Người dẫn dắt sử học Việt Nam suốt nửa thế kỷ đã dừng bước

GS Nguyễn Quang Ngọc, Phó chủ tịch Hội Khoa học lịch sử VN, cho rằng: “Hẳn ai cũng có thể nhận ra vai trò tiên phong dẫn dắt về học thuật của GS Phan Huy Lê trong nền sử học đa ngành nước ta, nhưng sự suy tôn một nhà khoa học lên vị trí cao nhất suốt nửa thế kỷ cũng là câu chuyện hiếm có”.

tin liên quan

GS Phan Huy Lê qua đời ở tuổi 84

PGS-TS Tống Trung Tín, Chủ tịch Hội Khảo cổ học VN, không thể nào quên những ngày đầu khai quật tại Hoàng thành Thăng Long hồi năm 2003. Khi đó, Viện Khoa học xã hội VN và Hội Khoa học lịch sử VN đã lần lượt gửi thư lên Đảng và Nhà nước đề nghị được khai quật tổng thể và gìn giữ địa điểm khảo cổ học này. “Văn bản của Hội Khoa học lịch sử VN ngày 24.9.2003 do GS Phan Huy Lê ký đưa ra dự đoán nếu công việc nghiên cứu khoa học và bảo tồn tốt thì có nhiều khả năng khu di tích lịch sử - văn hóa nằm giữa thủ đô Hà Nội đó sẽ được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa thế giới”, PGS Tống Trung Tín nhớ lại chiều 23.6, khi GS Phan Huy Lê vừa ra đi.

GS Phan Huy Lê đã “cứu” Hoàng thành Thăng Long và bảo vệ nhiều di sản khác: không gian di sản Cột Cờ, di sản La Thành, đàn Xã Tắc (Hà Nội). GS Phan Huy Lê, theo ông Tín, là “nhà sử học kết hợp nhuần nhuyễn các thành tựu sử học và khảo cổ học thành công nhất trong giới sử học VN hiện đại”.

Theo GS Nguyễn Quang Ngọc: “Toàn bộ trước tác của GS Phan Huy Lê được chia thành nhiều lĩnh vực, với số công trình từ 41 đến 92 cho mỗi lĩnh vực. Thật hiếm có một học giả có khối lượng các công trình nghiên cứu đồ sộ và đạt đến đỉnh cao trên nhiều lĩnh vực chuyên môn như thế”.

Cũng theo GS Nguyễn Quang Ngọc, GS Phan Huy Lê quan niệm lịch sử VN là lịch sử chung của cả nước, của toàn dân, của tất cả 54 tộc người chung sống trên đất VN. Vì thế, bên cạnh các bộ thông sử, các nghiên cứu tổng quan, ông đặc biệt quan tâm đến lịch sử địa phương, dòng họ và các nhân vật cụ thể. “Chính tư liệu địa phương và tư liệu dòng họ là nguồn thông tin bổ sung quan trọng giúp ông làm sáng rõ và sinh động hơn bức tranh lịch sử nước nhà”, ông Ngọc cho biết. Theo GS Ngọc, GS Phan Huy Lê đã chủ trì Chương trình nghiên cứu gia phả VN và viết 92 công trình về các nhân vật lịch sử, dòng họ. Đây là mảng đề tài lớn nhất trong các mảng đề tài ông đã thực hiện.

GS Ngọc cho rằng, GS Phan Huy Lê cũng là người được giao trách nhiệm xây dựng hai ngành học mới VN học và Đông phương học. Viện VN học và khoa học phát triển do GS Lê sáng lập, dẫn dắt đã trở thành viện quốc gia đầu ngành về nghiên cứu đào tạo VN học có ảnh hưởng trong lẫn ngoài nước. Những nhà nghiên cứu VN học nước ngoài thời kỳ đầu đến VN đã được GS Phan Huy Lê tìm mọi cách xin visa giúp. “Thời đó tôi không hình dung nổi (mà đến giờ chỉ mới hiểu phần nào), GS đã phải vất vả đến mức nào để có được visa đó. Thực hiện chính sách mở cửa của Chính phủ không phải đơn giản. VN chỉ vừa mới bắt đầu bước vào thời kỳ đổi mới. Chính GS là người mở cửa con đường vào VN cho tôi và nhiều nghiên cứu sinh khác nữa”, TS Andrew Hardy, nguyên Giám đốc Viện Viễn đông Bác cổ Pháp, nhớ lại.

Khoa Đông phương học (ĐH KHXH và NV, ĐH Quốc gia Hà Nội) do GS Lê xây dựng cũng đã trở thành trung tâm nghiên cứu và đào tạo Trung Quốc học, Nhật Bản học, Hàn Quốc học, Ấn Độ học và Đông Nam Á học với chất lượng cao. Thậm chí, theo PGS-TS Nguyễn Quốc Hùng, Khoa Đông phương học, uy tín của GS Lê với các tổ chức nước ngoài, chuyên gia nước ngoài lớn tới mức “nhiều người tìm đến Khoa Đông phương học chỉ để gặp và làm việc với GS Phan Huy Lê”. Nhiều tổ chức như JICA (Cơ quan Hợp tác quốc tế Nhật Bản), KOICA (Cơ quan Hợp tác quốc tế Hàn Quốc) đã cử giáo viên tình nguyện sang dạy tiếng Nhật, tiếng Hàn cho sinh viên. Các GS nước ngoài cũng tình nguyện sang dạy tại khoa.