Ký ức ngày Quốc khánh 2.9 của chủ ngôi nhà 2 lần được Bác Hồ ghé thăm

Ngôi nhà 2 lần đón Chủ tịch Hồ Chí Minh

Đều đặn mỗi ngày, ông Dũng luôn thức dậy từ rất sớm, ăn mặc chỉnh tề bước đến căn nhà số 6, ngõ 319 phố An Dương Vương (P.Phú Thượng, Q.Tây Hồ, Hà Nội) để lau dọn bàn ghế, cắm hoa tươi và dâng hương lên bàn thờ của Chủ tịch Hồ Chí Minh.

ĐÌNH HUY

Ngôi nhà mái ngói nhuốm màu thời gian bao năm qua vẫn mở cửa đón các đoàn khách trong nước và quốc tế ghé thăm bởi nó mang giá trị lịch sử thật đặc biệt. Đó là nơi đầu tiên mà Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ở, làm việc khi từ chiến khu Việt Bắc về Hà Nội năm 1945.

Chia sẻ với Thanh Niên, ông Dũng cho biết, bản thân rất xúc động mỗi khi nhớ về những ngày đặc biệt ấy. Mặc dù thời điểm đó chưa được sinh ra nhưng ông vẫn nhớ như in từng lời kể của bà nội, của bố về hồi ức của những ngày tháng tám, cách đây 78 năm.

Ông kể, tháng 8.1945, gia đình cụ Nguyễn Thị An (bà nội ông Dũng) vinh dự được đón đoàn cán bộ, trong đó có Chủ tịch Hồ Chí Minh từ chiến khu Việt Bắc về ở và làm từ ngày 23 - 25.8.1945.

Trong 3 ngày tại đây, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã trực tiếp làm việc với cố Tổng Bí thư Trường Chinh, cố đại tướng Võ Nguyên Giáp và nhiều nhà cách mạng để chuẩn bị cho ngày Quốc khánh 2.9.1945 - ngày Bác đọc bản Tuyên ngôn độc lập khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (nay là Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam) tại Quảng trường Ba Đình lịch sử.

ĐÌNH HUY

"Tối 23.8.1945, Bác Hồ về đến ngôi nhà của gia đình tôi. Khi đó cả nhà đều không biết là ai, chỉ biết có đoàn cán bộ từ chiến khu Việt Bắc trở về. Trong đoàn cán bộ ngày đó, có một ông cụ đã có tuổi, mặc bộ quần áo chàm, chòm râu dài, mắt sáng, vầng trán cao nhưng ông rất gầy và yếu. Hình như ông cụ ấy mới qua một trận ốm", ông Dũng nhớ như in lời kể từ bố và bà nội.

Mỗi phút giây kể về Bác, mắt ông lại sáng lên kèm lẫn sự xúc động cũng như niềm tự hào. Ông Dũng cho hay, mặc dù có dáng hình gầy nhưng ông cụ vẫn nhanh nhẹn, sau khi chào hỏi mọi người trong gia đình, ông lại tiếp tục miệt mài làm việc cho tới khuya mới chịu đi nghỉ.

"Đến sáng sớm ngày hôm sau, người nhà tôi thấy ông ra bờ ao tập thể dục xong lại bắt tay vào công việc. Vị cán bộ từ chiến khu trở về ấy bận suốt ngày, không mấy lúc nghỉ tay, ngoài những lúc nghe các đồng chí từ Hà Nội về báo cáo lại tình hình", ông Dũng kể.

ĐÌNH HUY

Ông Dũng kể tiếp, sau khi đoàn cán bộ ở nhà mình được 3 ngày, đến chiều 25.8, khi bố ông đang chuẩn bị làm cơm thì thấy ông cụ vẫy tay gọi lại. "Đồng chí gọi tôi ạ?", bố ông Dũng hỏi. Lúc này, ông cụ đáp: "Bây giờ chú đi mời những người trong gia đình vào đây cho tôi nói chuyện". Nghe xong bố ông Dũng đi gọi đông đủ người thân trong gia đình.

"Tôi về đây với gia đình, được gia đình hết lòng giúp đỡ. Bây giờ tôi phải đi công tác. Tôi cảm ơn sự giúp đỡ của gia đình. Tôi chúc gia đình mạnh khỏe và có dịp nào đó tôi sẽ về thăm lại", lời ông cụ gửi gắm.

Khoảng 1 tuần sau (ngày 2.9.1945), bố ông Dũng có vinh dự rất lớn khi được tham dự khoảnh khắc lịch sử của dân tộc Việt Nam tại Quảng trường Ba Đình. Đó là sự kiện Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản "Tuyên ngôn Độc lập", trịnh trọng tuyên bố trước toàn thế giới về sự ra đời của một nhà nước mới: Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (nay là nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam).

ĐÌNH HUY

"Bố tôi kể được vinh dự đi dự sự kiện lịch sử tại Quảng trường Ba Đình nên đêm 1.9 không ai ngủ. Mọi người lo chuẩn bị cờ, hàng ngũ… chỉ mong đi thật nhanh và đến thật sớm. Khi đến nơi, mọi người rất trang nghiêm, chỉ nhìn lên khán đài, thể hiện ánh mắt khát vọng để chờ Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản "Tuyên ngôn Độc lập". Khi ấy, bố tối ngờ ngợ thấy ông cụ già dáng cao cao, gầy, giọng nói người xứ Nghệ giống ông cụ mấy ngày trước ở nhà mình nhưng không dám nhận. Đến khi dự sự kiện xong, về tới nhà, mọi người hỏi về ông cụ, bố tôi cũng không dám nhận", ông Dũng nói và cho hay, điều đó thể hiện tính chất vùng an toàn khu, cơ sở của nhà ông luôn được giữ bí mật trong cách mạng. Ngay cả những người như bố ông Dũng được tiếp xúc gần nhất với Bác Hồ nhưng không biết đó là ai.

