Nga tố Trung Quốc sao chép công nghệ vũ khí

Giới lãnh đạo Nga và Trung Quốc luôn khẳng định mối quan hệ tốt đẹp và bền chặt giữa hai nước. Thế nhưng, Tập đoàn quốc phòng Rostec của Nga mới đây không ngần ngại cáo buộc Trung Quốc có hành vi nhái hàng loạt khí tài quân sự của nước này.

“Tình trạng sao chép trái phép các thiết bị quân sự của chúng tôi ở nước ngoài là một vấn đề nghiêm trọng. Chúng tôi ghi nhận 500 trường hợp như vậy trong vòng 17 năm qua”, ông Yevgeny Livadny, Giám đốc các dự án sở hữu trí tuệ của Rostec, tuyên bố hồi tháng 12.2019. Ông Livadny cho biết riêng Trung Quốc đã sao chép thiết kế động cơ máy bay, máy bay tiêm kích Sukhoi, hệ thống phòng không, tên lửa phòng không di động cùng những loại vũ khí tương tự tổ hợp tên lửa - pháo phòng không tầm trung Pantsir.

Máy bay tiêm kích Su-35 bay biểu diễn tại một sự kiện ở thủ đô Moscow, Nga Ảnh: AFP

Phát biểu được đưa ra giữa lúc giao dịch quốc phòng giữa Nga và Trung Quốc không ngừng gia tăng trong thời gian qua. Đặc biệt, Nga bán các loại vũ khí tối tân nhất cho Trung Quốc, bao gồm 6 hệ thống phòng không S-400 và 24 máy bay tiêm kích Su-35 hồi năm 2015 với tổng trị giá 5 tỉ USD (khoảng 116.000 tỉ đồng).

Theo tờ Nikkei Asian Review, Trung Quốc lâu nay áp dụng “kỹ thuật đảo ngược” đối với vũ khí Nga, tức nghiên cứu thiết kế rồi tái sản xuất. Cụ thể, trong thập niên 1990, Trung Quốc mua máy bay tiêm kích Su-27 và hệ thống phòng không S-300 của Nga. Sau đó, Bắc Kinh dùng chúng làm mẫu để phát triển chiến đấu cơ nội địa J-11 và tên lửa đất đối không HQ-9.

Trước tình trạng này, Nga buộc phải áp dụng một số biện pháp nhằm ngăn chặn Trung Quốc sao chép công nghệ vũ khí. Chẳng hạn, các công ty quốc phòng Nga đưa ra yêu cầu buộc Trung Quốc phải mua vũ khí với số lượng lớn, không được phép mua một vài mẫu. Bên cạnh đó, hợp đồng mua bán cũng có nhiều điều khoản ràng buộc, đồng thời Moscow nỗ lực đòi tiền bản quyền từ bản sao vũ khí Nga do Trung Quốc sản xuất.

Tuy vậy, chuyên gia Vadim Kozyulin thuộc Trung tâm nghiên cứu chính sách PIR (Nga) đánh giá những biện pháp này chưa thật sự hiệu quả và vẫn không thể ngăn chặn Trung Quốc sao chép công nghệ vũ khí. “Chúng tôi đã thử nhiều cách nhưng bất thành”, ông Kozyulin cho biết thêm.

Mối lo ngại về sao chép công nghệ từng khiến giao dịch vũ khí hai bên sụt giảm đáng kể, theo tờ Asia Times. Cụ thể, Trung Quốc đóng góp 60% doanh số vũ khí xuất khẩu của Nga hồi 2005 và con số này giảm xuống chỉ còn 8,7% trong năm 2012. Tuy nhiên, cuộc khủng hoảng tại khu vực miền đông Ukraine bùng nổ hồi 2014 đã khiến quan hệ giữa Nga với phương Tây trở nên căng thẳng và kể từ đó việc buôn bán vũ khí, hợp tác quân sự Moscow - Bắc Kinh khởi sắc trở lại. Báo cáo mới đây của Viện Nghiên cứu hòa bình quốc tế Stockholm (SIPRI, trụ sở tại Thụy Điển) cho thấy Nga là nhà cung cấp vũ khí lớn nhất cho Trung Quốc giai đoạn 2014 - 2018, chiếm 70% số lượng vũ khí nhập khẩu của Bắc Kinh, theo AFP.

Giới chuyên gia nhận định dù Nga lo ngại Trung Quốc trộm công nghệ, nhưng Moscow sẽ không cắt giảm xuất khẩu vũ khí cho Bắc Kinh do lợi ích kinh tế lẫn địa chính trị. Chuyên gia Vasily Kashin tại Viện Hàn lâm khoa học Nga cho rằng Nga đã phải chấp nhận hành vi trộm cắp công nghệ của Trung Quốc, đồng thời xem đây là “cái giá phải trả” và điều không thể tránh khỏi khi hợp tác với Bắc Kinh.

“Hiện Nga không xem đó là mối đe dọa bởi vì Trung Quốc dù sao chép vũ khí thành công thì Nga vẫn giữ lợi thế tiên phong về công nghệ”, ông Kashin đánh giá. Cụ thể, Trung Quốc khó có thể sao chép công nghệ trong khoảng thời gian ngắn. “Trong lúc Trung Quốc phân tích công nghệ cũ để tự sản xuất thì Nga đã phát triển vũ khí mới. Nga có thể dễ dàng lấy tiền từ Trung Quốc để đầu tư phát triển công nghệ mới và để mặc Bắc Kinh làm bất cứ điều gì họ muốn”, ông Kashin nói.

Tuy nhiên, Moscow sẽ phải đối mặt nguy cơ Trung Quốc trong những năm gần đây đẩy mạnh xuất khẩu vũ khí giá rẻ và “có thể loại Nga khỏi các thị trường truyền thống”, theo ông Andrei Frolov, Tổng biên tập tạp chí Arms Exports.