Dòng chảy gốm Việt: Làm gốm với Lê Minh Đại

Dáng, men, cốt… quen ở chất liệu là gốm, nhưng lạ bởi tính thể nghiệm. Gốm được chế tác kết hợp kỹ thuật hiện đại, lồng ghép các yếu tố bản địa làm điểm nhấn trang trí là điểm dễ nhận ban đầu khi tiếp cận các tác phẩm, sản phẩm của Lê Minh Đại.

Đến với gốm như một cái duyên, Lê Minh Đại chia sẻ: "Tôi làm việc cho hãng tin Reuters, sau giai đoạn Covid-19, tôi quyết định phải tạo lập thứ gì đó cho riêng mình. Vậy là nhắm đến gốm, bởi thấy phù hợp với tư duy và tính sáng tạo của bản thân. Ở góc độ thị trường, gốm tạo được yếu tố thương mại. Ở góc độ mỹ thuật, bởi tính tùy biến cao trước khi nung, nên sự sáng tạo trên gốm là vô biên, và khi hoàn thiện dễ dàng trở thành sản phẩm cao cấp hơn rất nhiều so với xuất phát điểm của nó".

Thiên An

Cách tiếp cận gốm của Đại, không theo xu thế làng nghề, nghệ nhân, mà dựa trên nền tảng cơ bản là khoa học và công nghệ. Chuyện học nghề được Đại kể lại: "Tôi không dành nhiều thời gian tìm hiểu gốm từ làng nghề, bởi ngay khi tiếp cận, tôi nhận ra kỹ thuật làng nghề vẫn mang tính bí quyết, gia truyền, phần đa tâm lý người làng không cởi mở, không muốn chia sẻ nên tôi tìm học từ các diễn đàn gốm sứ thế giới, như Glazer là một ví dụ. Chẳng hạn muốn tìm hiểu về men, Glazer tập trung nhiều người chế tác gốm, nghệ sĩ gốm, họ chia sẻ cho nhau kỹ thuật, công thức men, nhiệt độ men, thời gian ủ nhiệt, giảm nhiệt, phác đồ nhiệt đầy đủ, lại có cả những khuyến cáo loại men không nên dùng bởi gây tác hại cho người sử dụng… Tất cả thông tin đều rất mở".

Đến với gốm, rồi chỉ sau một mẻ thử nghiệm ở xưởng gốm của người bạn, Lê Minh Đại quyết định lập lò riêng với quan niệm thật rõ: "Gốm là cuộc chơi của việc nghiên cứu khoa học, thành phần hóa học, chất men, màu men rồi kết cấu vật lý của cốt đất, các thành phần khoáng chất trong đất… Nói đến gốm, phương Tây đi sau, nhưng vận dụng khoa học khắc phục các điểm yếu, do vậy ở kỹ thuật, phương Tây đúc kết thành bài bản, cụ thể, dễ cho người mới bắt đầu. Tôi tiếp cận nghề gốm theo kỹ thuật châu Âu, từ cách làm lò, điều khiển, làm chủ công nghệ trước, rồi sau mới trở lại chuyện thể hiện, khi đã nắm về kỹ thuật, chất liệu, quy trình, việc sản xuất không còn là điều khó".

Đại làm gốm không chú trọng tính ngẫu hứng, mà đề cao tính ổn định, thế nên khi mở lò, Đại dùng lò điện bởi ưu điểm sạch, dễ bảo trì, hiệu quả cao. Trong nghề gốm, có hai trường phái nung khử và không nung khử, lò điện thuộc trường phái thứ hai, kỹ thuật này dễ dàng khống chế độ ngót cốt, chuẩn hóa màu men, kiểm soát gần như hoàn hảo sản phẩm sau nung, tạo sự đồng nhất. Đây là yếu tố quan trọng cho việc phát triển gốm ở góc độ sản phẩm.

Đại chia sẻ thêm: "Trong gốm, tác phẩm có câu chuyện, sản phẩm thì phải đồng nhất, tôi muốn tạo ra dòng gốm lấy sự sáng tạo, yếu tố nghệ thuật làm nền, từ đó phát triển thành tạo hình mang tính phổ biến, chuyển hóa thành sản phẩm, dễ tiếp cận thị trường, giá cả phù hợp".

Một ví dụ cụ thể trong việc phát triển sản phẩm gốm mới được Đại ra mắt dịp đầu 2023 là mẫu thiết kế biển số nhà bằng gốm. Đại cho biết: "Tôi được tham dự một số cuộc hội thảo cùng các kiến trúc sư và biết nhiều thiết kế muốn đem yếu tố vùng miền, dân gian ứng dụng vào công trình. Trong kiến trúc, nhà nào cũng phải gắn biển số, trong khi gốm trường tồn với thời gian và thời tiết, nên tôi tạo ra biển số nhà bằng gốm, lồng ghép hoa văn, màu sắc trang trí có tính dân gian được chắt lọc, giản lược, khái quát để dễ nhìn, dễ hiểu, dễ nhận diện".

Tập trung vào yếu tố kỹ thuật trong sản xuất, khai thác tính bản địa trong trang trí, những sản phẩm, tác phẩm gốm của Lê Minh Đại đậm tính ứng dụng, dễ dàng hòa nhịp cùng dòng chảy thời đại của gốm Việt hôm nay. (còn tiếp)