Nơi thờ thành hoàng của làng Võ Xá, song vẫn chưa ai biết rõ tên tuổi của vị thành hoàng này
“Sợ nhất lũy thầy, nhì lầy võ xá”
Đó là một trong những tích chuyện do ông Hoàng Thường (90 tuổi, ở xã Võ Ninh, H.Quảng Ninh) kể lại với tôi. Ông nguyên là Bí thư Đảng ủy xã Võ Ninh và là một trong những cao niên hiếm hoi còn nhớ về dòng chảy lịch sử của làng Võ Xá. “Võ Xá trước đây rất nhiều đầm lầy, từng là cái bẫy mà nhà Nguyễn tận dụng để tiêu diệt hàng ngàn quân Trịnh truy đuổi nên mới có câu “Sợ nhất Lũy Thầy, (sợ) nhì (đầm) lầy Võ Xá”, ông Thường cho biết.
 |
Nơi thờ thành hoàng của làng Võ Xá, song vẫn chưa ai biết rõ tên tuổi của vị thành hoàng này |
Ở tuổi 90, tóc đã bạc, bước chân cũng chập chững nhưng ông Thường vẫn còn khá minh mẫn và được dân làng mệnh danh là “cuốn sử sống của làng”.
Một trong những điều làm ông cụ tiếc nuối nhất chính là việc người Võ Xá đã không giữ được đình làng, từng là niềm tự hào của bao người. Theo mô tả của ông Thường, chỉ tính riêng cái cột đình ngày xưa đã lớn đến độ ôm không xuể. “Đình làng Võ Xá ngày xưa lớn lắm, được xây những 5 gian, nhưng rồi bị tàn phá trong chiến tranh”, ông Thường buồn rượi kể.
Đến nay làng Võ Xá vẫn chưa có điều kiện xây lại đình mới, di tích lịch sử quý giá nhất của làng là Nhà nhóm thôn Trung - nơi thờ phụng những tổ họ của thôn Trung, trước đây được chọn làm nơi luyện quân, giành lại chính quyền và từng được đại tướng Đoàn Khuê ghé thăm.
Từng làm nhiều chức vụ quan trọng của xã Võ Ninh và là thế hệ trải qua 2 cuộc kháng chiến trường kỳ của dân tộc, ông Thường hiểu sâu sắc hơn ai hết về những giai thoại của làng quê mình và vẻ mặt ông trở nên hớn hở khi đọc lại thật rõ câu khẩu hiệu: “Xe chưa qua nhà không tiếc, xe chưa thông không tiếc máu xương”.
 |
Ông Thường mô tả lại sự đồ sộ của đình làng Võ Xá ngày xưa |
BÁ CƯỜNG |
“Trong kháng chiến chống Mỹ, dân làng tháo bỏ cửa nhà, cột nhà để lấp những vùng đầm lầy cho xe chở lương thực tiếp viện miền Nam chạy qua, vừa làm vừa hô vang khẩu hiệu trên, giờ đọc lại tôi vẫn sởn da gà”, ông Thường cười nói.
Bí quyết gia truyền
Chạy dọc QL1A, đi qua địa phận xã Võ Ninh, bên cạnh những ruộng đồng mênh mông thơm nức mùi lúa khi vào vụ, ai nấy chắc hẳn sẽ có chút xốn xang bởi mùi rượu, men rượu thoang thoảng khắp từ con hẻm ra tận đường lớn. Rượu Võ Xá đã trở thành đặc sản đi vào ca dao, tục ngữ, được người dân truyền rằng: “Nhất làng Tuy, Võ Xá; nhì Bàu Đá, Kim Long”.
Đi quanh làng Võ Xá, nhìn lên nóc bếp nào cũng thấy khói tỏa, biết rằng ở trong đó dân làng đang đỏ lửa nấu rượu. Ghé vào một gian nhà nhỏ ven đường, tôi được ông Lê Văn Rừng (76 tuổi) tiếp chuyện bằng lời tự giới thiệu ông là thế hệ thứ 3 trong gia đình đã có 3 đời nấu rượu. Đoạn ông Rừng mang 2 can rượu vừa ra lò ra để khoe và nói với tôi rằng tục lệ của người nấu rượu là khách phải nếm thử một tí rồi mới tiếp tục… chuyện trò. Quả tiếng đồn không sai, chén rượu Võ Xá vừa tràn qua môi, xuống đến đâu biết đến đó…
Ông Rừng kể: “Ngày xưa, bố mẹ cứ lên nồi nấu rồi đi làm công việc khác, giao cho mấy anh em tôi ở nhà hứng vào chai. Thường mỗi nồi vậy thì hứng được tầm 4 đến 5 chai loại 750 ml”.
Nói đoạn, ông Rừng dẫn chúng tôi ra sau bếp, lấy ra một chiếc nồi đen ngòm rồi mô tả lại: “Thời trước người dân ở đây nấu rượu bằng nồi lao gỗ tự chế, sau này khi có điều kiện hơn mới đổi qua loại nồi inox, nhôm… Bí quyết thì không thể bật mí được nhưng rượu Võ Xá nức tiếng cũng là nhờ trời đất ban cho làng có một nguồn nước “lạ” khiến rượu trở nên khác biệt hơn cả”.
Bên cạnh nấu ra được thứ rượu trứ danh, bà con Võ Xá còn biết cách trồng thêm các loại nông sản để làm nguyên liệu nấu rượu, ngâm rượu. Rượu Võ Xá hầu như được làm hoàn toàn từ nguyên liệu đồng đất quê hương cùng những bí quyết gia truyền.
Dòng chảy lịch sử kéo dài hàng trăm năm, từ chiến địa khiến bao kẻ thù khiếp sợ, Võ Xá ngày nay đã đổi thay mạnh mẽ với nhà cửa san sát, đường sá khang trang nhưng vẫn giữ nguyên nét đẹp của một làng quê có giá trị lịch sử lâu đời.
(còn tiếp)
Kỳ thú 'Bát danh hương' Quảng Bình
Bình luận (0)