Ông Dũng chia sẻ thêm, sau đó, ông Hoàng Tùng (nguyên Bí thư T.Ư Đảng khóa V) nói với bố tôi rằng, đó là Chủ tịch Hồ Chí Minh, đã ở với gia đình từ những ngày trước. "Nghe xong, không khí của gia đình nói chung và tâm trạng của các chiến sĩ cách mạng như bố tôi được gần Bác đã khóc trong niềm sung sướng đến tột độ", ông Dũng xúc động khi nhớ lại ký ức ngày 2.9.1945 được nghe lại từ bà và bố kể lại.

Sau ngày Quốc khánh 2.9, gia đình ông Dũng quay lại công việc bình thường của cán bộ tự vệ của làng Phú Gia (P.Phú Thượng ngày nay).

Lưu giữ kỷ vật gắn với Bác Hồ tại ngôi nhà

Ông Dũng cho biết, những dấu ấn về Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đến, nghỉ ngơi và làm việc tại gia đình luôn ghi mãi trong tâm thức của các thành viên trong gia đình. Mỗi khi nhớ lại, nó khiến ông xúc động và cảm thấy rất thiêng liêng, lôi cuốn kỳ lạ.

Ông Dũng kể thêm, lần thứ 2, Bác Hồ về thăm làng Phú Gia và gia đình vào ngày 24.11.1946 sau khi Người trở về từ Hội nghị Văn hóa toàn quốc.

"Một dấu ấn kỷ niệm của tôi đó là Bác rất bình đẳng với mọi tầng lớp nhân dân. Chủ tịch Hồ Chí Minh với cương vị Chủ tịch nước từ năm 1946 nhưng Người vẫn luôn giản dị, đáng kính. Thấy Bác ngồi trên bộ trường kỷ trong nhà, ông nội tôi trở về định chắp tay vái thì Bác rất nhanh đỡ tay và nói: "Không, không! Giờ cách mạng rồi, chúng mình đều là anh em, không còn như chế độ phong kiến thực dân trước đây nữa…". Hai người dắt tay nhau ngồi trên bộ trường kỷ ngồi nói chuyện", ông Dũng nghe bà nội kể lại.

Ông chia sẻ thêm, trong buổi nói chuyện, Bác Hồ hỏi: "Bây giờ giặc Pháp chuẩn bị đánh ta một lần nữa, các cụ có sợ không? Cụ Công Văn Trường (ông nội ông Dũng) trả lời: "Thưa cụ, giặc Pháp có nhiều xe tăng, máy bay, không biết ta có đánh được nó không?". Cụ Trường vừa dứt lời, Bác Hồ nói ngay và quả quyết: "Pháp mạnh thật nhưng chúng ta có lòng dân. Nhân dân ta đoàn kết một lòng nhất định chúng ta sẽ đánh thắng". Cụ Trường đáp lại: "Vâng, nhân dân ta nghe theo ý cụ, sẽ chiến thắng được giặc Pháp".

"Lần thứ 2 Bác về thăm Phú Gia đã có buổi gặp và làm việc với cán bộ xã, quận. Bác dành 1 buổi chiều làm việc với chính quyền để bàn và nhắc nhở chuẩn bị cho cuộc kháng chiến trường kỳ chống thực dân Pháp. Đây là những dấu ấn tôi được nghe bà và bố kể lại qua 2 lần Bác về làm việc và thăm gia đình", ông Dũng cho hay.

Trải qua gần 80 năm, ngôi nhà của gia đình ông Dũng được coi như "bảo tàng ký ức" lưu giữ những kỷ niệm in dấu chân của Bác Hồ. Hiện nay, ngôi nhà vẫn được bảo tồn vẹn nguyên trong khuôn viên rộng 187,6 m² với 14 di vật, hiện vật cùng nhiều tài liệu, hình ảnh liên quan sự kiện Chủ tịch Hồ Chí Minh lưu lại tại đây.

Đó là bộ tràng kỷ nơi Bác Hồ từng ngồi làm việc; chiếc sập gỗ Bác đã nằm nghỉ ngơi; chiếc máy chữ, vali mây được Người mang về từ chiến khu Việt Bắc; và cả bể nước, chiếc gương, chậu rửa mặt bằng đồng mà Chủ tịch Hồ Chí Minh đã sử dụng… Hai buồng nhỏ ở hai đầu nhà là nơi trưng bày nhiều bức ảnh của các cán bộ cách mạng đã ở ngôi nhà này để hoạt động cách mạng trong cuộc kháng chiến chống Pháp; cùng ảnh của các lãnh đạo Đảng, Nhà nước đã tới thăm gia đình.

Ngôi nhà được công nhận là "Nhà lưu niệm Bác Hồ" và chính thức mở cửa đón khách tham quan từ năm 1996. Năm 2021, ngôi nhà được Bộ VH-TT-DL công nhận là di tích quốc gia.