Đột phá quan hệ Mỹ-Cuba từ mật đàm ở Vatican, Canada

(TNO) Đột phá mang tính lịch sử trong quan hệ Mỹ-Cuba đã bắt đầu từ mùa xuân năm 2013 khi Tổng thống Mỹ Barack Obama tổ chức các cuộc hội đàm tuyệt mật với Havana, Reuters cho biết.

Tổng thống Mỹ Barack Obama (trái) bắt tay Chủ tịch Cuba Raul Castro trước khi đọc diễn văn tại lễ tưởng niệm cố Tổng thống Nam Phi Nelson Mandela hồi tháng 12.2013 - Ảnh: Reuters

Nhiều tháng đàm phán tại Canada và Vatican đã đem lại kết quả vào hôm 16.12 khi ông Obama và Chủ tịch Cuba Raul Castro điện đàm gần một tiếng đồng hồ, rồi cùng thống nhất các bước để kết thúc quan hệ thù địch kéo dài gần một nửa thế kỷ giữa 2 nước.  

Ông Obama tin rằng “nếu có bất kỳ chính sách ngoại giao nào của Mỹ đã hết hạn, thì đó chính là chính sách Mỹ-Cuba”, một quan chức cấp cao giấu tên của Mỹ cho hay.

Tòa thánh Vatican đóng vai trò then chốt cho việc Mỹ và Cuba bình thường hóa quan hệ, bao gồm tạo điều kiện cho các cuộc thương thuyết cho việc phóng thích Alan Gross, cựu nhân viên Cơ quan Phát triển Quốc tế Mỹ, người vừa quay về quê nhà hôm 17.12 sau 5 năm ngồi tù ở Cuba, theo các quan chức Mỹ.

Đầu mùa hè năm 2014, Giáo hoàng Francis đã gửi nhiều thư riêng cho ông Obama và ông Castro, thúc giục 2 nguyên thủ trao đổi tù nhân và cải thiện quan hệ.

Khi đón tiếp tổng thống Mỹ tại Vatican hồi cuối tháng 3, mật đàm với Cuba là tâm điểm trong các cuộc thảo luận giữa giáo hoàng và ông Obama. Cuộc gặp gỡ bí mật trực tiếp giữa 2 bên diễn ra hồi tháng 6.2013 tại Canada, quốc gia vẫn duy trì quan hệ với Cuba.

Dẫn đầu phái đoàn Mỹ là ông Ben Rhodes, một cố vấn thân cận của ông Obama, và ông Ricardo Zuniga, một chuyên gia cấp cao gốc châu Mỹ La tinh thuộc Hội đồng An ninh Quốc gia của Nhà Trắng. Danh tính đại diện phía Cuba hiện vẫn chưa được công bố, theo Reuters.

Tại buổi gặp gỡ này, 2 bên chủ yếu trao đổi về tù nhân Mỹ và Cuba, nguồn tin của Reuters tiết lộ.

Can thiệp từ Vatican

Kể từ sau đó, thông qua cuộc chuyển giao quyền lực giữa Giáo hoàng Benedict XVI và Giáo hoàng Francis, “quan hệ Mỹ-Cuba luôn trong tầm theo dõi của Vatican”, Thượng nghị sĩ Barbara Mikulski thuộc bang Maryland, quê nhà của Alan Gross.

Trong các vòng đàm phán với Cuba, Washington cũng yêu cầu phóng thích một gián điệp làm việc cho Mỹ, người đang phải sống trong nhà tù Cuba gần 2 thập kỷ.

Nhân viên tình báo chưa được công bố danh tính này “đã là công cụ giúp nhận dạng và triệt phá một số hoạt động tình báo của Cuba trong lòng nước Mỹ”, văn phòng của Giám đốc Tình báo Quốc gia Mỹ James Clapper cho biết.

Trong số các gián điệp của Cuba bị nhân viên tình báo này lật mặt là vụ một nhà phân tích cấp cao tại Cơ quan Tình báo Quốc phòng Mỹ (DIA) và một thành viên của một băng tình báo hoạt động ở Florida với tên gọi “Mạng lưới Ong Bắp Cày”.

Việc trao đổi tù nhân cuối cùng cũng đã đi đến thống nhất tại một cuộc gặp gỡ quan trọng ở Vatican, nguồn tin của Reuters cho biết, nhưng không nói rõ thời gian cụ thể.

Nguồn tin của Reuters còn cho biết thêm rằng cũng đã có một số các tranh chấp không thể giải quyết trong các vòng đàm phán, chẳng hạn như Mỹ không đồng ý với yêu cầu của Havana về việc  ngừng các chương trình vận động dân chủ tại Cuba.