ở Boston, Mỹ và Copenhagen, Đan Mạch) Top 5 gồm Canada, Na Uy, Thụy Điển, Thụy Sĩ, Úc. 3. Những nơi tốt nhất để sống cuộc đời hưu trí (Global Retirement Index của Natixis, Pháp) Top 5 gồm Thụy Sĩ, Na Uy, Úc, Iceland, Hà Lan 4. Những đất nước khỏe mạnh nhất thế giới  (Bloomberg, Mỹ) Top 5 gồm Singapore, Ý, Úc, Thụy Sĩ, Nhật Bản. 5. Nhưng nơi an toàn nhất để đi du lịch (Global Terrorism Index của Viện Kinh tế và Hòa bình IEP, Úc) Iceland, Đan Mạch, Áo, New Zealand, Thụy Sĩ. 6. Những đất nước tốt nhất dành cho người trẻ (Youthonomics Global Index của Youthonomics, Pháp) Top 5 gồm Na Uy, Thụy Sĩ, Đan Mạch, Thụy Điển, Hà Lan.