Lai Châu - Cuối trời Tây Bắc: Từ 'mốc 3 biên' tới đầu nguồn sông Đà

BÁM TRỤ CỰC TÂY

Tôi lên H.Mường Nhé (Điện Biên), vào bản Sen Thượng tìm gặp cựu binh Lường Văn Thước (92 tuổi), hỏi chuyện biên giới Lai Châu 60 năm về trước.

Ông Thước quê Yên Bái, năm 1951 vào bộ đội và tháng 9.1954, Khu ủy Tây Bắc thành lập Trung đoàn 159 (còn gọi là Trung đoàn Biên phòng Tây Bắc), ông về Tiểu đoàn 957 bảo vệ biên giới Việt - Lào, sau đó là Đồn biên phòng (BP) Leng Su Sìn, H.Mường Tè, Lai Châu (nay là Đồn BP Leng Su Sìn thuộc Bộ đội Biên phòng - BĐBP Điện Biên). Là trinh sát, ông lăn lóc mọi xó rừng bờ suối làm nhiệm vụ tiễu phỉ, và năm 1960 ông cưới bà Pờ Vú Sừ, người Hà Nhì ở bản Leng Su Sìn. Năm 1973, ông ra quân và ở lại Mường Tè.

T.L.

Ông Thước kể: "Trước 1959, mảnh đất Mường Tè như bị bỏ quên, bọn phỉ bên Lào và Trung Quốc liên tục mò sang cướp phá các bản làng. Khi BĐBP Lai Châu thành lập (7.2.1963), chúng tôi lên biên giới đặt đồn trạm, bọn phỉ còn phao tin "người Kinh lên ăn thịt người Hà Nhì"… Mấy năm liền cùng ăn cùng ở, cùng lao động với đồng bào, mới được tin tưởng và hòa đồng. Khi đã thành anh em, thì mọi việc lớn nhỏ đều cùng làm rất nhanh".

Thiếu tá Tô Minh Điến (85 tuổi, hiện đang ở xã Văn Lang, H.Hưng Hà, Thái Bình) có 26 năm công tác (1962 - 1988) tại BĐBP Lai Châu. Trưởng thành từ binh nhì lên thiếu tá, ông là đồn trưởng đầu tiên của Đồn BP A Pa Chải, Mường Tè, Lai Châu (nay là Đồn BP A Pa Chải, thuộc BĐBP Điện Biên) thời điểm 1978 - 1984 và được đồng bào dân tộc Hà Nhì rất coi trọng, được đặt tên cho trẻ sơ sinh…

T.L.

"Năm 1976 - 1977, không có đồng bào giúp đỡ thì chúng tôi khó hoàn thành nhiệm vụ khảo sát tuyến biên giới Việt - Trung", ông Điến nhớ lại và kể: Tháng 7.1976, thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Phạm Văn Đồng, tỉnh Lai Châu triển khai khảo sát biên giới Việt - Trung với yêu cầu "tập trung làm rõ những điểm chưa rõ ràng; dự kiến hệ thống mốc giới"… Với các tỉnh có đường biên giới Việt - Trung, việc khảo sát dù vất vả gian khổ thì so với Lai Châu, cũng chỉ như… móng tay. Đất nước thống nhất, nhưng Lai Châu vẫn xa xôi hẻo lánh nhất nước, có những địa bàn vài năm không có người lên, đường sá đi lại chủ yếu đi bộ và bằng ngựa. Khu vực khảo sát toàn nơi rừng xanh núi thẳm. Khi mới nhận nhiệm vụ, có người thắc mắc: "Hai nước hữu nghị bao năm, sao phải khảo sát hoạch định?", nhưng nghe giải thích mới à lên thán phục trước sự nhìn xa trông rộng, cương quyết phân định và bảo vệ chủ quyền của cấp trên.

M.T.H.

NHỮNG SĨ QUAN TRẺ Ở Mường Tè

Ở BĐBP Lai Châu bây giờ có rất nhiều sĩ quan trẻ quê ở các vùng miền khác lên làm việc, cống hiến. Tôi lên H.Mường Tè gặp thiếu tá Nguyễn Văn Mai, Phó đồn trưởng BP Thu Lũm (xã Thu Lũm, H.Mường Tè). Thiếu tá Mai năm nay 35 tuổi, quê ở H.Hà Trung, Thanh Hóa, sau khi tốt nghiệp Trường ĐH Trần Quốc Tuấn, vào công tác tại BĐBP An Giang. Thiếu tá Mai cũng đã hoàn thành chương trình thạc sĩ nghệ thuật quân sự tại Trường ĐH Nguyễn Huệ. Cuối năm 2020, thiếu tá Mai được phân công lên BĐBP Lai Châu, công tác ở Đồn BP Thu Lũm, trong khi vợ con vẫn ở tít trong H.Tịnh Biên (An Giang) với ông bà ngoại.

Hay như thiếu tá Nguyễn Văn Phấn là Phó đồn trưởng BP Ka Lăng (H.Mường Tè). Tôi ngồi sau xe máy của thiếu tá Phấn đi suốt đường tuần tra biên giới dọc bờ sông Nậm Là, từ cột mốc số 18 (2) đến mốc 19, nghe kể bao nhiêu chuyện về đầu nguồn sông Đà - nơi Trạm kiểm soát BP Kẻng Mỏ đứng chân cho đến các chuyến xuống với dân, tuần tra cả tuần biên giới.

Hơn 15 km đường đất ven bờ sông biên giới, cứ chốc lát là thiếu tá Phấn dừng xe, dẫn tổ công tác kiểm tra kỹ lưỡng, quan sát cẩn thận từng hòn đá nhô lên, khoảnh đất bồi sau đợt mưa lũ. Chiều ở rừng, bóng tối sầm sập ập xuống, nhưng thiếu tá Phấn vẫn gắng chạy đến cầu La Si, cạnh mốc số 19 kiểm tra thực địa, xong xuôi mới chở tôi về đồn. Thiếu tá Phấn bảo: "Sau một cơn mưa là hiện trạng lại thay đổi, phải nắm bắt kịp thời để báo cáo và có hướng xử lý. Dù chỉ là hòn sỏi, nắm đất, nhưng cũng là cương thổ đất đai mình".

M.T.H

(còn tiếp)