Kiến nghị chấm dứt việc lấy tiền công đoàn cho vay

Thế nhưng, các cơ quan công đoàn cấp trên cơ sở, liên đoàn lao động tỉnh, TP; Tổng liên đoàn Lao động Việt Nam lại có kinh phí tích lũy chỉ để gửi ngân hàng có kỳ hạn, đầu tư, cho vay...

Tại báo cáo kiểm toán việc quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công năm 2019 của Tổng liên đoàn Lao động (LĐLĐ) Việt Nam, Kiểm toán Nhà nước (KTNN) cho biết tổng thu tài chính công đoàn là hơn 20,2 nghìn tỉ đồng (đóng góp lớn nhất là khối sản xuất kinh doanh với gần 12,4 nghìn tỉ đồng, chiếm 69%), tổng chi là hơn 14,5 nghìn tỉ đồng, kết dư khoảng 5,8 nghìn tỉ đồng, bằng 23% tổng thu.

Qua kiểm toán cho thấy tỷ lệ chi trực tiếp chăm lo cho người lao động còn thấp (chiếm 46%) so với tổng nguồn tài chính công đoàn được sử dụng các cấp trong năm. Đáng chú ý, tỷ lệ chi trực tiếp cho người lao động chủ yếu tập trung ở cấp công đoàn cơ sở (97% kinh phí để lại của công đoàn cơ sở). Trong khi đó, càng ở các công đoàn cấp trên, tỷ lệ chi/tổng kinh phí để lại càng thấp. Cụ thể, tại cấp công đoàn cơ sở, tỷ lệ này là 99,1% thì công đoàn cấp trên cơ sở là 68,1%; cấp LĐLĐ tỉnh, thành phố, công đoàn ngành là 45,4% và tại Tổng LĐLĐ chỉ có 8,3%.

Nguồn thu khác (chủ yếu là lãi ngân hàng của khoản kết dư) cũng chủ yếu nằm ở công đoàn cấp trên. Cụ thể, tỷ lệ thu khác/tổng chi ở công đoàn cơ sở chỉ đạt 11,1%, nhưng tại Tổng LĐLĐ đạt tới 220,8%, cho thấy chỉ nguồn thu khác đã vượt 2,2 lần nhu cầu chi, khiến tích lũy ở Tổng LĐLĐ là rất lớn.

Theo KTNN, điều này xảy ra bất cập là trong khi cấp công đoàn cơ sở không đảm bảo kinh phí hoạt động, không có tích lũy và không có thu khác từ lãi tài chính công đoàn tích lũy, hạn chế các khoản chi chăm lo trực tiếp cho người lao động (kiểm toán cho thấy tình trạng thiếu kinh phí hoạt động diễn ra phổ biến tại các công đoàn ngành và một số công đoàn cơ sở), dẫn đến ngoài 2% ngân sách nhà nước cấp cho kinh phí công đoàn, thì ngân sách còn phải hỗ trợ 0,5% tổng thu kinh phí công đoàn cho hoạt động (số tiền hỗ trợ năm 2019 là hơn 61,7 tỉ đồng); chưa kể hằng năm phải huy động nguồn đóng góp hỗ trợ của các cá nhân, tổ chức để thực hiện hoạt động phong trào (Tháng công nhân, Tết sum vầy) hoặc thông qua các quỹ Mái ấm công đoàn, Nguyễn Đức Cảnh... thì các cơ quan công đoàn cấp trên cơ sở, LĐLĐ các tỉnh, thành phố; Tổng LĐLĐ lại sử dụng kinh phí tích lũy chỉ để gửi ngân hàng có kỳ hạn, đầu tư, cho vay…?

Đến cuối năm 2019, số tài chính công đoàn tích lũy là hơn 28,95 nghìn tỉ đồng, chủ yếu tập trung tại cấp LĐLĐ tỉnh, thành phố và tương đương (chiếm 36% toàn ngành), trong đó một số công đoàn có nguồn tích lũy cao hơn rất nhiều so với nguồn chi trong năm. Đơn cử, Công đoàn GTVT tích lũy bằng 225% tổng chi.

Đáng nói hơn, việc sử dụng tích lũy cũng chưa đúng quy định và chưa có hiệu quả. Theo KTNN, các cấp công đoàn sử dụng chi từ nguồn tích lũy nhưng không lập dự toán, không được công đoàn cấp trên có thẩm quyền phê duyệt dự toán, sử dụng chi thường xuyên vượt 50% số dư tích lũy đến cuối kỳ năm trước không đảm bảo quy định. Một số cấp công đoàn sử dụng nguồn tích lũy chưa hiệu quả do chưa cân đối giữa nguồn thu và nhiệm vụ chi nên gửi các khoản tiền ngắn hạn hoặc không kỳ hạn (lãi suất thấp).

