Đối lập thú vị về loài rắn trong văn hóa Đông - Tây

Rắn... vừa tích cực, vừa phản diện

Biểu tượng rắn trong văn hóa phương Đông vừa mang yếu tố tích cực, vừa có mặt phản diện. Ở cấp độ sinh vật, rắn thường gắn liền với nguy hiểm và cái chết. Tuy nhiên, ở cấp độ linh vật, rắn lại tượng trưng cho sức mạnh bảo vệ và mang đến sự thịnh vượng.

Trong các nền văn hóa chịu ảnh hưởng từ Trung Quốc, rắn là biểu tượng của trí tuệ và trường thọ. Trong khi ở các nền văn hóa ảnh hưởng từ Ấn Độ, hình tượng rắn thể hiện sự trung dung, hòa hợp giữa thiện và ác, phản ánh quan niệm về định luật cân bằng của vũ trụ.

Trong văn hóa dân gian Việt Nam, từ xa xưa, người Việt Nam có câu chuyện truyền thuyết về loài rắn như Thạch Sanh, Lý Thông; hay chuyện con rắn báo oán (kỳ án Lệ Chi Viên)... Trong phần lớn các câu chuyện ở Việt Nam, rắn thường gắn với cái ác.

Ảnh: NGUYỄN TÚ

Chữa lành và tái sinh

Trong văn hóa phương Tây, hình ảnh loài rắn chứa đựng những tầng ý nghĩa phức tạp và đa diện. Tác động mạnh mẽ từ thần thoại Hy Lạp và sau này là Kinh Thánh đã nhuộm cho biểu tượng rắn màu sắc của nguy hiểm và tội lỗi.

Trong các truyện thần thoại nổi tiếng của phương Tây, rắn thường mang hình tượng quái vật. Đó là quái vật Nữ thần tóc rắn Medusa nổi bật trong thần thoại Hy Lạp; là quái vật rắn khổng lồ Jörmungandr cuộn mình quanh trái đất trong thần thoại Bắc Âu; là rắn Lambton Worm khổng lồ trong truyền thuyết dân gian vùng Durham, nước Anh.

Ảnh: HỒ HIỀN

Bên cạnh đó, trong truyền thống Do Thái giáo và Kitô giáo, người ta xem rắn là hiện thân của ma quỷ và sự dữ, ẩn dụ cho mặt tối của vũ trụ và phần phản diện trong con người.

Song, tương tự như văn hóa phương Đông, nhờ hiện tượng lột da để trưởng thành và mạnh mẽ hơn, rắn được gán cho các khái niệm về sự chữa lành và tái sinh. Hình ảnh rắn lột da không chỉ gắn liền với sự sinh tồn mà còn biểu trưng cho sự biến chuyển không ngừng trong bản chất của vạn vật, khơi dậy khát khao về sự viên mãn và cuộc sống bất tử. Rắn cũng là biểu tượng của tri thức và văn minh, vô cùng và vĩnh cửu.

Một trong những biểu tượng đa nghĩa nhất

Tương tự như rồng, rắn là một trong những biểu tượng ngôn ngữ phổ biến và đa nghĩa nhất của nhân loại. Hình tượng rắn mang những thông điệp khác nhau trong các nền văn hóa khác nhau, đôi khi trái ngược nhau, nhưng một cách kỳ diệu, chúng lại bổ sung cho nhau.

Có lẽ nhờ sự đa dạng này, rắn trở thành biểu tượng vượt thời gian, phương tiện lưu trữ những giá trị sâu sắc về tinh thần và xã hội của nhân loại.

Các nghiên cứu cho thấy những người sinh năm Tỵ có chung một số đặc điểm. Giống như loài rắn, họ rất nhanh nhẹn và quyết đoán, biết cách tự mình điều khiển bản thân đến đích. Họ có chút bí ẩn, ít biểu lộ cảm xúc nhưng cũng đầy tinh tế và điềm tĩnh.