Điều tra vụ PVN 'mất trắng' hàng ngàn tỉ đồng tại Venezuela

Cục CSĐT tội phạm về tham nhũng, kinh tế, buôn lậu - Bộ Công an (C03) vừa có văn bản gửi Tập đoàn dầu khí quốc gia VN (PVN) cho biết đang xác minh một số dấu hiệu vi phạm pháp luật trong việc thực hiện dự án đầu tư liên doanh phát triển khai thác và nâng cấp dầu khí lô Junin 2 tại Venezuela của Tổng công ty thăm dò khai thác dầu khí (PVEP) thuộc PVN.

Dàn khoan thăm dò mỏ dầu Junin 2 tại Venezuela Ảnh: PVN

Theo nguồn tin của Thanh Niên, năm 2007, PVN xin phép Chính phủ được đàm phán với Công ty dầu khí quốc gia Venezuela về việc thành lập một liên doanh khai thác dầu giữa hai nước. Được chấp thuận, PVN giao cho công ty con là PVEP trực tiếp làm việc với Tổng công ty dầu khí Venezuela (thành viên của Công ty dầu khí quốc gia Venezuela).

Tháng 6.2010, tại thủ đô Caracas của Venezuela, “Dự án khai thác và nâng cấp dầu nặng lô Junin 2” chính thức ra mắt. Tổng mức đầu tư lên tới 12,4 tỉ USD, lô Junin 2 được PVN báo cáo Chính phủ nằm ở khu vực có trữ lượng dầu lớn nhất thế giới, cho phép khai thác công suất 1.400 tỉ thùng. Theo tỷ lệ vốn góp 40%, PVN có thể thu về 4 triệu tấn dầu/năm, dự kiến hoàn vốn sau 7 năm. Con số này tương đương 70% sản lượng dầu của Vietsovpetro, liên doanh dầu khí đầu tiên và lớn nhất tại VN. Vốn được thu xếp cho giai đoạn đầu như sau: Liên doanh vay 60%, tương ứng 5,8 tỉ USD; 40% còn lại do các bên đóng góp, tương ứng 3,1 tỉ USD. Phần vốn mà VN phải đóng góp tương ứng với tỷ lệ tham gia 40% trong hợp đồng là 1,241 tỉ USD. Nếu tính cả “phí tham gia hợp đồng” (bonus) 584 triệu USD thì tổng nhu cầu vốn của phía VN là 1,825 tỉ USD.

Dự án này được Bộ KH-ĐT phân tích một loạt rủi ro như: lạm phát, chênh lệch tỷ giá, yêu cầu sử dụng dịch vụ nội địa, phá giá đồng tiền ngày 9.1.2010 mất 50% giá trị. Đồng thời, cảnh báo: "Phải được cân nhắc hết sức thận trọng, đặc biệt khi nó được đầu tư bằng vốn nhà nước và vốn vay của doanh nghiệp nhà nước". Đặc biệt, Bộ Tài chính còn yêu cầu PVN giải trình khoản thanh toán 584 triệu USD bằng tiền mặt trong khoảng thời gian ngắn cái gọi là "phí tham gia hợp đồng (bonus)" cho phía Venezuela. Theo Bộ Tài chính, "đề xuất thanh toán phí tham gia hợp đồng" vô lý này mới được PVN đưa vào so với các lần xin chủ trương trước đó.

Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện dự án, PVN vẫn chấp nhận điều khoản phi lý này. Trước ngày 12.5.2011, khi liên doanh chưa hoàn thành thủ tục đăng ký với cơ quan chức năng Venezuela, PVN đã phải chuyển 300 triệu USD tiền mặt sang nộp cho Venezuela; ngày 12.5.2012, PVN lại nộp cho Venezuela 142 triệu USD khác (đợt 2). Trong khi "kết quả khoan và khai thác siêu sớm không đạt được như kỳ vọng nên bức tranh sản lượng toàn mỏ có khả năng không được như dự kiến". Ngày 12.5.2013, PVN phải nộp cho Venezuela 142 triệu USD (đợt 3). 15 ngày sau thời hạn này, nếu không nộp đủ tiền, "toàn bộ cổ phần" của PVN trong liên doanh sẽ "tự động bị chuyển" cho đối tác Venezuela; phía PVN/PVEP cũng sẽ "không được quyền thanh toán hoặc đền bù bất cứ đồng nào từ các khoản đã đóng góp, vay vốn hay đầu tư" ở Junin 2.

