Ghế Thủ tướng Canada lung lay vì F-35

Thủ tướng Canada Stephen Harper đang đối mặt với những lời kêu gọi từ chức do tranh cãi liên quan tới hợp đồng mua máy bay F-35.

Mới đây, Thanh tra Quốc gia Michael Ferguson công bố báo cáo cho thấy hàng loạt sai phạm trong kế hoạch mua 65 máy bay tàng hình F-35 của hãng Lockheed Martin. Theo tờ Le Devoir, giới chức đã bưng bít chi phí thực sự của kế hoạch trên để tránh bị phản đối là quá “phung phí”. Báo cáo của ông Ferguson đã gây nên một làn sóng phản đối gay gắt từ các đảng đối lập. Lãnh đạo đảng Tự do Bob Rae còn yêu cầu Thủ tướng Stephen Harper và Bộ trưởng Quốc phòng Peter MacKay từ chức.

Ngân sách được ước tính ban đầu bao gồm 9 tỉ USD để mua 65 chiếc F-35 và 16 tỉ USD cho công tác bảo trì. Tuy nhiên, không có bất cứ giải trình nào cho con số thứ hai. Chi phí dành để thay thế các máy bay bị hư hỏng và trang thiết bị, vũ khí hiện đại xứng tầm với F-35 cũng không được đề cập.

F-35 bị cho là quá xa xỉ với Canada -Ảnh: US Navy

Theo báo cáo, ngay sau khi giành chiến thắng tại kỳ bầu cử năm 2006, chính phủ của ông Harper đã tham gia Dự án hợp tác chế tạo máy bay tiêm kích tấn công kết hợp (JSF) với Mỹ, Anh và một số nước khác để sản xuất F-35. Chính vì vậy, khi chính thức công bố kế hoạch mua F-35 vào năm 2010, Canada đã dấn quá sâu vào dự án JSF nên “quá trễ để kêu gọi các hãng khác đấu thầu gói máy bay chiến đấu mới”. Lockheed Martin được chọn ngay mà không phải cạnh tranh với bất cứ đối thủ nào dù lúc đó có nhiều hãng khác đưa ra các lời chào hàng hấp dẫn.

Chính quyền của ông Harper còn bị chỉ trích khi kế hoạch chi tiêu quốc phòng lớn nhất lịch sử nước này nhiều khả năng sẽ còn “đội giá” lên nữa. Mức giá ước tính ban đầu của mỗi chiếc F-35 là 75 triệu USD, nay đã lên đến 125 triệu USD. Bộ Quốc phòng Canada một lần nữa bị cho rằng đã “ém” thông tin về việc giá sẽ tăng với quốc hội. Le Devoir dẫn lời chính trị gia đối lập Daniel Paillé nhận định giá trị mỗi chiếc F-35 đủ để xây 3.600 nhà ở cho người thu nhập thấp và nước này cần chỗ ở cho người nghèo hơn là những món vũ khí xa xỉ.

Đáp lại những lời chỉ trích, Ottawa thông báo sẽ tạm đóng băng khoản đầu tư cho kế hoạch F-35, chuyển giao quyền kiểm soát kế hoạch từ Bộ Quốc phòng sang Bộ Quản lý Kế hoạch công, đồng thời thường xuyên cập nhật tình hình lên quốc hội để đảm bảo tính minh bạch.

Nguyễn Ngọc Lan Chi