Dưa món của mạ...

Món sở trường mà mạ tôi - một người phụ nữ gốc Huế chính hiệu - thích nhất phải kể đến đầu tiên: dưa món, một món ẩm thực xuất phát từ các tỉnh miền Trung.

Tôi - con gái út, lấy chồng xa nhà, hôm rồi về thăm, mới biết năm nay mạ không làm món này được nữa. Ánh mắt buồn buồn, gương mặt nuối tiếc, mạ tôi thở dài: “Năm nay, mấy đứa cháu không được ăn dưa món của bà ngoại làm rồi. Tự nhiên, năm nay, tau thấy trong người không khỏe, vả lại tau cũng đã già rồi”. Trong câu nói của mạ ẩn chứa bao nhiêu niềm nuối tiếc khôn nguôi…

Những năm trước, vào thời điểm này, mạ tôi túm trước, túm sau, khăn gói ra chợ, kiếm những quả đu đủ non, xanh, tươi mơn mởn, trông mướt mát đẹp mắt như cô gái đang độ tuổi vào xuân; những củ cà rốt căng mẩy, đậm màu cam vàng còn nguyên cuống thích mắt đến lạ. Tất cả đều tạo nên một bức tranh đầy màu sắc mà đứa trẻ như tôi nhìn hoài không biết chán. Tôi lẽo đẽo theo sau, vừa đi vừa ngắm cảnh chợ những ngày giáp tết mới nhộn nhịp, đông vui, tấp nập làm sao. Tôi dán mắt không rời vào các gian hàng trưng bày ngày tết đến quên cả nhìn đường đi, nếu mạ không gọi chắc tôi sẽ bị lạc mất giữa cảnh xô bồ náo nhiệt này.

Món dưa món này không thể vắng bóng nàng củ kiệu cay nồng, mà nếu không lớn như bấy giờ, trong mắt trẻ con chúng tôi đó là hành lá, tôi nhầm giữa củ kiệu và hành lá một cách ngộ nghĩnh, đáng yêu. Củ kiệu nhỏ hơn hành lá, có vị cay nồng, ngoài dùng để làm dưa món, người ta có thể dầm với dưa giá, hay với chột nưa… Bây giờ nghĩ lại, sống mũi vẫn còn cay vì hương vị của củ kiệu trong dịp tết đến, xuân về. Vị cay thấm đẫm nghĩa tình, thiêng liêng tình mẫu tử, ấm áp tình gia đình...

Mân mê trên tay đám củ kiệu nhỏ, đưa lên mũi ngửi ngửi rồi lại bỏ xuống, lòng trẻ thơ tràn ngập yêu thương. Tôi nhìn mạ với nụ cười trìu mến vì chút nữa thôi, sau màn mua sắm các thứ đầy đủ cho dưa món sẽ đến tiết mục mà tôi chờ đợi nhất trong năm, mua sắm áo quần tết cho tôi.

Sau khi tạm biệt gian hàng củ kiệu cay nồng, mạ giật mạnh tay tôi, thì ra đến lượt hàng ớt đỏ au. Món dưa món không thể thiếu những quả ớt xinh đẹp, bắt mắt được. Mua sắm đầy đủ các nguyên vật liệu, lỉnh kỉnh đến lặc lè, hai mạ con tôi như đi buôn hàng tết cuối năm.

Trở về nhà, mạ tôi như quên mất những bữa cơm trong ngày.

Mạ lục lọi, tìm kiếm những dao to, dao díp, dao tỉa, thớt, kéo,… nào rổ, mẹt, sàng… soạn ra đầy nhà như đám trẻ con chơi đồ hàng. Tất cả các chị em tôi đều được lôi vào cuộc. Mạ bày vẻ các chị đủ thứ trên đời, riêng tôi được ngồi ngắm và phá nghịch những thứ đã được bỏ đi sau những pha tỉa tót đầy sang tạo của mạ và các chị.

Sau khi đu đủ, cà rốt, củ kiệu, ớt đỏ đã được cắt tỉa gọn gàng, sạch sẽ, chúng như được mạ và các chị mặc cho chiếc áo mới. Những lát cà rốt hình bông hoa, những miếng đu đủ hình ngôi sao, củ kiệu được buộc thành bó trông như chúng biết đoàn kết hơn. Tất cả đều được đưa lên sàn rồi hong trên than nóng. Cho đến lúc chúng cong queo lại sẽ tạo độ giòn cho người thưởng thức. Tôi say sưa ngắm nghía cảnh, ngắm nghía mạ và các chị tôi quên cả thời gian.

Món nước đường được chưng cho cô đặc, dẻo quẹo lẫn trong mùi nước mắm phả ra thơm phức cả nhà, ai đi qua cũng phải xuýt xoa. Tôi yêu khoảnh khắc này biết nhường nào! Chao ơi, thanh xuân của mạ và của chị em tôi!

Để tạo độ giòn, dai và bảo quản được lâu, mạ ngâm các nguyên liệu trên vào nước muối loãng rồi chúng được sắp xếp theo hình, khối tùy vào độ khéo tay của người làm, rồi tưới món nước mắm đặc sền sệt lên trên, khoảng sau 3, 4 ngày là dùng được. Nghĩ đến thôi cũng thấy cay nồng, chua chua ngọt ngọt của món ký ức này.

Món dưa món ăn kèm với bánh chưng, bánh tét ngày tết thì không một món cao lương mỹ vị nào sánh kịp. Tôi còn nhớ cái cảm giác vừa giòn, vừa béo, vừa cay, vừa ngọt, vừa thơm… khi các vị trên quyện vào nhau cùng ánh mắt yêu thương của mạ.

Được làm món dưa món cho con, cho cháu thưởng thức là điều làm mạ tôi - người phụ nữ tần tảo quanh năm, hạnh phúc nhất, nhìn con cháu ăn ngon, mạ tôi nở nụ cười viên mãn.

Đến bây giờ tôi vẫn nhớ như in nụ cười của mạ. Trong nhà, đứa cháu lớn nhất năm nào cũng nói một câu chắc như đinh đóng cột: “Tết này, cháu chỉ muốn ăn dưa món ngoại làm thôi”. Đó là động lực để năm nào mạ tôi cũng làm món “ký ức ” này.