Hậu duệ họ Mạc ở Cà Mau

Họ Mạc bộ Ấp và những thành viên chưa được biết

Có hai chỉ dấu quan trọng để nhận ra một thành viên thuộc họ Mạc Hà Tiên. Dấu hiệu thứ nhất là quy tắc đặt tên theo Thất diệp phiên hàn. Quy tắc này bao gồm việc các đời nối tiếp lần lượt lấy các chữ "Thiên, Tử, Công, Hầu, Bá, Tử, Nam" làm chữ lót; đồng thời trong tên húy lần lượt phải có các bộ thủ "Kim, Thủy, Mộc, Hỏa, Thổ" - theo quy tắc ngũ hành tương sinh.

Ảnh: T.L

Mặc dù vậy, dường như quy tắc này không được áp dụng triệt để. Chẳng hạn như Mạc Hầu Đồ, con trai Mạc Công Bính thì chữ Đồ 圖 không có bộ thủ nào cả. Một người khác là Mạc Hầu Chấn cũng dùng bộ Thủ 手 trong tên húy chứ không dùng ngũ hành tương sinh. Nhiều người con gái trong dòng họ Mạc cũng không tuân thủ cách đặt tên của Thất diệp phiên hàn.

Dù Thất diệp phiên hàn dần dần bị mai một, nhưng họ Mạc Hà Tiên vẫn còn một dấu hiệu thứ hai để nhận diện. Đó là chữ Mạc được viết có kèm theo bộ Ấp. Thời xưa chữ Mạc có bộ Ấp, viết là 鄚. Đó là tên một nước chư hầu thời Xuân Thu. Nhưng vì nó rất giống với một chữ khác là Trịnh 鄭, nên dần dà người ta viết chữ Mạc 莫 không có bộ Ấp. Sau khi Mạc Thiên Tứ đưa Hà Tiên vào thời kỳ hưng thịnh, dòng họ này bắt đầu khôi phục bộ Ấp trong họ của mình. Chính điều này dẫn tới rắc rối. Đôi khi người sao chép giấy tờ hoặc tư liệu lịch sử không biết đến sự khôi phục đó, nên tưởng chữ Mạc là chữ Trịnh.

Họ Mạc bộ Ấp là dấu hiệu quan trọng để truy tìm con cháu họ Mạc ở Hà Tiên. Trong bảng danh sách người quyên góp năm 1901 có ghi một "tín sĩ Mạc Thiện Hữu" và một số người con gái khác được viết bằng chữ Mạc có bộ Ấp. Riêng về Mạc Thiện Hữu, ở Mạc Công miếu còn có bài vị của ông. Bài vị đề: "Công phái trú Kha Mao hạt, Tân Hưng thôn Hội đồng húy Thiện Hữu, Mạc phủ". Đó là một nhân vật thuộc dòng họ Mạc từng làm Hội đồng ở thôn Tân Hưng hạt Kha Mao. Ngày nay, thôn này thuộc địa bàn huyện Cái Nước, Cà Mau.

Hậu duệ họ Mạc có ở Cà Mau

Mặc dù dòng chính của họ Mạc tại Hà Tiên kết thúc ở đời thứ bảy của Mạc Tử Khâm là đã không còn con trai kế tự, hậu duệ họ Mạc vẫn còn đông đảo ở các tỉnh miền Tây. Hậu duệ họ Mạc ở Cà Mau hằng năm vẫn về Hà Tiên để dự lễ giỗ của tổ tiên mình.

Ảnh: T.L

Theo truyền ngôn trong dòng họ, hậu duệ ở Cà Mau thuộc về nhánh của Mạc Công Tây (tức Mạc Công Thê, con trai Mạc Tử Thượng). Mộ tổ của dòng họ ở Cà Mau ghi nhận ba đời là Mạc Công Tây - Mạc Hầu Thuận - Mạc Bá Thiện, Mạc Bá Trực, Mạc Bá Triện. Dù không chắc ba ông Mạc Bá Thiện, Mạc Bá Trực, Mạc Bá Triện có phải là anh em hay không, các thành viên trong dòng họ vẫn còn nhớ thứ tự của họ xếp theo tuổi tác. Cả ba người đều có mộ ở ba chỗ khác nhau trên địa bàn huyện Cái Nước.

Khu mộ Mạc Bá Trực nằm ở đầu cầu Bộ Tời, phía sau nhà ông Mạc Hồng Quân - một hậu duệ của họ Mạc. Toàn bộ khu mộ đều được trùng tu theo kiểu hiện đại, với bia mộ bằng tiếng Việt. Ông Mạc Hồng Quân còn nhớ khá rõ về phả hệ của dòng họ. Theo đó, ông Mạc Bá Trực sinh được năm người con trai, đặt tên là Tình, Ý, Có, Của, Tiền. Ông Mạc Tử Có còn gọi là Hội đồng Có, chính là Mạc Thiện Hữu. Bản thân ông còn để lại con dấu bằng gỗ có năm chữ "Hội đồng Mạc Thiện Hữu". Nhưng nhánh họ Mạc này đã tới Tân Hưng từ khi nào?

Câu hỏi này được giải đáp thông qua tài liệu sổ bộ Hán Nôm ở Nam bộ. Ngày nay ta còn giữ được đinh bạ của thôn Tân Hưng qua các năm 1869, 1877 và 1881. Năm 1869 chưa có nhân đinh họ Mạc nào được ghi nhận ở thôn này. Đến năm 1877, đinh bạ có ghi tên "Mạc Văn Tình, niên canh Canh Tuất, 27 tuổi". Rồi đến năm 1881, cả các ông Ý, Có, Của, Tiền cũng được ghi tên vào đinh bạ. Ghi chép này xác nhận ký ức về gia phả của nhánh Mạc Bá Trực là chính xác. Dòng họ này tới Tân Hưng lập nghiệp vào khoảng thập niên 60 - 70 của thế kỷ 19. Tên của các thành viên này vẫn còn dùng bộ Ấp nên có vài người bị ghi nhầm thành họ Trịnh.

Họ Mạc có bộ Ấp không chỉ có ở Cà Mau mà còn được tìm thấy ở nơi khác. Đó là đâu? (còn tiếp).