Hương quê

Những cơn mưa giông đầu tiên của năm làm bớt đi tiết trời oi bức. Sau cơn mưa, bầu trời như được nhuộm lại, mới hơn và… thơm hơn.

Dạo này trời thơm bởi một thứ hoa. Chính cái nét bình dị, tinh thơm và được trồng mọc khắp nơi nên người ta gọi cây sầu đông (xoan) là cây của trời. Bạn tôi bảo cái tên nghe kiêu quá: sầu đông. Còn người dân miền Trung thì gọi là cây sầu đâu (hoặc thu đâu). Cây thì gọi thế nhưng hoa thì nên gọi là hoa xoan mới đúng với cái vẻ quê mùa của nó. Người ta ví nó là hoa của nhà nông.

Dạo còn học ở Huế, mỗi độ tháng ba đi qua cầu Tràng Tiền hay Phú Xuân, ngó xuống dưới chân cầu ở bờ bắc lẫn bờ nam đều thấy hoa. Đó là khoảng không gian tim tím giữa những chồi non đang nhú lên biêng biếc. Khi ấy tôi thường dừng lại, hít thật sâu lồng ngực, như tiếc cái làn hương ngây ngất ấy hòa tan giữa đất trời. Và sực nhớ, ở quê xoan cũng đương độ khai hoa.

Ở quê người ta trồng xoan sát hàng rào. Hầu như nhà nhà đều trồng thứ cây này. Những con đường liên thôn chỉ trồng xoan. Đến mùa hoa, hương ngát cả vùng, đâu đâu cũng chỉ mùi xoan. Đời này qua đời khác, những cây già cỗi chết hay bị bão đổ sẽ có cây con khác thay thế như những lớp người sinh ra, lớn lên đi khỏi làng, dù năm châu bốn bể rồi cũng quay về ngủ vùi trong lòng đất của làng như một quy luật lá rụng về cội.

Cứ đến mùa xoan nở thể nào trời cũng lún phún mưa. Sau mưa là những ngày dài oi ả, báo hiệu một mùa hè rực lửa và hoa xoan kết trái. Chỉ cần đến tháng 5, khi lũ học trò bắt đầu nghỉ hè là trái đủ to cho bọn trẻ hái xuống chọi nhau. Hái trái xoan để làm đồ chơi là cách mà bọn trẻ nông thôn thường làm. Chỉ cần một nhành xoan nhỏ cũng đủ để vài đứa chơi ô quan.

Với kẻ xa quê, mùi hoa xoan gợi bao điều. Mỗi lần cảm thứ hương hoa thuần phác chân quê ấy lại giật mình, nếu không có nó, giữa cuộc sống áo cơm thường ngày mình còn nhớ quê không? Nỗi lo mơ hồ len đến, một ngày nào đó con đường làng sạch bóng xoan, hương xoan có còn đọng trong ký ức?

Giờ về quê, đường làng cây xoan thưa dần. Người ta đốn hạ để làm ván hoặc trần nhà vì loài gỗ đắng này mọt còn phải chê. Cơn gió thị trường, đô thị hóa đã làm thay đổi nhiều thứ. Hoa xoan không hợp làm dáng bên con đường làng vừa được bê tông hóa nữa rồi. Mai này tìm hoa xoan ở đâu nhỉ?

Chợt buồn bởi một làn hương xưa.

Yên Mã Sơn