Làng cổ Cự Đà bên dòng sông Nhuệ

Người xưa có câu “nhất cận thị, nhị cận giang” nên các làng cổ thường ở gần chợ hoặc gần sông, sông Nhuệ ngày xưa chính là một trong những con đường giao thông thủy quan trọng của cả khu vực nam Hà Nội, cũng như cung cấp lượng nước tưới tiêu cho sản xuất nông nghiệp.

Cự Đà là một trong những ngôi làng giàu có nhất Việt Nam những năm cuối thế kỷ 19 đầu thế kỷ 20, do có giao thông thuận tiện, nhiều người dân trong thôn có tài kinh doanh đã tranh thủ thời cơ và trở thành những ông chủ lớn. Có rất nhiều “đại gia” Hà Nội lúc bấy giờ lấy tên hiệu bắt đầu từ chữ “Cự” như Cự Chân, Cự Phát, Cự Doanh…bởi vì họ đều có gốc gác ở làng Cự Đà mà ra.

Chính vì vậy, có rất nhiều ngôi nhà cỡ lớn, đa phong cách được xây dựng những năm đầu thế kỷ 20 ở Cự Đà mà vẫn còn tồn tại tới ngày nay. Đặc biệt, có cả những ngôi nhà mang kiến trúc Pháp, kiến trúc thuần Việt phối kết hợp với nhau. Con đường làng uốn éo như một dải lụa, nổi lên màu đỏ của nền gạch chỉ. Nhiều con ngõ hẹp vừa cho hai người tránh nhau, ở mỗi cổng ngõ vẫn còn những cái tên từ ngày xưa lưu lại như: ngõ Đồng Nhân Cát, ngõ Khúc Thủy, ngõ Chùa…, hai bên là những hàng câu đối bằng chữ Nho đã phai màu rõ rệt.

Cự Đà nổi tiếng với nghề làm tương và làm miến trên 400 năm, đặc biệt tương Cự Đà còn từng được mang ra nước ngoài dự hội chợ ẩm thực. Ở sân mỗi nhà thường có vài chum tương ủ, nhà nào ít cũng vài ba chum, nhà nào nhiều cũng trên chục chum cỡ 50 lít. Nghề miến có phần phát triển hơn do nhu cầu sử dụng cao hơn. Những ngày nắng, dân làng lại trải đầy những nong miến khắp làng tạo nên một màu vàng chóe long lanh bắt mắt.

Hiện làng cổ Cự Đà có trên 50 ngôi nhà cổ có niên đại gần 100 năm theo nhiều kiểu kiến trúc khác nhau, nhiều ngôi được làm hoàn toàn bằng gỗ vàng tâm và gỗ lim, vốn đều là những loại gỗ quý và bền bỉ với thời gian. Có thể kể đến như nhà ông Lai ở xóm 3, nhà ông Sùng xóm Đồng Nhân Cát…Cự Đà chính là một địa điểm lý tưởng cho những bạn trẻ thích khám phá kiến trúc, văn hóa và thực hành vẽ ký họa cảnh làng quê.

Một ngôi nhà (xây năm 1929) mới được quét vôi lại trông như mới

Những con ngõ nhỏ uốn lượn

Ngôi nhà cổ hai tầng của một thương lái giàu có trong làng đầu thế kỷ 20

Những câu đối còn sót lại tại các cổng xóm

Ngôi nhà cổ của ông Vũ Văn Bằng được chạm trổ tinh xảo

Luôn có vài chum tương được ủ trước sân nhà

Cánh đồng phơi miến – món đặc sản của Cự Đà