Độc đáo ngân hàng cho vay tiền mặt, trả bằng... rác

Chia sẻ với hãng tin Bloomberg, giám đốc Suryana của ngân hàng Mutiara Trash Bank ở thành phố đang phát triển nhanh Makassar thuộc đảo Sulawesi (Indonesia) cho biết: “Chương trình này khởi nguồn từ người dân, được quản lý bởi người dân và có các phần thưởng dành cho chính người dân. Từ góc độ kinh tế, chương trình đem lại kết quả”.

Ý tưởng ngân hàng độc đáo trên không chỉ xuất hiện tại các khu phố ở Indonesia, mà còn hiện hữu ở nhiều thị trường mới nổi khác thuộc châu Á và châu Phi. Người dân địa phương xem “ngân hàng rác” như một cách để làm giảm áp lực gia tăng lên các bãi chôn rác, cho phép những người nghèo nhất có cơ hội tiết kiệm.

Vấn đề ở thành phố Makassar cũng là câu chuyện chung của nhiều đô thị châu Á khác. Mỗi ngày, thành phố 2,5 triệu dân này thải ra 800 tấn rác. Hầu hết trong số chúng đến bãi rác cao bằng năm tầng lầu và rộng gấp đôi diện tích sân bóng đá, nơi nhiều người, trong đó có trẻ em, kiếm sống hằng ngày.

“Ngân hàng rác” ra đời từ đó. Cư dân ở Makassar mang rác thải hay phế liệu như chai nhựa, giấy và bao bì đến các điểm thu mua được gọi là ngân hàng. Tại đây, rác sẽ được cân và định giá. Giống như một nhà băng bình thường, khách hàng đến với Mutiara Trash Bank có thể mở tài khoản, gửi và rút tiền theo định kỳ. Số tiền là giá trị của số rác chuyển sang đồng rupiah, nội tệ Indonesia.

Chính quyền thành phố cam kết mua rác đúng theo giá niêm yết tại nhà băng, đảm bảo bình ổn giá. Số rác này sau đó được bán cho những người mua bán rác thải - những người vận chuyển chúng đến nhà máy giấy và nhựa trên đảo Java.

Tại một số “ngân hàng rác” khác trên cả nước Indonesia, chủ tài khoản có thể lấy rác đổi trực tiếp ra gạo, thẻ điện thoại hoặc hóa đơn tiền điện. Ở Mutiara Trash Bank, một số chủ tài khoản đăng ký chương trình làm bài tập về nhà. Các sinh viên sẽ hỗ trợ con em chủ tài khoản làm bài tập và nhận tiền lương từ chính ngân hàng.  

Khách hàng của Mutiara Trash Bank, hầu hết là phụ nữ đi nhặt rác bán thời gian, thường tiết kiệm được khoản tiền rất nhỏ, khoảng 2.000 đến 3.000 rupiad (từ 15 đến 23 cent), mỗi tuần. Những người chăm chỉ làm việc thì tiết kiệm được nhiều hơn. Nhiều chị em cũng vay tiền, thường thì để mua gạo, khi chờ khoản lương mà chồng họ đem về vào cuối tuần.

Giám đốc Suryana nói về các khách hàng vay tiền từ ngân hàng: “Chưa ai vỡ nợ. Vì thế nên miễn là người dân vẫn sống ở đây, họ sẽ trả tiền. Họ chỉ cần đem đến nhiều rác hơn thôi, cuối cùng thì số rác này dù gì cũng ở khắp mọi nơi”.

Đối với các khách hàng như cô Sitinah, chủ nhân một tiệm tạp hóa nhỏ, đây là nơi cho vay dễ chịu nhất đối với họ. “Trước kia dường như tôi chẳng bao giờ có tiền. Giờ đây thì tôi có thể dùng khoản tiền tiết kiệm của mình mỗi khi cần”, cô Sitinah vừa nói vừa rút 50.000 rupiad ra để mua một cái chảo mà cô cho biết sẽ dùng để kinh doanh phục vụ.

Vài lần mỗi tuần, chính quyền thành phố Makassar có các chuyến xe thu gom rác từ Mutiara Trash Bank và mang nó đến Ngân hàng Rác Trung ương, nơi chúng sẽ được sắp xếp lại và bán.