Chơi đèn măng xông

Anh Nguyễn Thanh Nam bên chiếc đèn măng xông đang cháy bừng - Ảnh: Đ.T

Cũng như nhiều người khác, đèn măng xông là vật dụng thân thuộc, gắn với ký ức tuổi thơ của anh.

Ngày ấy, mỗi lần trong xóm có đám cưới là người ta thuê đèn măng xông thắp sáng, Nam lại cùng bạn bè kéo nhau đến xem rồi thức đến khuya chỉ để ngắm ánh đèn sáng rực. Trong đầu Nam cũng như đám bạn, đứa nào cũng thắc mắc không biết sao cái đèn này sáng thế, sáng hơn nhiều so với đèn dầu ở nhà. “Lúc ấy, mình chỉ ao ước ba mẹ sắm vài cây đèn như vậy để thắp sáng cho con nít cả xóm qua chơi”, Nam nhớ lại.

Nhìn lại cảnh bơm dầu, chỉnh đèn, luộc lưới măng xông và ngồi nhâm nhi ly rượu bên ánh đèn…, ký ức về đèn măng xông lại ùa về. Lần này, Nam quyết tâm tìm mua bằng được vài cây đèn về nhà. Nhưng không dễ để có được những chiếc đèn sáng rực như xưa, hầu hết đèn còn lại hiện đều đã hư hỏng, không còn sử dụng được. Nhiều nơi, người ta trưng đèn để trang trí quán cà phê cho đẹp. Cây đèn đầu tiên Nam mua được là đèn măng xông bằng sắt, không còn sử dụng được, với giá chỉ 60.000 đồng. Nam phải nhờ ba của một người bạn, vốn là thợ sửa đèn cố cựu, sửa giúp và chỉ cho Nam cách phục chế lại loại đèn này... Sau đó, Nam tiếp tục truy lùng và tìm được một chỗ kinh doanh đồ cổ với giá “mềm” ở Q.Bình Thủy. Anh đã tậu cùng lúc 10 cây đèn bị hư đem về sửa chữa, thực hành.

Đèn măng xông (phiên âm từ tiếng Pháp manchon) là loại đèn được thắp bằng xăng hay dầu hỏa, ngọn đèn có chụp măng xông, rất sáng. Lõi đèn như một cái lưới bằng chỉ cotton có tẩm loại hóa chất đặt biệt, khi cháy phát ra ánh sáng trắng tự nhiên (full spectrum). Đèn có quai treo để máng lên xà nhà hay để trên bàn.

Sau 2 tháng trời rong ruổi khắp các chợ nông thôn ở đồng bằng sông Cửu Long để tìm mua phụ tùng và lưới măng xông, phục chế xong 10 cây đèn mua được, Nam đã có thể tự tin sửa chữa được tất cả các đèn. “Bệnh thường gặp là hư sồi bơm, gãy kim, hư béc phun dầu. Vì là đồ cũ lâu năm, nên các chi tiết bằng sắt như chụp trong thường không còn nguyên, các bình chứa dầu bị lủng, chưa kể đến nón lá, cái thì gỉ sét cái thì không còn”, Nam chia sẻ.

Theo Nam, “bệnh” khó chữa nhất của đèn măng xông là chảy dầu van một chiều, bệnh này là do lò xo bị chai sau nhiều năm sử dụng và thiếu mặt chặn do bị mục nát; hay bệnh rỉ dầu từ bình chứa, đèn mất nón lá… Nam nói: “Để khắc phục tình trạng này, mình phải liên hệ thợ gò nón lá rồi đặt một lần vài chục cái. Còn “bệnh” rỉ dầu từ bình chứa dầu phải nhờ đến thợ hàn két nước ô tô gần nhà xử lý giúp”.

Hiện Nam sở hữu hơn 30 cây đèn măng xông, đã phục chế xong và có thể sử dụng được, trong đó có nhiều cây đèn bằng thau hiệu Aida và Petromax, Star Max rất quý. Ngoài đèn măng xông, Nam cũng sưu tập được 5 cây đèn Aladin, đèn ABC, đèn gió và một số món khác như bàn ủi con gà, bàn ủi tròn, bếp dầu, nồi đồng cũ.

Đình Tuyển

>> Hào quang của cây đèn hình người quỳ
>> Cây đèn bên hồ bơi
>> Cấy đèn LED dưới da