Giảm gánh nặng cho công tác quản lý thuốc lá

Tận dụng lợi thế của thị trường sinh sau đẻ muộn cho công tác quản lý sẽ góp phần giảm thiểu gánh nặng này.

Từ giữa năm 2020, nhiều vụ nhập lậu, buôn bán trái phép thuốc lá làm nóng, thuốc lá điện tử đã bị các cơ quan chức năng bắt giữ. Điểm chung là toàn bộ hàng đều không chứng minh được nguồn gốc xuất xứ. Thuốc lá thế hệ mới được sản xuất với mục đích giảm thiểu tác hại cho người hút thuốc trưởng thành nhưng qua các tay buôn hàng bất hợp pháp đã bị quảng bá biến tướng như một sản phẩm sành điệu nhằm thu hút thanh thiếu niên. Gần đây, báo chí đã báo động thực trạng thuốc lá điện tử lậu đang tấn công học đường.

Việc thiếu luật đối với thuốc lá thế hệ mới đã đưa các cơ quan quản lý thị trường vào tình huống lúng túng. Với thuốc lá điếu, chỉ cần buôn bán trái phép 1 bao thuốc, người vi phạm có khả năng bị xử phạt tới 3 triệu đồng. Nhưng đối với thuốc lá thế hệ mới, các cơ quan chức năng chỉ có thể xử lý vi phạm hành chính như một loại hàng hóa do nước ngoài sản xuất không có hóa đơn chứng từ chứng minh nguồn gốc. Nhà nước không thu được đồng thuế nào từ nguồn hàng này, nhưng lại phải tiêu tốn chi phí chống buôn lậu và xử lý, tiêu hủy sản phẩm. Các cơ quan bộ ngành khác cũng phải tốn kém thời gian, tiền bạc, công sức cho công tác truyên truyền, định hướng giới trẻ trước bão thông tin sai lệch ngày càng tràn ngập trên mạng trong lúc chưa có quy định cụ thể để kiểm soát.

Trong mục tiêu phòng chống buôn lậu thuốc lá, từ giữa năm 2020, Chính phủ đã có công văn chỉ đạo khẩn trương đề xuất chính sách quản lý riêng với thuốc lá thế hệ mới. Thế nhưng đến nay, luật định nào áp dụng cho các sản phẩm này, vẫn chưa có câu trả lời chính thức, ngoại trừ thuốc lá làm nóng do có chứa nguyên liệu thuốc lá nên các chuyên gia cho rằng có thể xem xét đưa vào quản lý ngay dưới Luật phòng, chống tác hại thuốc lá hiện hành. Được biết, Tổ chức Hải quan quốc tế cũng xếp thuốc lá làm nóng là “thuốc lá khác”. Trước đó, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), cũng công nhận thuốc lá làm nóng là sản phẩm thuốc lá. Việc khẩn trương đưa thuốc lá làm nóng vào luật định hiện hành sẽ tạo nền tảng để tiếp tục nghiên cứu biện pháp quản lý phù hợp cho các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới còn lại.

Ở góc độ khoa học giảm thiểu tác hại của sản phẩm, trong năm 2020, đã có nhiều hội thảo, tọa đàm được tổ chức nhằm thảo luận về những kết quả nghiên cứu khoa học thế giới về thuốc lá thế hệ mới. Việt Nam là thị trường thuốc lá thế hệ mới sinh sau đẻ muộn, nên có thể cần tận dụng kinh nghiệm của các nước trên thế giới như Mỹ, Canada, Nhật Bản, Đức,… để rút ngắn thời gian cho công tác nghiên cứu khoa học, đánh giá tác động của thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng lên cộng đồng.

Thuốc lá làm nóng, thuốc lá điện tử không hoàn toàn vô hại, nhưng với một số lợi điểm nhất định, các sản phẩm này cũng được các cơ quan y thế một số nước công nhận. Học viện Y khoa Hoàng gia Anh đề nghị các cơ quan y tế công cộng cần theo kịp tiến độ khoa học và cải tiến công nghệ. Còn cơ quan Y tế Canada khuyến cáo rằng chuyển đổi hoàn toàn từ hút thuốc lá điếu đốt cháy sang thuốc lá thế hệ mới có thể giảm thiểu sự phơi nhiễm với các chất hóa học gây hại. Trong năm 2020, Cục quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) cũng đã công nhận một sản phẩm thuốc lá làm nóng (có đệ trình và được thẩm định) là Sản phẩm thuốc lá điều chỉnh nguy cơ – giảm thiểu phơi nhiễm (MRTP).