EU siết quy định nhập khẩu nông sản tươi

EU cảnh báo "nóng"

Thương vụ VN tại Thụy Điển vừa thông báo EU bắt đầu áp dụng các quy định nghiêm ngặt hơn về an toàn thực phẩm (ATTP) và bền vững nhằm giảm thiểu tác động môi trường cũng như đảm bảo chất lượng sản phẩm.

Cụ thể, EU yêu cầu nông sản nhập khẩu đáp ứng mức dư lượng hóa chất bảo vệ thực vật (MRL) nghiêm ngặt. Một số hóa chất không được phép sử dụng trong EU sẽ bị cấm hoàn toàn trên sản phẩm nhập khẩu. Đơn cử, theo Quy định 2023/915, mức dư lượng cadmium tối đa được giảm cho các loại trái cây như dâu, cam, quýt, xoài, chuối và dứa. Hầu hết nông sản tươi nhập khẩu vào EU cũng cần phải có chứng nhận kiểm dịch thực vật để đảm bảo sản phẩm không mang sinh vật gây hại.

ẢNH: CÔNG HÂN

Theo thống kê từ Hệ thống cảnh báo nhanh về thực phẩm và thức ăn chăn nuôi (RASFF) của EU, VN đang dẫn đầu danh sách số lượng cảnh báo trong số các quốc gia, vùng lãnh thổ nhập khẩu nông sản, thực phẩm vào khối này. Cụ thể, trong số 8 cảnh báo về thực phẩm (mới) trong 2 tháng đầu năm 2025 của EU thì VN đã có 4 cảnh báo liên quan đến sản phẩm xuất khẩu, chiếm đến 50%.

Đáng chú ý, trong số các cảnh báo được EU gửi tới, có 3 cảnh báo liên quan đến thanh long, do dư lượng thuốc trừ sâu vượt ngưỡng cho phép. Đó là 3 lô hàng thanh long của 3 doanh nghiệp (DN) ở Tiền Giang và TP.HCM, bị EU trả lại, tiêu hủy và niêm phong tại hải quan để xử lý.

Lãnh đạo Văn phòng Thông báo và điểm hỏi đáp quốc gia về vệ sinh dịch tễ và kiểm dịch động thực vật VN (SPS VN) khuyến cáo: Thời gian tới, nếu không kiểm soát tốt dư lượng thuốc trừ sâu theo quy định của EU thì thanh long có nguy cơ bị tăng tần suất kiểm tra lên 50% là rất cao.

Lý giải vì sao các lô hàng thanh long trước khi xuất khẩu đã có giấy chứng thư kết quả phân tích dư lượng thuốc trừ sâu nhưng khi EU kiểm tra vẫn phát hiện nhiều vi phạm, đại diện Văn phòng SPS cho biết kết quả lấy mẫu chỉ có giá trị trên mẫu phân tích, trong khi EU lấy mẫu ngẫu nhiên. Nguyên nhân sai khác có thể do trong quá trình thu mua thanh long, DN mua từ nhiều vùng nguyên liệu, trong đó có vùng trồng không kiểm soát tốt dư lượng thuốc trừ sâu nên ảnh hưởng tới cả lô hàng.

Cần hành động để chấn chỉnh

Trao đổi với Thanh Niên ngày 20.3, lãnh đạo một DN lớn chuyên xuất khẩu nông sản, thực phẩm tại TP.HCM nhìn nhận: "Thị trường xuất khẩu hiện nay đang đứng trước xu hướng gia tăng các biện pháp ATTP và an toàn dịch bệnh động thực vật (SPS) đối với nông sản thực phẩm và thủy sản nhập khẩu. Các rào cản kỹ thuật thường xuyên được cập nhật với mức độ ngày càng cao hơn, ngoài việc đảm bảo an toàn còn phải đảm bảo truy xuất nguồn gốc, sản phẩm hữu cơ, sản phẩm giảm phát thải, sản phẩm xanh...

Trong đó, thị trường EU đòi hỏi rất cao, nhất là các mặt hàng nông sản tươi và thực phẩm chế biến. Đối với các DN lớn đã xuất khẩu nhiều năm thì quy trình kiểm định đã trơn tru, có bộ phận kỹ thuật chuyên trách cập nhật nhanh chóng các thay đổi của thị trường nên sẽ ít có vi phạm. Các DN vi phạm thời gian gần đây phần lớn thuộc nhóm DN nhỏ và vừa, mới tham gia xuất khẩu nên có thể chưa nắm rõ các quy định về "thực phẩm mới" và "sản phẩm hỗn hợp" của EU. Trong thời gian tới, những mặt hạn chế này chắc chắn sẽ được khắc phục".

Đứng ở góc độ sản xuất, ông Nguyễn Văn Mười, Phó tổng thư ký Hiệp hội Rau quả VN, thừa nhận: "Đa số nông dân VN hiện nay sử dụng thuốc trừ sâu, phân bón không đúng quy trình, quy định; vượt mức dư lượng cho phép… Trong nuôi trồng thủy sản, nhiều người vẫn còn lạm dụng kháng sinh, tự ý sử dụng kháng sinh và không đúng liều lượng. Nguyên nhân là do thiếu hiểu biết về vi khuẩn gây bệnh, môi trường nuôi bị ô nhiễm bởi thuốc, phân hóa học… Những nguyên nhân này dẫn đến tình trạng dư lượng hóa chất tồn dư vượt mức theo quy định của thị trường xuất khẩu, không chỉ ở EU mà một số thị trường khác cũng gặp phải cảnh báo, ví dụ như sầu riêng đang bị ách tắc ở Trung Quốc".

Về giải pháp trước mắt, bà Nguyễn Thị Huyền, chuyên viên Văn phòng SPS VN, chia sẻ: "EU liên tục cập nhật, bổ sung những quy định mới nhằm kiểm soát các rủi ro về sức khỏe cộng đồng và thực hiện những ý kiến của cơ quan ATTP của châu Âu. Các DN cần cập nhật thay đổi các quy định của EU thường xuyên, bên cạnh đó cần liên hệ sớm với Văn phòng SPS VN để được hướng dẫn cụ thể về các thay đổi, cũng như hợp tác để xử lý nhanh các cảnh báo của thị trường này. Ngoài ra, các địa phương cần tăng cường kiểm tra, giám sát chặt chẽ chuỗi cung ứng, vùng nguyên liệu, các khâu sản xuất, cơ sở sơ chế, chế biến, đóng gói, vận chuyển nhằm đảm bảo đáp ứng quy định về các biện pháp vệ sinh dịch tễ và kiểm dịch động thực vật".

Ông Nguyễn Văn Mười khuyến nghị: DN, HTX, nông dân phải từng bước chuyển đổi sản xuất theo hướng an toàn, bền vững, tuân thủ nghiêm quy trình canh tác, VietGap, GlobalGAP, Organic..., ghi chép đầy đủ nhật ký sản xuất để truy xuất nguồn gốc; rà soát lại danh mục phân bón, thuốc trừ sâu, loại bỏ ngay những loại có thành phần bị cấm ở EU; định kỳ cần xét nghiệm mẫu đất, nước để điều chỉnh quy trình sản xuất tuân thủ quy định an toàn thực phẩm của EU.