Dùng vệ tinh giám sát tình trạng kinh tế doanh nghiệp

Trong 5 tháng liên tiếp, chỉ số kinh tế quan trọng cho thấy sự sụt giảm trong sản xuất nhà máy vì Mỹ áp thuế lên hàng tỉ USD giá trị hàng xuất khẩu của Trung Quốc. Khi cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung tăng tiến, chính quyền Bắc Kinh không công bố chỉ số này nữa. SpaceKnow, startup nhỏ ở San Francisco bắt đầu tái xây dựng chỉ số bằng thông tin lấy từ hình ảnh và ảnh hồng ngoại của các nhà máy ở Quảng Đông. Những hình ảnh này được chụp bởi nhiều vệ tinh trên quỹ đạo và SpaceKnow bán thông tin cho các quỹ phòng hộ, ngân hàng và nhiều nhà giao dịch.

Giám sát tầm cao từng là chuyện của các cường quốc thế giới song giờ đây, ngày càng nhiều startup biến nó thành hoạt động kinh doanh, đặt mục tiêu bán thông tin lấy từ máy ảnh và nhiều cảm biến được lắp trên vệ tinh hình khối, rẻ tiền. Nhiều nước và doanh nghiệp dành hàng thập niên để sử dụng các dịch vụ internet, camera và thiết bị khác để thu thập dữ liệu về công dân bình thường có thể sớm có công nghệ thông tin riêng.

“Các doanh nghiệp sẽ không còn khả năng ẩn mình trước đối thủ cạnh tranh, cơ quan quản lý hoặc giám sát. Họ cần nhận ra rằng lợi thế cạnh tranh truyền thống, tức thông tin, là sẵn có cho tất cả mọi người”, CEO kiêm nhà sáng lập startup thông tin vệ tinh Descartes Labs, ông Mark Johnson, cho hay.

Ảnh chụp vệ tinh bãi giữ xe của Sears ở Roseville, bang California vào tháng 4.2013 và tháng 4.2018 cho thấy sự thay đổi trong độ thu hút khách của trung tâm thương mại Ảnh: DigitalGlobe

Gần 730 vệ tinh quan sát Trái đất được phóng lên không gian trong thập niên qua, theo hãng nghiên cứu Euroconsult. 10 năm tới, 2.220 vệ tinh nữa sẽ được đưa vào quỹ đạo, đào tạo ngày càng nhiều cảm biến trải rộng trên khắp hành tinh. Orbital Insight ở bang California là một trong số các hãng đi đầu trong việc xây dựng hoạt động kinh doanh xung quanh dữ liệu vệ tinh hình khối.

Tại văn phòng doanh nghiệp, nhà sáng lập James Crawford trình bày về cách làm của Orbital Insight qua báo cáo về ba nhà bán lẻ tên tuổi ở Mỹ là J. C. Penney, Macy’s và Sears trên máy tính. Dựa theo dữ liệu vệ tinh của Orbital Insight, biểu đồ mã màu cho thấy số lượng ô tô đỗ bên ngoài hàng ngàn trung tâm mua sắm thuộc ba thương hiệu trên giảm đều. Mức giảm đặc biệt lớn với Sears, hãng nộp đơn phá sản cách đây không lâu. “Đây là một trong những lý do khiến họ chịu nhiều áp lực”, ông Crawford nói.

Các hãng như Orbital Insight thường rất kín tiếng khi bàn tới những dữ liệu quan trọng hơn, chủ yếu vì họ xem thông tin này là lợi thế cạnh tranh. Biểu đồ mà ông Crawford đưa ra với phóng viên tờ The New York Times cho thấy cách các hãng startup có thể theo dõi được hiệu suất hoạt động của doanh nghiệp. Orbital Insight theo dõi hoạt động tại hơn 260.000 bãi đậu xe của các điểm bán lẻ trên toàn nước Mỹ, giám sát thêm mức của hơn 25.000 bể chứa dầu trên toàn cầu.

Quảng Đông Ảnh: VCG

Ông Abrahams và nhóm của mình dùng hình ảnh vệ tinh để theo dõi mọi thứ, từ hoạt động khai thác khoáng sản và đốn gỗ bất hợp pháp cho đến các đợt phá hủy nhà ở lớn. “Công nghệ này khiến sự lạm dụng quy mô lớn khó che đậy hơn”, ông Abrahams nhận định.

Tất cả hoạt động trên khả thi một phần là nhờ chi phí xây dựng, phóng và vận hành vệ tinh hạ xuống. Ngày nay, một vệ tinh có giá 3 triệu USD, nặng dưới 4,5 kg có thể chụp được nhiều hình ảnh sắc nét hơn đáng kể so với vệ tinh giá 300 triệu USD, nặng 408 kg được chế tạo cuối thập niên 1990. Điều này giúp giới doanh nghiệp phóng hàng tá thiết bị, mỗi thiết bị tập trung vào một khu vực cụ thể hoặc thu thập một loại dữ liệu cụ thể. 

Vệ tinh hình khối Swiss Cube Ảnh: Swiss Cube

Từ đó, thế giới có nhiều dữ liệu hơn. Tiến bộ gần đây trong công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) cho phép máy móc phân tích dữ liệu trên với tốc độ và độ chính xác cao hơn. “Tương lai là tự động hóa, con người chỉ làm những thứ rất thú vị”, ông Crawford nhận định.

Bản chất, Orbital Insight, SpaceKnow và cả Descartes Labs đều không vận hành vệ tinh riêng. Họ mua dữ liệu từ các hãng khai thác vệ tinh vốn xuất hiện ngày càng nhiều, rồi xây dựng hệ thống tự động phân tích dữ liệu, xác định chính xác các vật thể như ô tô, tòa nhà, mỏ khoáng sản và tàu chở dầu trong các bức ảnh có độ phân giải cao. Gần đây, các hãng vận hành vệ tinh cũng xây dựng cùng loại thiết bị, bán cả phân tích lẫn dữ liệu thô. Thị trường này đạt 4,6 tỉ USD, được dự báo lên 11,4 tỉ USD năm 2027, theo Euroconsult.

Những gì bắt đầu với camera vệ tinh cũng nhanh chóng mở rộng ra với cảm biến hồng ngoại phát hiện nhiệt. Các cảm biến siêu quang phổ xác định khoáng chất, thảm thực vật và nhiều vật liệu khác, rồi máy quét radar có thể xây dựng hình ảnh ba chiều của cảnh quan bên dưới. Khi tái tạo lại chỉ số kinh tế của Quảng Đông, SpaceKnow sử dụng hình ảnh hồng ngoại, có thể giúp hiển thị hoạt động của khoảng 600 nhà máy và các khu công nghiệp khác trong tỉnh.