Gom ‘vàng rơi’ đuổi nghèo

Thế nhưng có một người đã dám chấp nhận điều đó với tâm nguyện không chỉ góp phần giúp dân làng thoát nghèo mà còn bảo tồn vốn quý của nền văn hóa cha ông. Anh là Đinh A Ngưi ở làng K’Yang, xã Kông Lơng Khơng, huyện K’Bang, tỉnh Gia Lai.

…Con gà rừng gáy ở đâu xa lắm. Tiếng nó nghe rinh rích như dế kêu. Biết là còn lâu mới sáng nhưng Đinh A Ngưi không thể nào ngủ tiếp. Sáng ra là đã lên đường vào Trường Đại học Văn hóa, TP.HCM rồi! Biết bao cái khó đang chờ nhưng nghĩ chín cả bụng rồi, khó mấy Ngưi cũng quyết tâm theo học.

Từ lâu nghe đài, xem ti vi, A Ngưi thấy nhiều vùng đồng bào dân tộc các tỉnh phía Bắc nhờ làm du lịch mà thoát được nghèo. Xã Kông Lơng Khơng là quê hương Anh hùng Núp. Toàn huyện có hàng chục ngọn thác lớn bé, hầu hết vẫn nguyên sơ dưới tán rừng. Người Kông Lơng Khơng không chỉ hội đủ văn hóa truyền thống của dân tộc Bah Nar mà còn mang những nét độc đáo với đội chiêng nữ độc nhất vô nhị… “Vàng rơi” đấy! Nhưng muốn nó ra tiền để góp phần đuổi nghèo cho bà con thì phải có kiến thức văn hóa, phải trang bị kỹ năng nghề nghiệp bài bản, phải có mối quan hệ với bè bạn gần xa…

Năm 2017 tốt nghiệp đại học, dù được vào Trung tâm VH - TT huyện làm việc, Đinh A Ngưi không quên dự định đã bao năm nung nấu. Năm 2018, A Ngưi bắt đầu tổ chức tour cho khách quen biết từ TP.HCM. Đó là những chuyến du lịch “trải nghiệm” tìm mật ong rừng, câu cá suối... Đến cuối năm đó khi đã có chút vốn, A Ngưi quyết định vay mượn thêm bạn bè để dựng ngôi nhà sàn truyền thống trị giá 500 triệu đồng làm nơi lưu trú cho khách. Anh tính: nếu chỉ tổ chức theo tour thì nguồn thu không cao, hơn nữa lại có quá ít bà con được tham gia. Phải tổ chức thành mô hình “du lịch cộng đồng” thì mới phát huy được hết các giá trị văn hóa. Muốn vậy phải có chỗ ăn, ở cho khách đàng hoàng… “Cái đầu thằng Ngưi bị khùng rồi. Ngoài phố khách sạn, nhà hàng to đẹp người ta không ở, lại chui về cái làng buồn hiu này a? Nó mượn tiền không trả được, thế nào cũng bị công an bắt tù”, ai đi qua nhà Ngưi cũng đều cười khẩy nói vậy nhưng trong nhà thì “gió bão” đã thực sự nổi lên.

Đội cồng chiêng nhí biểu diễn phục vụ du khách Ảnh: TGCC

Là con đầu được ăn học, chưa giúp được gì cho cha mẹ và 3 đứa em, bây giờ Ngưi lại làm chuyện “khùng” này. Can ngăn hết lời không được, cha mẹ đành để Ngưi “mặc xác”. Còn vợ Ngưi, mặc dù được chồng khản cổ giải thích, song cái ý nghĩ nếu Ngưi bị bắt tù, thế nào mình cũng phải thay chồng đền nợ vẫn cứ lẩn quẩn mãi. Cho đến một hôm, vợ nói thẳng là không còn muốn ở chung với người chồng mà cứ thấy mặt là lo… Nhìn 2 đứa con trai - đứa lớn mới lớp 3, đứa nhỏ mặc áo cái cúc còn chưa biết cài, mà đã thiếu bàn tay mẹ, lòng Ngưi đau như cắt. Nhưng đã quá mệt mỏi vì bao nhiêu lần giải thích, níu kéo rồi, Ngưi đành nhận nuôi cả hai con để vợ về nhà mẹ đẻ…

