Bởi vì, đây là câu nói của Mephistopheles, một con quỷ trong vở kịch Faust. Eine Tragödie của thi hào Đức Johann Wolfgang von Goethe (1749-1832), do đó nếu hiểu là nhân vật của Goethe nói sẽ chính xác hơn.
Vở kịch Faust viết bằng tiếng Đức, theo thể thơ có vần, gồm 2 phần. Lời của con quỷ Mephistopheles nói với người học trò (Schüler) nằm ở trang 39 của quyển Faust, Der Tragödie erster Teil (Faust, Phần một của bi kịch).
Nhan đề đầu tiên của tác phẩm này là Urfaust (năm 1772 đến 1775). Về sau đổi thành Faust. Eine Tragödie (Faust. Một bi kịch), xuất bản năm 1808. Việc bổ sung cụm từ “erster Teil” (phần một) đã được các nhà xuất bản sử dụng khi xuất bản phần hai của vở kịch này vào năm 1832 với nhan đề Faust. Der Tragödie zweiter Teil (Faust. Phần hai của bi kịch).
Nguyên văn lời của quỷ Mephistopheles như sau: Grau, teurer Freund ist alle Theorie, Und grün des Lebens goldner Baum (Bạn thân mến, tất cả lý thuyết đều là màu xám, và cây vàng của cuộc sống thì xanh tươi).
Hai câu trên là một mệnh đề triết học. Nội dung kịch khởi đầu từ bối cảnh thiên đường. Ác quỷ Mephistopheles đặt cược với Chúa rằng hắn có thể dụ Heinrich Faust, một học giả yêu kính Chúa, đang cố gắng nghiên cứu để có thể biết mọi thứ. Ngày nọ, một con chó xù đi lạc theo Faust về nhà. Con chó xù ấy chính là quỷ Mephistopheles. Khi con quỷ biết Faust tuyệt vọng trước khoa học và tôn giáo, muốn sử dụng phép thuật để thu thập kiến thức vô hạn thì hắn đánh cược với Faust rằng hắn có thể ban cho Faust điều đó và sự hài lòng trên trái đất. Faust không tin nên đồng ý đánh cuộc, ký hợp đồng bằng máu, nếu thua sẽ bán linh hồn. Sau đó Faust gặp Margarete (còn gọi là Gretchen). Anh đem lòng yêu cô gái này. Với sự trợ giúp của Mephistopheles, Faust đã quyến rũ được Gretchen, dẫn đến việc cô có thai. Cuối cùng là bi kịch. Mẹ, anh trai và con của Gretchen chết, còn cô thì tù tội. Faust và Mephistopheles đến giải cứu Gretchen khỏi ngục tối nhưng cô không chịu. Lúc đó có tiếng nói từ thiên đường thông báo rằng Gretchen đã được cứu: “Sie ist gerettet”.
Nhìn chung, nhiều người cho rằng Faust là tác phẩm vĩ đại nhất của văn chương Đức. Trong vở kịch Faust có nhiều câu nổi tiếng, song có lẽ câu nói của quỷ Mephistopheles là tiêu biểu nhất, đã được dịch ra nhiều thứ tiếng, ví dụ: All theory, dear friend, is gray, but the golden tree of life springs ever green (tiếng Anh); Grise, mon ami, est toute théorie, Mais vert est l’arbre d’or de la vie (Pháp) và E’ grigia, caro amico, qualunque teoria. Verde è l’albero d’oro della vita (Ý), trích từ trang Bubo Quote.
Riêng trong tiếng Việt, có thể chấp nhận cách dịch: Mọi lý thuyết đều là màu xám, chỉ có cây đời mãi mãi là xanh tươi, song cần thận trọng, không nên hiểu rằng “lý thuyết chỉ một màu xám nhàm chán, khô cằn, còn cuộc sống ngoài kia muôn màu, muôn sắc, phải có sự kết hợp linh hoạt giữa lý thuyết và thực tiễn”. Tại sao? Vì điều này đã làm lệch đi ý nghĩa câu nói của Mephistopheles, “cây đời” là khoái lạc mà con quỷ đã đưa ra để dụ dỗ Faust, một học giả đang tuyệt vọng, muốn tự tử vì không thỏa mãn trước kiến thức của mình.
Bình luận (0)