Lao động mới tham gia BHXH sẽ không được rút BHXH 1 lần

Bộ LĐ-TB-XH vừa hoàn chỉnh Dự thảo luật BHXH sửa đổi theo phân công của Chính phủ và trình lại Quốc hội. Một trong những quy định đang được nhiều người lao động quan tâm là những thay đổi về hưởng chế độ BHXH 1 lần.

THU HẰNG

Trình 2 phương án

Theo dự thảo, Chính phủ đưa ra 2 phương án để lấy ý kiến Quốc hội về điều chỉnh quy định chế độ BHXH 1 lần.

Cụ thể, tại điều 70 của dự thảo luật quy định, người lao động sau 12 tháng không đóng tiếp BHXH được nhận BHXH 1 lần khi đủ các điều kiện:

Phương án 1, người lao động có thời gian đóng BHXH trước ngày luật này có hiệu lực thi hành (dự kiến từ ngày 1.1.2025), sau 12 tháng không thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc (nghỉ việc), không tham gia BHXH tự nguyện, có thời gian đóng chưa đủ 20 năm và có yêu cầu được nhận BHXH 1 lần.

Phương án 2, người lao động sau 12 tháng không thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc (nghỉ việc), không tham gia BHXH tự nguyện, có thời gian đóng chưa đủ 20 năm và có yêu cầu nhận BHXH 1 lần thì được giải quyết một phần; nhưng tối đa không quá 50% tổng thời gian đã đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất. Thời gian đóng BHXH còn lại được bảo lưu để người lao động tiếp tục tham gia và hưởng các chế độ BHXH về sau.

So với dự thảo trước đây, dự thảo mới nhất không còn phương án giữ nguyên quy định hiện hành với tất cả người lao động đã, đang và sẽ tham gia BHXH.

Nếu được Quốc hội thông qua, dự kiến luật BHXH sẽ có hiệu lực từ 1.1.2025, từ thời điểm này những người mới tham gia BHXH sẽ không còn được hưởng chế độ BHXH 1 lần sau khi nghỉ việc và dừng đóng 12 tháng.

Chế độ BHXH 1 lần trong tuổi lao động chỉ áp dụng với người đã, đang và sẽ tham gia BHXH từ nay tới hết ngày 31.12.2024.

Người tham gia BHXH mới bắt buộc bảo lưu thời gian

Theo Bộ LĐ-TB-XH, về bản chất, phương án 1 kế thừa quy định về BHXH 1 lần hiện áp dụng cho những người lao động tham gia BHXH theo luật hiện hành (tức được bảo lưu thời gian đóng hoặc nhận BHXH 1 lần sau khi nghỉ việc, dừng đóng).

Bên cạnh đó, cũng bổ sung thêm nhiều quyền lợi cho người bảo lưu thời gian đóng BHXH thay vì nhận 1 lần.

Kể từ ngày luật sửa đổi có hiệu lực (năm 2025), người tham gia BHXH mới sẽ bắt buộc phải bảo lưu thời gian đóng sau khi nghỉ việc cho tới đủ tuổi nghỉ hưu, chế độ BHXH 1 lần chỉ còn áp dụng với một số trường hợp như ra nước ngoài định cư, tới tuổi nghỉ hưu chưa đủ thời gian đóng để nhận lương hưu, mắc bệnh nguy hiểm đến tính mạng như: ung thư, bại liệt, xơ gan cổ chướng, phong, lao, nhiễm HIV đã chuyển sang giai đoạn AIDS...

Giải pháp này có ưu điểm là từng bước khắc phục tình trạng hưởng BHXH 1 lần trong thời gian qua. Về ngắn hạn, phương án này không giúp duy trì hay tăng người tham gia BHXH, nhưng trong dài hạn sẽ tối ưu hơn phương án 2 và cũng ít gặp phản ứng của người lao động đang tham gia BHXH.

Về mức hưởng BHXH 1 lần, người có thời gian đóng BHXH trước năm 2014, mỗi năm đóng được tính hưởng bằng 1 tháng lương tính đóng BHXH; thời gian đóng sau năm 2014, mỗi năm đóng được tính hưởng bằng 2 tháng lương tính đóng. Người tham gia BHXH tự nguyện khi rút BHXH 1 lần chỉ được nhận phần tiền mình đóng, không được nhận phần tiền Nhà nước hỗ trợ đóng.

Trước đó, cho ý kiến vào dự thảo luật BHXH sửa đổi, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị cơ quan soạn thảo dự luật đánh giá tác động, cân nhắc kỹ lưỡng và bao quát trong việc sửa đổi, bổ sung những quy định về hưởng BHXH 1 lần.

Ủy ban Xã hội của Quốc hội đề nghị Chính phủ cần tiếp tục phối hợp với các cơ quan, địa phương, tổ chức chính trị - xã hội tăng cường tuyên truyền, phổ biến về quy định BHXH một lần; tham vấn công chúng rộng rãi hơn về các phương án sửa đổi, bổ sung quy định liên quan chế độ này. Đặc biệt cần tuyên truyền nâng cao nhận thức về ý nghĩa và tầm quan trọng của chế độ hưu trí, trong bối cảnh quá trình già hóa dân số ở Việt Nam diễn ra rất nhanh.

Ủy ban Xã hội cũng đề nghị cơ quan soạn thảo luật tiếp tục rà soát, cân nhắc thêm các phương án khác quy định về BHXH 1 lần, đánh giá toàn diện về bối cảnh thực tiễn, đời sống và tâm lý người lao động để đề xuất phương án đảm bảo tốt nhất quyền lợi lâu dài của người lao động, hài hòa với nguyên tắc đóng - hưởng, có chia sẻ của BHXH.

Tiếp thu ý kiến, Bộ LĐ-TB-XH cho biết sẽ phối hợp chặt chẽ với các cơ quan liên quan để tiếp tục đánh giá tác động, cân nhắc kỹ lưỡng và bao quát về sửa đổi quy định BHXH 1 lần; tăng cường tuyên truyền, phổ biến pháp luật về BHXH, BHXH 1 lần.