Năm 2013, ban lãnh đạo mới của PVN đã phải quyết định đơn phương không thực hiện bản cam kết này vì nếu có góp thêm 142 triệu USD cũng chưa chắc thu được thùng dầu nào, chấp nhận mất 442 triệu USD tiền "phí tham gia", 90 triệu USD tiền góp vốn và các chi phí lớn khác, ước tính quy đổi khoảng 11.000 tỉ đồng mà đến nay vẫn chưa khắc phục xong hậu quả.

Như đã nói ở trên, PVEP thuộc PVN là đơn vị đứng ra trực tiếp tham gia vào dự án này. Theo nguồn tin mà Thanh Niên thu thập được, Thanh tra Bộ Tài chính cũng vừa có kết luận thanh tra tại PVEP, trong đó có liên doanh dự án Junin 2. Kết luận cũng chỉ rõ, ngày 2.12.2013, Văn phòng Chính phủ có Thông báo số 431/TB-VPCP ý kiến kết luận của Thủ tướng đồng ý tạm dừng triển khai và nâng cấp dầu nặng lô Junin 2 tại Venezuela, bao gồm cả kế hoạch thăm dò, thẩm lượng và chuyển tiền góp vốn dự án. Đồng thời, yêu cầu PVN tích cực triển khai hoạt động ở các cấp để giữ quan hệ tốt và duy trì dự án; tập trung vào việc vận động, thuyết phục để củng cố, nâng cao tính pháp lý và đạt được các điều kiện ưu đãi cao nhất cho dự án.

Tuy nhiên, khả năng tiếp tục triển khai dự án Junin 2 theo báo cáo của PVEP là không khả thi bởi nếu đi tiếp, phải đầu tư chi phí bổ sung tăng thêm 400 triệu USD, chưa tính đến các yếu tố rủi ro khác, nhưng chưa chắc đã đảm bảo hiệu quả. Nếu tiếp tục duy trì trạng thái tạm dùng/giãn như hiện nay thì có khả năng mất dự án do tổng công ty không tiếp tục góp vốn, phía đối tác của công ty liên doanh sẽ khởi kiện, tổng công ty phải chịu trách nhiệm bồi thường. Mặt khác, khả năng chuyển nhượng để thu hồi vốn góp của tổng công ty rất khó khăn do môi trường đầu tư tại Venezuela không thuận lợi, còn nhiều vướng mắc như chưa hoàn tất nghĩa vụ đóng phí tham gia đợt 3 là 142 triệu USD và chưa thực hiện góp vốn lần 5 vào công ty.

Qua thanh tra, PVEP đầu tư góp vốn vào liên doanh dự án Junin 2 đã thực hiện không đúng theo quy định tại Giấy chứng nhận đầu tư do Bộ KH-ĐT cấp: “Tập đoàn dầu khí VN hoàn toàn chịu trách nhiệm về rủi ro có tính kỹ thuật của dự án theo chỉ đạo của Thủ tướng… Phải chịu trách nhiệm quản lý, sử dụng, bảo toàn và phát triển vốn ngân sách trong quá trình tiến hành hoạt động đầu tư ra nước ngoài theo quy định của pháp luật. Phải lưu ý đảm bảo tính hiệu quả của dự án và có biện pháp phòng tránh các rủi ro của dự án đã được các bộ, ngành lưu ý trong quá trình thẩm tra, góp ý dự án”. Đến cuối năm 2017, tổng công ty đầu tư góp vốn liên doanh này nhiều khả năng rủi ro không thu hồi được số tiền 635 triệu USD (chưa tính phí tham gia đợt 3 là 142 triệu USD và các chi phí phát sinh của liên doanh từ khi có quyết định tạm dừng dự án).