Hoạt động đầu tư góp vốn, mua cổ phần, liên doanh, liên kết, cho vay từ nguồn tích lũy còn chưa có cơ chế rõ ràng, minh bạch, chưa quy định về thời hạn trả nợ, điều kiện ràng buộc và trách nhiệm trả nợ cũng như không giám sát việc sử dụng vốn vay. Trong đó, Tổng LĐLĐ chủ yếu cho vay xây trụ sở từ 2011 đến nay là 167,5 tỉ, nhưng chưa có giải pháp thu hồi.

Trước thực trạng này, KTNN kiến nghị Tổng LĐLĐ chấm dứt việc góp vốn thành lập doanh nghiệp và cho vay từ nguồn tích lũy tài chính công đoàn do hoạt động này gây thất thoát kinh phí và không đúng quy định; chỉ đạo các cấp công đoàn xây dựng kế hoạch trung hạn, dài hạn và phương án sử dụng nguồn tích lũy tài chính công đoàn hằng năm để sử dụng có hiệu quả; tăng cường kiểm tra việc sử dụng vốn vay, có biện pháp thu hồi nợ. Đồng thời, phối hợp với Bộ Tài chính nghiên cứu, sửa đổi trình Chính phủ ban hành Nghị định 191/2013 sau khi sửa đổi luật Công đoàn theo hướng quy định hằng năm Chính phủ báo cáo Quốc hội tình hình sử dụng tài chính công đoàn để đảm bảo công khai, minh bạch.

Tổng thu tài chính công đoàn 7 năm qua là 100.353 tỉ đồng Theo báo cáo tổng kết thực hiện luật Công đoàn của Tổng LĐLĐ vào tháng 8 vừa qua, tổng thu tài chính công đoàn trong 7 năm (từ 2013 đến 2019) là 100.353 tỉ đồng, trong đó đoàn phí công đoàn là 25.250 tỉ đồng, chiếm 25,1% tổng số thu; kinh phí công đoàn là 62.825 tỉ đồng, chiếm 62,6% tổng số thu; ngân sách nhà nước hỗ trợ 332 tỉ đồng và các khoản thu khác là 11.946 tỉ đồng, chiếm 12,3% tổng số thu. Thu tài chính công đoàn trung bình mỗi năm tăng 12%. Tổng thu tài chính công đoàn năm 2019 so với năm 2012 tăng 2,3 lần, trong đó thu kinh phí công đoàn tăng 2,57 lần, đoàn phí công đoàn tăng 2,26 lần, thu khác tăng 1,24 lần.

Đề nghị thanh tra việc vận động xã hội hóa 11,3 tỉ đồng cho chương trình Tết sum vầy Qua kiểm toán tại Tổng LĐLĐ, KTNN thấy có phát sinh khoản thu 11,3 tỉ đồng tiếp nhận của các cá nhân hỗ trợ, mà theo hồ sơ của Tổng LĐLĐ cung cấp, đây là khoản vận động xã hội hóa theo chương trình Tết sum vầy năm 2019. Tại công văn vận động không ghi rõ số tài khoản để nhận tiền ủng hộ và cũng không có quyết định thành lập Ban tiếp nhận ủng hộ, toàn bộ việc tiếp nhận do Ban Tài chính thực hiện, không có phiếu thu cho các tổ chức, cá nhân ủng hộ, chỉ có bảng kê danh sách đóng góp, hỗ trợ bằng tiền mặt do Phó ban Tài chính lập, số thu đã nộp vào tài khoản cấp tổng dự toán của Tổng LĐLĐ. Với những tài liệu được cung cấp, KTNN cho biết cơ quan này “không đủ căn cứ, hồ sơ để xác nhận tính chính xác và hợp pháp của khoản thu này và không có căn cứ để kiểm soát chi đúng mục đích, đối tượng do chỉ kiểm toán tổng hợp, không kiểm toán chi tiết khoản chi phí”. KTNN đề nghị Tổng LĐLĐ thành lập đoàn thanh tra để kiểm tra tính chính xác và hợp pháp của việc vận động xã hội hóa của khoản thu và việc sử dụng đúng mục đích, đối tượng.