Kênh hồ khô cạn, lúa cháy trên đồng

Đi dọc theo bờ ruộng lúa ở vùng ven đầm Lâm Bình, xã Phổ Cường, TX.Đức Phổ (Quảng Ngãi), thấy cả một vùng đang tiêu điều vì khô hạn. Các chân ruộng trắng hếu, nứt nẻ, thọc cả ngón tay cái vào cũng lọt. Không phải một hai đám ruộng, mà cả cánh đồng hàng trăm héc ta đều như vậy, lúa đang chết đứng trên đồng. Phía trên thì trời xanh um, nắng như đổ lửa tạt xuống. Quanh các kênh mương nội đồng, ốc và cá chết khô quắt queo...

Bà Nguyễn Thị Đây (60 tuổi, ở xã Phổ Cường) cho biết gia đình bà có 10 sào ruộng phải bỏ hoang trong vụ hè thu này. Giữa cái nắng như lửa, hai tay bà bới xuống mặt ruộng, lật từng miếng bùn khô như viên gạch, bảo: "Đất khô thế này làm sao lúa sống nổi". Còn ông Võ Cương (ở xã Phổ Cường) lo lắng: "Các năm trước, xã Phổ Cường sạ 1.100 ha lúa hè thu. Nắng gắt như năm 2019 sạ được 452 ha. Còn thời điểm này của năm nay chưa phải là cao điểm của nắng nóng nhưng sông, suối trên địa bàn đã cạn khô, phải bỏ hoang 700 ha ruộng lúa. Ở đây sống chủ yếu nhờ cây lúa, giờ lúa má chết khô kiểu này, hàng ngàn lao động chắc phải du Nam mưu sinh thôi".

Xâm nhập mặn ngày càng khốc liệt Theo Sở NN-PTNT tỉnh Quảng Ngãi, cùng với hạn hán, tình trạng xâm nhập mặn năm nay ở tỉnh này diễn ra sớm và có chiều hướng khốc liệt hơn năm 2019 do nắng nóng gay gắt, ít mưa, mực nước sông xuống quá thấp.

Bà Dương Thị Thúy (ở xã Phổ Cường) cho biết vài tháng nay gia đình bà khốn đốn do không có nước cho cả nhà, gia súc và gia cầm uống. Cái giếng đóng sâu đến gần 50 m, giờ mỗi ngày vét được vài lít nước, lại bị nhiễm phèn, không thấm thía gì so với cơn khát của bò, heo và đàn gà nuôi.

Ông Dương Hiển Bình, ở gần nhà bà Thúy, cũng khó không kém: 5 sào lúa đã bỏ hoang, lại thêm 2 cái hồ nuôi cá đã trơ đáy, nứt toác. Các năm trước, ông Bình kiếm được 40 - 50 triệu đồng/năm ở ao cá này, chưa kể tận dụng nuôi đàn vịt. Chỉ xác cá, ốc chết phơi mình la liệt, vài con cá rô ngáp chết dưới lớp bùn, ông Bình thở dài, đi xuống hồ vét vài con cá rô giãy giụa dưới bùn non mang lên bờ mà tiếc đứt ruột gan.

Thống kê sơ bộ của UBND xã Phổ Cường cho thấy, hiện đã có vài trăm hộ thiếu nước sinh hoạt cục bộ. Cách cứu khát duy nhất là đóng giếng, nhưng không phải dễ. Năm 2019, chính quyền đóng cho dân 2 cái giếng, nhưng phải khoan sâu 80 m, còn người dân bỏ tiền ra đóng 10 cái giếng nữa. Có nơi, khoan xuống gặp toàn đá bàn, đành bỏ. Nhiều nơi như cánh đồng ở đầm Lâm Bình, khoan mấy mét nước mặn đã xì lên, không thể nào tưới, uống được.

Ruộng lúa như sân phơi

Ông Võ Minh Vương, Phó chủ tịch UBND TX.Đức Phổ, cho biết vụ hè thu năm nay trên địa bàn thiếu nước tưới trầm trọng. Toàn thị xã có 1.200 ha bỏ hoang, không sạ được, chủ yếu rơi vào xã Phổ Cường. UBND TX.Đức Phổ đã chỉ đạo người dân thực hiện tưới luân phiên, khuyến cáo dân tiết kiệm, chia sẻ, người đầu nguồn tiết kiệm nước để giúp người cuối nguồn cùng hưởng lợi. Nhiều diện tích nếu chủ động được nước mới sạ lúa, nếu không chuyển sang trồng đậu, mè, bắp… và chính quyền sẽ hỗ trợ 50% giống.

Theo ông Nguyễn Mậu Văn, Phó giám đốc Sở NN-PTNT tỉnh Quảng Ngãi, lượng mưa từ đầu năm 2020 đến nay ở Quảng Ngãi thấp hơn trung bình nhiều năm trước. Hiện dung tích chứa hữu ích tại các hồ chứa trên địa bàn tỉnh chỉ đạt bình quân 55 - 65%. Riêng các hồ nước như Hóc Dọc (xã Bình Nguyên, H.Bình Sơn) chỉ còn 7%, hồ Liệt Sơn (xã Phổ Hòa, TX.Đức Phổ) còn 22%. Vì vậy, cả tỉnh phải bỏ hoang gần 1.400 ha vụ lúa hè thu, gần 6.700 ha cây trồng khác bị hạn nặng, hàng ngàn người cùng hàng chục ngàn vật nuôi thiếu nước sinh hoạt. Ngành NN-PTNT tỉnh Quảng Ngãi đã yêu cầu các địa phương rà soát từng vùng, từng tiểu vùng, để bố trí diện tích sản xuất không vượt quá năng lực phục vụ của các công trình thủy lợi. “Tỉnh đã xin các bộ, ngành T.Ư hỗ trợ 150 tỉ phòng chống hạn, xâm nhập mặn, cấp nước sinh hoạt cho dân”, ông Văn cho biết.