'Gạo' và 'đèn cầy' ở mỏ vàng

Nghi phạm Nguyễn Hồng Hải bị bắt giữ do vận chuyển trái phép chất độc cyanua vào tháng 11.2014 - Ảnh: C.T.V

Thuốc nổ công nghiệp và kíp nổ là tang vật trong một vụ án - Ảnh: C.T.V

Tùy vào địa hình hầm hố khai thác, nếu gặp phải đá cứng thì nhất thiết phải có “đèn cầy”. Trong khi đó, thứ mà bất cứ người làm vàng nào cũng cần là “gạo”. Bởi chỉ có chất độc cyanua mới tinh luyện, chiết vàng trong quặng ra được. Do vậy, hễ tồn tại khai thác vàng trái phép thì nhu cầu về chất độc và thuốc nổ luôn có.

Đầu độc môi trường Tình trạng khai thác vàng trái phép tại Tam Lãnh diễn ra nhiều năm qua khiến núi đồi sạt lở làm nhiều người chết. Điển hình là vụ sạt lở hầm khiến 2 phu vàng trú tại địa phương bị chôn vùi vào ngày đầu năm 2015. Bên cạnh đó, việc sử dụng hóa chất độc hại để xử lý quặng vàng trái phép âm thầm diễn ra nhiều năm nay tại địa bàn giáp ranh giữa Tam Lãnh và Tiên Lập (H.Tiên Phước) khiến con sông Quế Phương tại khu vực này đang bị đầu độc, ô nhiễm do cyanua.

Có lẽ, tại miền Trung không nơi nào loại tội phạm buôn bán, vận chuyển cyanua và thuốc nổ hoạt động mạnh như tại khu vực Bồng Miêu. Những ngày cuối năm 2014, Công an H.Phú Ninh đã trấn áp và liên tiếp bắt giữ, triệt phá nhiều đường dây buôn bán, vận chuyển 2 loại chất cấm này vào địa bàn.

Khi bị Đồn công an Tam Lãnh (thuộc Công an H.Phú Ninh) bắt quả tang chở 50 kg chất độc cyanua (dạng viên) lên khu vực mỏ vàng Bồng Miêu vào cuối tháng 11.2014, đối tượng Nguyễn Hồng Hải (29 tuổi, trú H.Tiên Phước, Quảng Nam) khai tỉnh rụi: chở chất độc lên bán cho phu vàng.

Trước đó khoảng 1 tháng, Công an H.Phú Ninh cũng bắt giữ 2 phụ nữ liều lĩnh tổ chức đường dây đưa cyanua vào địa bàn xã Tam Lãnh. Bị bắt với tang vật 25 kg chất độc này, Huỳnh Thị Tú (26 tuổi, trú H.Phú Ninh) khai ra đồng phạm là Đỗ Thị Kim Cương (45 tuổi, trú tại H.Thăng Bình, Quảng Nam). Khi lực lượng chức năng kiểm tra thì phát hiện bà này đang tàng trữ 26 kg cyanua và nhiều vật liệu nổ công nghiệp phục vụ khai thác vàng trái phép.

Đại úy Dương Văn Chương, Đội trưởng Đội CSĐT - Công an H.Phú Ninh, nhìn nhận tình hình tội phạm buôn bán chất độc cyanua và thuốc nổ tiếp tục tăng rất phức tạp. Năm 2014, đơn vị đã phát hiện 13 vụ mua bán, tàng trữ, vận chuyển trái phép chất độc cyanua và vật liệu nổ. Qua đó, đã bắt giữ 19 nghi phạm, thu giữ hơn 400 kg cyanua, 750 m dây cháy chậm, hơn 30 kg thuốc nổ và hơn 2.200 kíp nổ. Cơ quan CSĐT đã khởi tố 12 vụ với 17 bị can.

Theo Công an H.Phú Ninh, tội phạm liên quan đến thuốc nổ và chất độc gia tăng mạnh trong khoảng 2 năm trở lại đây, do tình trạng khai thác vàng trái phép tại Bồng Miêu diễn biến phức tạp. Năm 2014, vào thời điểm Công ty khai thác vàng Bồng Miêu ngừng hoạt động, phu vàng từ phía bắc đổ vào rất đông kéo theo nhu cầu về cyanua và thuốc nổ tăng cao.

“Thêm vào đó, công an địa phương liên tục truy quét, tấn công vào loại tội phạm này nên chất độc và thuốc nổ càng lúc càng khó kiếm, dẫn đến giá cả của mặt hàng cấm tăng vọt. Giá thuốc nổ và cyanua bán cho các phu vàng hiện ở mức trên 400.000 đồng/kg, cho nên nhiều người đã bất chấp luật pháp để kiếm lời”, đại úy Chương nói. Cũng vì lợi nhuận lớn nên thủ đoạn của loại tội phạm này ngày càng tinh vi. Thường thì chúng “chẻ” hàng thành những bao nhỏ để “cơ động” đối phó khi bị lực lượng chức năng phát hiện. Điển hình là vụ ông Nguyễn Tân (40 tuổi, trú xã Tam Đại) dùng cốp xe tay ga chứa 16 kg thuốc nổ công nghiệp vận chuyển lên bãi vàng vào chiều 12.5.2014. Hoặc có trường hợp, nghi can ngụy trang bằng cách giấu hàng trong các thùng xốp chở đồ tươi sống. Ngoài ra, phương tiện vận chuyển thường là xe máy có nguồn gốc là đồ trộm cắp nên khi bị phát hiện, nhiều nghi phạm đã “bỏ của chạy lấy người”.

Dù tập trung đánh mạnh nhưng Công an H.Phú Ninh cho rằng, lực lượng chức năng thường chỉ bắt giữ được những nghi phạm vận chuyển. Còn nguồn cung rất khó phát hiện. Trong khi đó, thượng tá Nguyễn Văn Phong, Phó trưởng Công an H.Phú Ninh, cho rằng để mua được thuốc nổ và chất độc cyanua là điều không dễ dàng, nhưng “không hiểu sao loại hàng cấm này vẫn trôi nổi”.