Tháng 5.2019 lúc nhà nghỉ đã hoàn chỉnh, A Ngưi bắt đầu đón khách lưu trú. Giá qua đêm, kể cả tiền ăn là 150 - 200 ngàn đồng. Món ăn chủ yếu là cơm lam, gà nướng truyền thống của người Bah Nar. Nếu khách yêu cầu đốt lửa trại, biểu diễn cồng chiêng thì giá mỗi suất diễn là 2 triệu đồng… Bản sắc dân tộc “nguyên chất” từ món ăn đến nơi ở, nhất là nghệ thuật cồng chiêng, khiến lịch đón khách của Ngưi gần như ngày nào cũng kín. Nửa năm sau, dù ảnh hưởng dịch Covid 19, chỉ riêng dịp lễ 30.4, Ngưi cũng đã đón được 10 đoàn… Từ đầu năm 2021 đến nay, ảnh hưởng của dịch Covid-19 nặng nề hơn, song Ngưi cũng đón được hơn 100 đoàn khách từ Hà Nội, TP.HCM. Theo lượng khách đến, dân làng từ lẻ tẻ vài người ban đầu, đến nay đã có hàng trăm người được Ngưi tạo việc, trả công. Chỉ tính riêng làng K’Yang của Ngưi cũng đã được 200 hộ.

Từ sự đinh ninh rằng thế nào Ngưi cũng bị thất bại, bị “bắt tù” rồi thấy “nó” vẫn đứng vững, ngày một nhiều khách đến; nhà nhà lần lượt được mời đi làm, trả tiền (mà tiền công một tháng cao bằng cả năm làm rẫy), ai cũng rơi từ ngạc nhiên này sang ngạc nhiên khác… Cồng chiêng đấy, xưa nay chỉ khi nào được huyện, tỉnh mới đi biểu diễn thì mới có tiền, mà cũng chẳng là bao; nay biểu diễn một suất cũng được gần 150 ngàn. Ngạc nhiên hơn là những vật dụng như cái nỏ, cái gùi, tẩu thuốc… xưa nay làm ra chỉ để dùng hoặc đem cho, giờ cũng có thể thành tiền được cả. Đến như bộ quần áo dân tộc, chỉ cho thuê mặc chụp hình mỗi lượt cũng được 40 ngàn…

Người trẻ có việc đã đành, người già cũng có việc. Mừng nhất là những người như ông Chram. Đã hơn 70 mùa rẫy, biết đến 36 Hơ Amon (trường ca) nhưng xưa nay ông cũng chỉ kể không công cho dân làng nghe chơi. Nay thì nghiễm nhiên ông trở thành “của hiếm”… Trước, cán bộ luôn kêu gọi giữ gìn vốn quý của cha ông, nghe và biết vậy nhưng người ta vẫn cứ mang cồng chiêng đi bán. Nay thì chẳng kêu gọi cũng đã có 4 nhà sắm thêm chiêng… Rồi thì cũng nhờ Ngưi đưa về nghề du lịch mà nếp sống của mọi làng văn minh hẳn. Làm nhà vệ sinh, đào hố rác, trồng hoa… những việc làm thật xa lạ với mọi người thì nay ai cũng học theo Ngưi…

“Nếu không có dịch Covid-19, mỗi năm cháu có thể kiếm được 1 tỉ đồng”, A Ngưi khẳng định với tôi khi kết thúc câu chuyện. Một chàng trai dân tộc chân đất bước ra từ làng mà làm được điều này, với tôi như vậy cũng quá đủ để nể phục. Vậy mà bất ngờ sao, ngay đầu tháng 7 vừa qua, Ngưi gọi điện cho tôi báo tin mình đang triển khai xây dựng “Làng du lịch văn hóa”. Cùng với đó là 15 căn nhà nghỉ kiến trúc theo kiểu nhà sàn truyền thống của dân tộc Bah Nar được xây dựng. Tổng số vốn cho làng du lịch là 15 tỉ đồng, do 3 người bạn ở TP.HCM cùng góp. Nguồn nhân lực, vật chất cũng đang được tích cực chuẩn bị để “đón đầu” sau khi dịch Covid-19 được kiểm soát. Hiện Ngưi đã gửi đi đào tạo nghiệp vụ du lịch cho 30 thanh niên các làng và hỗ trợ tiền ăn ở cho họ; liên kết mở tour với khu du lịch suối khoáng Vĩnh Thạnh (Quy Nhơn)…

Thì ra không chịu bằng lòng với bấy nhiêu, anh chàng đang nuôi khát vọng vươn ra “biển lớn”. Lặng đi vì lại thêm sự thán phục trong lòng, tôi chỉ nói: “Cháu có tài làm ăn lớn, chú chúc mừng!”. Đầu dây bên kia, tiếng cười của A Ngưi cất lên một cách vô tư: “Tài gì đâu chú, vì muốn giúp bà con dân làng nên cháu phải cố gắng thôi mà…”.