Không nên coi nhẹ bệnh suy tĩnh mạch

Ở các nước tiên tiến, bệnh lý tĩnh mạch có một ý nghĩa y tế - xã hội khá quan trọng vì bệnh rất thường gặp. Theo các thống kê ở Pháp, bệnh suy tĩnh mạch mạn tính chiếm đến 1% ở nam giới và 4,5% nữ giới ở tuổi trưởng thành, trong đó có hơn 70% là nữ và khoảng 35% ở những người đang làm việc.

Tại VN, trên thực tế bệnh cũng rất thường gặp nhưng chưa thực sự có được sự chú ý của cả thầy thuốc lẫn bệnh nhân. Cho đến nay chưa có một thống kê đầy đủ về loại bệnh này. Tuy nhiên, theo dự đoán của các chuyên gia y tế, bệnh sẽ gia tăng cùng với sự phát triển của kinh tế và thay đổi nếp sống.

Theo một thống kê nghiên cứu đa trung tâm do Trường đại học Y Dược TP.HCM chủ xướng, 77,6% bệnh nhân không hề biết về bệnh tĩnh mạch trước đó. Điều này nói lên thực trạng về bệnh lý tĩnh mạch ở nước ta, trong đó chủ yếu là bệnh nhân ít quan tâm, ngại đi khám, thầy thuốc coi nhẹ và bỏ sót các triệu chứng. Trong đó, 91,3% bệnh nhân không được điều trị và 8,7% được điều trị không đúng phương pháp, chủ yếu là sử dụng các loại thuốc chữa triệu chứng như aspirin, lợi tiểu hoặc các loại thuốc đông y.

Theo PGS-TS-BS Nguyễn Hoài Nam, Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM, tùy theo vị trí và nguyên nhân của tổn thương, bệnh giãn tĩnh mạch chi dưới được chia làm 4 nhóm. Nhóm thứ 1 là giãn tĩnh mạch tiên phát hay còn gọi là giãn tĩnh mạch vô căn. Trong nhóm này, ban đầu các tĩnh mạch bị giãn và dài ra, sau đó các van tĩnh mạch mất dần chức năng. Nhóm thứ 2 là giãn tĩnh mạch thứ phát, thường do viêm tĩnh mạch. Nhóm 3 là giãn tĩnh mạch ở người có thai, do tác dụng của nội tiết tố sinh dục nữ và chèn ép của tử cung bị to ra khi có thai. Nhóm 4 là giãn tĩnh mạch bẩm sinh, nguyên nhân do bất thường của thành tĩnh mạch làm nghẹt tĩnh mạch sâu và dò động tĩnh mạch (dạng u máu hỗn hợp).

Bác sĩ Hoài Nam cho hay, trên thực tế không phải người nào cũng có nguy cơ bị bệnh, chỉ có một số người thuộc nhóm có nguy cơ cao là hay bị. Di truyền là mẫu số chung cho những bệnh nhân này. Nữ thường bị nhiều hơn nam do ảnh hưởng của nội tiết tố nữ, thai nghén lên thành tĩnh mạch, do phải đứng lâu trong một số ngành nghề đặc biệt như bán hàng, thợ dệt, do khối lượng cơ thấp hoặc dùng giày không thích hợp. Tăng cân quá mức cũng là một yếu tố nguy cơ vì lực tác động từ phía trước để hút máu về bị giảm và các dòng trào ngược ly tâm phát sinh do gia tăng áp lực từ ổ bụng.

Thuốc ngừa thai sử dụng nội tiết tố nên cũng là một yếu tố nguy cơ tương tự thai nghén. Phẫu thuật có thể gây ra biến chứng huyết khối tĩnh mạch và viêm tĩnh mạch nhất là những phẫu thuật vùng tiểu khung như phẫu thuật trong sản khoa và niệu khoa các thủ thuật khác như bó bột, bất động lâu trong điều trị gãy xương. Những bệnh theo chế độ ăn kiêng nhiều chất bột, ít chất xơ hay bị táo bón cũng rất dễ bị giãn tĩnh mạch.

