'Khoáng sản là miếng mỡ ngon đặt trước miệng mèo'

Chiều 28.6, Quốc hội thảo luận tại hội trường về luật Địa chất và Khoáng sản sẽ thay thế cho luật Khoáng sản 2010 hiện hành. Một trong những vấn đề được đại biểu quan tâm là việc mở rộng đấu giá khai thác khoáng sản.

Đại biểu Trần Hữu Hậu (đoàn Tây Ninh) nêu, báo cáo tổng kết 13 năm thực hiện luật Khoáng sản 2010 hiện hành cho thấy, việc đấu giá quyền khai thác khoáng sản mang lại hiệu quả cao, tăng thu cho ngân sách nhà nước nhưng tỷ lệ cấp phép khai thác thông qua đấu giá là rất thấp.

GIA HÂN

Theo ông Hậu, Bộ trưởng Bộ TN-MT Đặng Quốc Khánh khi trả lời chất vấn đầu tháng 6 vừa qua giải thích tỷ lệ đấu giá khai thác khoáng sản thấp vì bộ thực hiện theo đúng Nghị định 158 năm 2016 trong đó quy định 7 trường hợp không đấu giá khoáng sản.

Đại biểu Hậu cho rằng, trong phần trả lời của mình, Bộ trưởng Đặng Quốc Khánh cũng khẳng định "sẽ thực hiện tối đa việc đấu giá khai thác khoáng sản". Tuy nhiên, dự thảo luật khi quy định về khu vực khoáng sản không đấu giá lại lấy lại 3/7 nội dung của Nghị định 158, với quy định rộng và khái quát hơn. Dự thảo luật cũng giao Chính phủ, Thủ tướng quy định chi tiết và quyết định.

"Tôi chưa biết Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ sẽ quy định và quyết định thế nào, nhưng nếu không có sự thay đổi căn bản các quy định tại Nghị định 158 thì Bộ TN-MT và các địa phương sẽ khó mà chuyển mạnh sang "đấu giá quyền khai thác khoáng sản" hoặc có hình thức thực hiện phù hợp nhằm đảm bảo khai thác, sử dụng hiệu quả tài nguyên khoáng sản của quốc gia", ông Hậu nêu.

Ông Hậu dẫn ví dụ, dự thảo luật tại điều 104 quy định khu vực không đấu giá quyền khai thác là: "khoáng sản được quy hoạch là nguồn nguyên liệu cho các dự án chế biến ra sản phẩm công nghiệp theo quy hoạch khoáng sản". Theo ông, quy định nêu trên là đúng, nhằm đảm bảo nguồn nguyên liệu cho các dự án chế biến nhưng nếu chỉ quy định như thế thì chưa đủ.

Tuy nhiên, theo đại biểu đoàn Tây Ninh, quyền khai thác khoáng sản ở những khu vực này cần được định giá phù hợp và đưa vào giá dự toán để tổ chức đấu thầu thực hiện dự án chế biến ra sản phẩm công nghiệp.

"Như vậy, dù không đấu giá quyền khai thác khoáng sản nhưng ngân sách nhà nước sẽ giảm bớt thất thoát", đại biểu Hậu nêu.

"Không thể dạy dỗ mèo phải giữ gìn phẩm chất đạo đức"

Một ví dụ khác, ông Hậu nêu, theo quy định hiện hành, các khu vực khoáng sản đã được cấp giấy phép thăm dò hoặc giấy phép khai thác khoáng sản" sẽ không phải "đấu giá quyền khai thác". Theo ông, quy định này cũng là có lý, có tình, có trước, có sau, nhất là trong điều kiện thăm dò khoáng sản hết sức khó khăn trước đây.

Tuy nhiên, theo ông Hậu, khi trả lời chất vấn của ông hôm 4.6, Bộ trưởng TN-MT Đặng Quốc Khánh cho rằng, có thể đưa ra đấu giá các mỏ này khi xác định doanh nghiệp không thể thực hiện tổ chức khai thác.

Ông Hậu cho rằng, thực tế doanh nghiệp có thể không tự triển khai các dự án khai thác nhưng có thể dùng quyền khai thác để liên doanh, liên kết, góp vốn đầu tư với doanh nghiệp khác để triển khai khai thác. Đây là cách làm đúng, mở hướng ra cho doanh nghiệp và huy động được nguồn lực xã hội vào khai thác, chế biến khoáng sản.

GIA HÂN

Tuy nhiên, điều này sẽ dẫn đến tình trạng các doanh nghiệp không cần đấu giá vẫn được khai thác. Từ đó, ông Hậu đề nghị, cần phải định giá quyền khai thác khoáng sản khi đưa vào góp vốn để tránh thất thoát tài sản nhà nước.

Từ đó, ông Hậu đề nghị dự thảo luật cần bổ sung một điều về định giá quyền khai thác khoáng sản nhằm phục vụ các tình huống tương tự.

"Khoáng sản cũng là miếng mỡ ngon đặt trước miệng mèo. Ta không thể chỉ tăng cường dạy dỗ, nhắc nhở mèo rằng phải giữ gìn phẩm chất đạo đức, không được ăn vụng vì đó là thức ăn của chủ… mà cần phải đậy kỹ, khóa chặt. Nếu không gần như chắc chắn sẽ phải đuổi, phải đánh, phải nhốt mèo lại, thậm chí xử trảm mèo; làm mất đi những con mèo giỏi bắt chuột vốn là chức năng thiên bẩm của chúng", ông Hậu nêu.

Cũng góp ý về nội dung này, đại biểu Phạm Văn Hòa (đoàn Đồng Tháp) đề nghị cân nhắc kỹ các quy định về khu vực khoáng sản không đấu giá. "Nên giải trình cụ thể vì sao không đấu giá", ông Hòa nêu.

Cạnh đó, ngoài 3 tiêu chí cụ thể, dự thảo luật quy định "trường hợp khác do Thủ tướng Chính phủ quyết định", đại biểu Phạm Văn Hòa cho rằng, "không rõ ràng" và cần có giải trình cho rõ.

Dự thảo luật Địa chất và Khoáng sản (tại điều 104 về khu vực đấu giá, không đấu giá quyền khai thác khoáng sản) quy định 5 tiêu chí của khu vực không đấu giá. Trong đó, có 3 tiêu chí cụ thể (kế thừa từ Nghị định 158 - PV), gồm: khoáng sản năng lượng, khoáng sản phóng xạ đã được xác định trong chiến lược, quy hoạch phát triển ngành quốc gia; khoáng sản được quy hoạch là nguồn nguyên liệu cho các dự án chế biến ra sản phẩm công nghiệp theo quy hoạch khoáng sản; khu vực khoáng sản thuộc vành đai biên giới quốc gia, khu vực chiến lược về quốc phòng, an ninh.

Ngoài ra, quy định 2 tiêu chí không đấu giá gồm "trường hợp khác do Thủ tướng Chính phủ quyết định"; và trường hợp quy định tại quy định chi tiết của Chính phủ về điều 104.