Các triệu chứng sớm của bệnh suy tĩnh mạch mạn tính thường là: Mỏi chân, nhất là khi đi lại hay đứng nhiều; sưng phù mắt cá chân: phù xung quanh mắt cá và thấy rõ vào buổi tối. Khi thấy sưng phù, có thể bạn đã bị giãn tĩnh mạch với biểu hiện là các đường gân xanh nổi ngoằn ngoèo trên da; chuột rút về đêm; cảm giác như có kiến bò và ngứa chân. Về sau các triệu chứng nặng dần và xuất hiện các mảng rối loạn dinh dưỡng trên da, các tĩnh mạch giãn dần, nổi ngoằn ngoèo, có thể có những đợt viêm tắc tĩnh mạch với các triệu chứng nhiễm trùng toàn thân như sốt cao, môi khô lưỡi dơ và tại chỗ tĩnh mạch bị viêm đỏ, bên trong lòng xuất hiện những cục thuyên tắc cứng...

Suy tĩnh mạch mạn tính thường dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng. Theo bác sĩ Hoài Nam, trước tiên là các biến chứng về rối loạn huyết động học: cẳng chân bệnh nhân bị sưng to, có triệu chứng đau buốt mặt sau cẳng chân, chuột rút về đêm. Nặng hơn, bệnh nhân có thể bị viêm tắc tĩnh mạch, chân nóng, sưng đỏ, các tĩnh mạch nông nổi rõ và viêm cứng. Giai đoạn cuối cùng có thể diễn tiến đến tình trạng giãn to toàn bộ hệ tĩnh mạch, các tĩnh giãn rất lớn, ứ trệ tuần hoàn và gây viêm loét, nhiễm trùng rất khó điều trị.

Bác sĩ Hoài Nam còn cho biết, cục thuyên tắc có thể tách rời khỏi thành tĩnh mạch, đi về tim và gây thuyên tắc động mạch phổi, một biến chứng rất nặng có thể đưa đến tử vong nếu không cấp cứu kịp thời.

Chữa khỏi không ?

Bác sĩ Hoài Nam khuyên, khi có các dấu hiệu như đề cập ở phần trên, người bệnh cần đi khám bác sĩ chuyên khoa về tĩnh mạch học để được siêu âm doppler màu tĩnh mạch vì đây là một xét nghiệm về chẩn đoán hình ảnh cơ bản cho kết quả chẩn đoán chính xác nhất.

Việc khám để phát hiện sớm là rất quan trọng bởi muốn điều trị có kết quả, phải phát hiện khi bệnh còn ở giai đoạn đầu. Việc phát hiện ra bệnh sớm không chỉ hoàn toàn dựa vào người thầy thuốc mà mỗi người trong chúng ta phải tự mình tìm hiểu cơ thể mình để xem có bị bệnh suy giãn tĩnh mạch hay không.

Có nhiều phương pháp để điều trị bệnh nhưng cần lưu ý là việc điều trị bệnh suy tĩnh mạch mạn tính chi dưới đòi hỏi sự kết hợp giữa dùng thuốc, phẫu thuật và tập vật lý trị liệu tại các trung tâm chuyên sâu về bệnh này, các khoa phẫu thuật mạch máu tại một số bệnh viện lớn.

Bác sĩ Hoài Nam nhấn mạnh, điều mấu chốt quan trọng nhất là phòng bệnh. Mỗi người hãy phòng bệnh giãn tĩnh mạch bằng các phương pháp rất đơn giản như tránh béo phì, tránh đứng lâu, tránh táo bón và làm tăng sức bền của thành mạch máu bằng tập thể dục, ăn các thức ăn giàu vitamin, nhiều chất xơ... Những người bị bệnh cần điều chỉnh sinh hoạt, chẳng hạn để chân cao khi nằm nghỉ, tập cơ mạnh hơn, tránh đứng hay ngồi lâu, tránh mang vớ thun hay quấn chân bằng băng thun, sửa lại vị trí bàn chân đối với các dị tật, tránh béo phì, tập hít thở sâu, ăn chế độ có nhiều chất xơ để tránh táo bón...